Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Majdanek (KL Lublin) – niemiecki obóz koncentracyjny i zagłady w Lublinie

Majdanek (KL Lublin) – niemiecki obóz koncentracyjny i zagłady w Lublinie

Powstanie obozu na Majdanku (KL Lublin) było związane z planami germanizacji terenów Europy Wschodniej. Według tych planów Majdanek miał być źródłem siły roboczej. Przeznaczony był dla więźniów różnych narodowości, przy czym najliczniejszą grupą więźniów byli Żydzi. Obóz na Majdanku różnił się od obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze pod wieloma względami.

Czytaj więcej

Ochronka żydowska Grodzka 11 – upamiętnienie i działania edukacyjne

Ochronka żydowska Grodzka 11 – upamiętnienie i działania edukacyjne

Ochronka została utworzona w 1862 roku przez Gminę Wyznaniową Żydowską w celu roztoczenia opieki nad potrzebującymi sierotami i osobami starszymi. Siedzibę zlokalizowano na Starym Mieście przy ulicy Grodzkiej 11. Pod tym adresem placówka funkcjonowała do marca 1942 roku, kiedy policja niemiecka dokonała jej likwidacji, mordując dzieci i ich opiekunki w masowej egzekucji na terenie kopalni piasku w dzielnicy Tatary.

Czytaj więcej

Umschlagplatz w Lublinie – deportacje i charakterystyka kolei

Umschlagplatz w Lublinie – deportacje i charakterystyka kolei

Kolej od początku swego istnienia nie tylko odgrywała rolę stymulującą w rozwoju gospodarczym i społecznym, ale była także narzędziem prowadzenia wojny i utrzymania władzy czy wręcz szerzenia terroru.

Kolej była wykorzystywana do deportacji ludności żydowskiej do obozów zagłady. W Lublinie transporty odchodziły z bocznicy kolejowej zlokalizowanej na terenie rzeźni miejskiej przy ul. Zimnej. 

Czytaj więcej

Żydowska Komisja Historyczna w Lublinie

Żydowska Komisja Historyczna w Lublinie

Już podczas II wojny światowej zdawano sobie sprawę z konieczności dokumentowania zbrodni niemieckich. Pierwsze zorganizowane działania w tym zakresie zaczęto podejmować w Lublinie, gdzie odradzało się powoli życie społeczności żydowskiej. W sierpniu 1944 roku rozpoczęła tu pracę Komisja dla Historii Żydów, przekształcona wkrótce w Centralną Żydowską Komisję Historyczną, a następnie w Żydowski Instytut Historyczny.

Czytaj więcej

Grabież mienia Żydów lubelskich podczas akcji „Reinhardt”

Grabież mienia Żydów lubelskich podczas akcji „Reinhardt”

W wyniku masowej eksterminacji ludności żydowskiej pozostawały po niej dobra materialne, które zgodnie z hitlerowskim ustawodawstwem przechodziły na własność państwa niemieckiego. Ubrania i rzeczy codziennego użytku przekazywane były do Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS (WVHA), a za jego pośrednictwem rodzinom niemieckim, które ucierpiały wskutek działań wojennych. Rzeczy gorszej jakości były wystawiane na aukcje, na których towar mogły nabyć np. polskie rodziny. Kosztowności i dewizy deponowano w Banku Rzeszy. Punktem odniesienia w poniższym tekście jest Lublin oraz wybrane miejsca związane z eksterminacją Żydów w ramach akcji „Reinhardt”.

Czytaj więcej

Judenrat w Lublinie – struktura i zakres działalności

Judenrat w Lublinie – struktura i zakres działalności

Od początku okupacji władze niemieckie przystąpiły do tworzenia na terenie Generalnego Gubernatorstwa (GG) Judenratów, które powstawały na bazie dotychczas funkcjonujących Żydowskich Gmin Wyznaniowych. Zadaniem nowych instytucji było z jednej strony wykonywanie dyspozycji władz niemieckich, a z drugiej administrowanie żydowskimi rejonami zamieszkania. Cechą charakterystyczną Judenratów było ciągłe dopasowywanie ich struktury do zmieniających się warunków i potrzeb ludności żydowskiej. Nie inaczej sytuacja wyglądała w lubelskim getcie na Podzamczu, a następnie getcie szczątkowym na Majdanie Tatarskim.

