Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Ośrodek chroni i udostępnia dla zwiedzających obiekty dziedzictwa kulturowego na wystawach w Bramie Grodzkiej, Lubelskiej Trasie Podziemnej, Piwnicy pod Fortuną, Teatrze Imaginarium oraz Domu Słów.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Ośrodek chroni i udostępnia dla zwiedzających obiekty dziedzictwa kulturowego na wystawach w Bramie Grodzkiej, Lubelskiej Trasie Podziemnej, Piwnicy pod Fortuną, Teatrze Imaginarium oraz Domu Słów.

Obóz pracy w Trawnikach

Obóz pracy w Trawnikach

W lecie 1941 roku utworzono w Trawnikach obóz pracy przymusowej, w którym osadzono Żydów pochodzących z dystryktów lubelskiego i warszawskiego, a następnie deportowanych z zagranicy. Funkcjonował on w pobliżu obozu szkoleniowego dla wachmanów. Obóz pracy istniał do listopada 1943 roku, kiedy to na rozkaz Himmlera wymordowano wszystkich więźniów w ramach akcji „Erntefest”.

Czytaj więcej

Nimrod Ariav – Lublin

Nimrod Ariav – Lublin

Nimrod Ariav wychował się w Lublinie przy ulicy Nowej 17 (dziś ulica Lubartowska 19). Wraz z bratem Abrahamem uczęszczali do Gimnazjum Żydowskiego przy ulicy Niecałej. Nimrod Ariav przyjechał do Lublina po 60. latach od wybuchu II wojny światowej. W 2006 oraz 2009 roku spotkał się w Ośrodku Brama Grodzka – Teatr NN z młodzieżą z lubelskich szkół.

Czytaj więcej

Ziomkostwa Żydów lubelskich

Ziomkostwa Żydów lubelskich

Opuszczający Polskę Żydzi zakładali w nowych miejscach zamieszkania organizacje zrzeszające osoby pochodzące z tego samego regionu. Organizacje te nazywane są ziomkostwami. Także lubelscy Żydzi tworzyli takie stowarzyszenia w Izraelu, Stanach Zjednoczonych i innych krajach.

Czytaj więcej

Pamięć o Zagładzie w narracji muzealnej Państwowego Muzeum na Majdanku w latach 1944-1969

Pamięć o Zagładzie w narracji muzealnej Państwowego Muzeum na Majdanku w latach 1944-1969

Pamięć o ofiarach Majdanka, niezależnie od ich pochodzenia czy wyznania, była  kontekstualizowana i katalizowana poprzez pryzmat religii katolickiej również podczas uroczystości upamiętniających. Na tego rodzaju religijne nawiązania w pierwszych powojennych latach dawały przyzwolenie komunistyczne władze, które dopiero pod koniec lat 40. rozpoczęły nasiloną walkę z kościołem.

Czytaj więcej

Księga Pamięci Lublina

Księga Pamięci Lublina

Mianem ksiąg pamięci określa się publikacje, tworzone przez Żydów głównie po II wojnie światowej, których celem było opisanie zniszczonych społeczności żydowskich Europy Środkowo-Wschodniej. Idea stworzenia publikacji opisującej życie i zagładę Żydów lubelskich – monografii miasta Lublina – zrodziła się około 1947 roku jeszcze w Polsce, w środowisku Żydowskiego Komitetu Ziomków Lubelskich. Mimo zaangażowania sporych środków finansowych, komitetowi redakcyjnemu w Polsce nie udało się dokończyć prac nad projektowaną monografią. Lubelska księga pamięci ukazała się dopiero w 1952 roku w Paryżu w języku jidysz, pod tytułem Dos buch fun Lublin (jid. Księga Lublina). W 1957 roku w Izraelu (Jerozolima–Tel Awiw) wydano przekład paryskiej księgi na język hebrajski, zatytułowany Lublin, który ukazał się w serii Enciklopedia szel galujot; siferej-zikaron le-arecot ha-gola we-edethja (hebr. Encyklopedia diaspory; księgi pamięci krajów i gmin diaspory). W 2011 roku w Lublinie ukazał się w tłumaczeniu na język polski obszerny wybór artykułów z obu ksiąg pamięci, zatytułowany Księga pamięci żydowskiego Lublina.

Czytaj więcej

Żydowska Komisja Historyczna w Lublinie

Żydowska Komisja Historyczna w Lublinie

Już podczas II wojny światowej zdawano sobie sprawę z konieczności dokumentowania zbrodni niemieckich. Pierwsze zorganizowane działania w tym zakresie zaczęto podejmować w Lublinie, gdzie odradzało się powoli życie społeczności żydowskiej. W sierpniu 1944 roku rozpoczęła tu pracę Komisja dla Historii Żydów, przekształcona wkrótce w Centralną Żydowską Komisję Historyczną, a następnie w Żydowski Instytut Historyczny.