Czytaj więcej

Judenrat w Lublinie

Judenrat w Lublinie

Do wybuchu II wojny światowej interesy społeczności żydowskiej w Polsce reprezentowały Gminy Wyznaniowe (GW), które pełniły role samorządu. W warunkach okupacyjnych GW zostały podporządkowane niemieckiej administracji cywilnej, a następnie na terenie Generalnego Gubernatorstwa (GG) zostały przekształcone w rady żydowskie – (judenraty). Proces tworzenia judenratów trwał do początku 1940 roku.

Czytaj więcej

Umschlagplatz w Lublinie – badania sondażowe (2006)

Umschlagplatz w Lublinie – badania sondażowe (2006)

W dniach 9–10 maja 2006 r. miały miejsce odkrywki sondażowe na terenie byłych Zakładów Mięsnych w Lublinie (dawniej Rzeźni Miejskiej) przy ulicy Turystycznej. Odkrywki nadzorowali Agnieszka Stachyra z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków i Marcin Fedorowicz z Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Prace odkrywkowe wykonywali pracownicy MPWiK w Lublinie. W badaniach brali również udział Marcin Waciński i Henryk Świerszcz z Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”.  Celem badań było odsłonięcie dawnej nawierzchni placu oraz ustalenie przebiegu pierwotnej bocznicy kolejowej i położonej przy niej rampy.

Czytaj więcej

Wyburzanie dzielnicy żydowskiej na Podzamczu

Wyburzanie dzielnicy żydowskiej na Podzamczu

Likwidacja dzielnicy żydowskiej na Podzamczu w materialnej substancji miasta była następstwem z jednej strony fatalnego stanu technicznego większości budynków, a z drugiej wysiedleniem i biologiczną eksterminacją ludności żydowskiej. Zgodnie z niemieckimi planami zniszczeniu miała ulec zabudowa, tak aby nie pozostał żaden namacalny ślad wielowiekowej egzystencji społeczności żydowskiej w Lublinie. Wyburzanie rozpoczęto niedługo po zakończeniu deportacji lubelskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu i przeniesieniu kilku tysięcy pozostałych przy życiu na Majdan Tatarski. Równolegle z instytucjonalnym działaniem władz niemieckich na terenie zlikwidowanego getta trwał szaber.

Czytaj więcej

Obozy i praca przymusowa Żydów w dystrykcie lubelskim w latach 1939–1942

Obozy i praca przymusowa Żydów w dystrykcie lubelskim w latach 1939–1942

Od początku okupacji Żydzi byli traktowani jako darmowa siła robocza. Różne instytucje niemieckie prowadziły łapanki, kierując ofiary do wykonywania doraźnych prac w miastach i na placówkach pracy w całym dystrykcie. Pierwsze obozy pracy dla Żydów w dystrykcie lubelskim niemieckie władze okupacyjne zaczęły tworzyć pod koniec 1939 roku. Robotników zatrudniano przy pracach melioracyjnych, budowlanych oraz w różnego typu warsztatach i przedsiębiorstwach, jak również majątkach ziemskich.

Czytaj więcej

Akcja „Reinhardt” w dystrykcie Galicja

Akcja „Reinhardt” w dystrykcie Galicja

Od 19 marca 1942 do 8 grudnia 1942 roku z Dystryktu Galicja wywieziono do Bełżca w 71 transportach kolejowych ok. 250 tys. Żydów, z czego najwięcej od sierpnia do listopada (sierpień: 14 transportów, 80 tys.; wrzesień: 11 transportów, 55 tys.; październik, 9 transportów, 34 tys.; listopad, 14 transportów, 36 tys.). W masowych egzekucjach na miejscu, podczas deportacji, zginęło ok. 80 tys. Żydów

Czytaj więcej