Czytaj więcej

Umschlagplatz w Lublinie – badania sondażowe (2006)

Umschlagplatz w Lublinie – badania sondażowe (2006)

W dniach 9–10 maja 2006 r. miały miejsce odkrywki sondażowe na terenie byłych Zakładów Mięsnych w Lublinie (dawniej Rzeźni Miejskiej) przy ulicy Turystycznej. Odkrywki nadzorowali Agnieszka Stachyra z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków i Marcin Fedorowicz z Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Prace odkrywkowe wykonywali pracownicy MPWiK w Lublinie. W badaniach brali również udział Marcin Waciński i Henryk Świerszcz z Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”.  Celem badań było odsłonięcie dawnej nawierzchni placu oraz ustalenie przebiegu pierwotnej bocznicy kolejowej i położonej przy niej rampy.

Czytaj więcej

Umschlagplatz w Lublinie – deportacje i charakterystyka kolei

Umschlagplatz w Lublinie – deportacje i charakterystyka kolei

Kolej od początku swego istnienia nie tylko odgrywała rolę stymulującą w rozwoju gospodarczym i społecznym, ale była także narzędziem prowadzenia wojny i utrzymania władzy czy wręcz szerzenia terroru.

Kolej była wykorzystywana do deportacji ludności żydowskiej do obozów zagłady. W Lublinie transporty odchodziły z bocznicy kolejowej zlokalizowanej na terenie rzeźni miejskiej przy ul. Zimnej. 

Czytaj więcej

Umschlagplatz w Lublinie

Umschlagplatz w Lublinie

Lubelskim Umschlagplatzem (dawniej również Lubelskim Placem Śmierci) nazywane jest miejsce, z którego niemiecka policja bezpieczeństwa wysyłała transporty lubelskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu w marcu i kwietniu 1942 roku.

Czytaj więcej

Oddziały Wartownicze Dowódcy Policji i SS na dystrykt lubelski

Oddziały Wartownicze Dowódcy Policji i SS na dystrykt lubelski

Funkcjonariusze służący w Oddziałach Wartowniczych Dowódcy SS i Policji pełnili istotną rolę w realizowanej od marca 1942 r. operacji „Reinhardt”. Formacji tej wyznaczona została rola pomocnicza w procesie eksterminacji ludności żydowskiej. Używano jej w trakcie likwidacji gett, do pełnienia warty w obozach pracy, koncentracyjnych i zagłady, jak również do przeprowadzania licznych egzekucji.

Czytaj więcej

Odilo Globocnik (1904–1945)

Odilo Globocnik (1904–1945)

Od lat 30. aktywny członek ruchu nazistowskiego w Austrii. Od 1939 roku dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim. Bliski współpracownik Heinricha Himmlera. Bezwzględny realizator i kreator polityki germanizacyjnej oraz eksterminacji ludności żydowskiej w ramach akcji „Reinhardt”. Od 1943 roku wyższy dowódca SS i policji w rejonie Morza Adriatyckiego, gdzie odpowiadał na zagładę Żydów i walkę z partyzantką. Popełnił samobójstwo w maju 1945 roku.

Czytaj więcej

Jacob Sporrenberg (1902–1952)

Jacob Sporrenberg (1902–1952)

(16.09.1902–6.12.1952)

dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim w miejsce Odilo Globocnika, odpowiadał za realizację akcji „Erntefest” w KL Lublin (obóz na Majdanku) oraz na terenie dystryktu lubelskiego.

Czytaj więcej

Obóz pracy w Poniatowej

Obóz pracy w Poniatowej

Latem 1941 roku niemieckie władze wojskowe utworzyły w Poniatowej na terenie kompleksu pofabrycznego obóz dla jeńców radzieckich, który funkcjonował do wiosny następnego roku. Dogodna lokalizacja oraz istniejąca infrastruktura sprawiły, że jesienią 1942 roku w tym samym miejscu powstał obóz pracy. Osadzono w nim Żydów zagranicznych oraz polskich, lecz większość stanowili przywiezieni wiosną 1943 roku z likwidowanego getta warszawskiego. Obóz składał się z dwóch części – osiedla, gdzie przebywali więźniowie uprzywilejowani oraz obozu centralnego. 4 listopada 1943 roku w ramach operacji „Erntefest” („Dożynki”) zamordowano wszystkich więźniów: 14 000 kobiet, dzieci i mężczyzn.

Czytaj więcej

Obóz pracy w Budzyniu

Obóz pracy w Budzyniu

Obóz pracy w Budzyniu powstał w 1942 roku, w czasie trwania akcji „Reinhardt”. Zatrudnieni w nim więźniowie żydowscy pracowali w przemyśle zbrojeniowym, co pozwoliło im jako jedynym więźniom żydowskim przetrwać do lipca 1944 roku. W obliczu zbliżającego się frontu obóz został ewakuowany. Więźniów wysłano do innych obozów, dzięki czemu wielu z nich przeżyło okupację.

Czytaj więcej