Zofia Bartkiewicz (1932–2002)

DzieciństwoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zofia Danuta Bartkiewicz, z domu Rodziewicz, pochodziła z terenów dzisiejszej Białorusi. Urodziła się 21 stycznia 1932 roku w Słonimiu na Kresach. Jej ojciec był legionistą, matka prowadziła gospodę.

Romuald Tadeusz Bartkiewicz, mąż Zofii:

Jak uzyskała Polska niepodległość, jej ojciec jako legionista dostał jakąś działkę. To Piłsudski dawał [działki] na tych terenach naszych na Wschodzie. Domek tam wybudowali – jeden, potem drugi. Matka założyła jakąś gospodę i on pomagał żonie¹.

Ojciec Zofii Bartkiewicz został aresztowany i spędził osiem lat na Syberii.

Romuald Tadeusz Bartkiewicz:

Skazali go na dziesięć lat, odsiedział osiem. Za to, że był Polakiem w legionach. A matka [Zofii] zabrała wtenczas dzieci i udało im się «wejść na dziko» do transportu, i przyjechali do Polski².

W 1944 roku dwunastoletnia Zofia razem z rodziną przyjechała do Lublina. Po kilku latach dołączył do nich ojciec. Jednak wkrótce został internowany w konsekwencji wydarzeń związanych z Cudem Lubelskim. Został zatrzymany w Lublinie przy ulicy Zamojskiej. W powojennej Polsce był więziony przez dwa i pół roku.

Romuald Tadeusz Bartkiewicz:

Łapankę UB [zrobiło], obtoczyli most i zabrali wszystkich, a że ojciec miał papiery zabrudzone, to dostał dwa i pół roku więzienia. Nawet nie był w katedrze na tym «Cudzie», miał pecha dziadek!³

Kariera zawodowaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pracę zawodową Zofia Bartkiewicz rozpoczęła jako nauczycielka w 1952 roku w Świdniku. Miała dwadzieścia lat, nosiła wyprasowane białe kołnierze i uczyła geografii. Po dwóch latach, w 1954 roku znalazła zatrudnienie w WSK PZL Świdnik. Pracowała jako technolog. Do jej obowiązków należało nanoszenie zmian technologicznych do dokumentacji.

Kazimierz Bachanek, inżynier w WSK:

Ponieważ pani Bartkiewicz pracowała w tym dziale co ja, więc codziennie ją widywałem, gdzieś tam w korytarzu. Moim zdaniem była kobietą, jak to mówią, «z ostrym językiem». Były spotkania w dziale więc ona była taką emanacją opinii takiej grupy⁴.

W latach 60. Zofia Bartkiewicz ukończyła Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących w Świdniku.

Życie prywatneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1955 roku Zofia Rodziewicz poślubiła Romualda Tadeusza Bartkiewicza. Romuald był z zawodu elektrykiem. W 1957 roku Bartkiewiczowie zamieszkali w dwupokojowym mieszkaniu z kuchnią w bloku przy ulicy Słowackiego w Świdniku. Zofia Bartkiewicz urodziła dwie córki. Spełniała się w roli gospodyni. Doskonale piekła. Do dziś córka Elżbieta wspomina serniki i napoleonki z pieca matki. Zofia Bartkiewicz nosiła krótko ścięte włosy, sukienki i kołnierze. Uwielbiała słodycze i dobrze tańczyła. W wolnych chwilach zajmowało ją haftowanie.
Była znana z ciętego języka. Była prawdomówna i szczera. 

Wspomina mąż, Romuald Tadeusz Bartkiewicz:

Starała się, żeby to ona dyktowała warunki, i może to i dobrze, bo jak są dwie osoby, to ktoś musi być tym «kapralem». Starałem się być dobrym mężem. A w małżeństwie to różnie jest, się raz człowiek pokłóci, to się raz pokocha i przeprosi się, nie? Takie jest życie, co tu dużo mówić⁵.

Działalność społeczna i politycznaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Działalność społeczną Zofia Bartkiewicz rozpoczynała w harcerstwie. W latach 1955–1962 pełniła funkcję radnej Powiatowej Rady Narodowej w Lublinie, a w latach 1955–1980 Miejskiej Rady Narodowej w Świdniku. W lipcu 1980 roku została wiceprzewodniczącą Komitetu Strajkowego WSK Świdnik. Do 1981 roku była członkiem PZPR.

Po powstaniu „Solidarności” Zofia Bartkiewicz została wiceprzewodniczącą Komisji Zakładowej w WSK Świdnik. Pomimo zaangażowania w działalność w „Solidarności”, Zofia Bartkiewicz była wierna poglądom politycznym. Była członkiem PZPR i z dumą nosiła legitymację partyjną. Wierzyła w założenia komunizmu, choć nie godziła się na sposób ich realizacji.

Lubelski Lipiec i stan wojennyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zofia Bartkiewicz stała się symbolem strajków w WSK w lipcu 1980 roku.

Romuald Tadeusz Bartkiewicz wspomina, że jego żona jako pierwsza podczas lipcowych strajków wyszła na „schody” przed biurowcem zakładu:

To jest, jak jest tłum niezorganizowany, a ona miała dar organizacyjny. Ludzie na trawnikach, kwietnikach stali, i ona nie wytrzymała, i mówi: «Czego ty to niszczysz?!» I ludzie zeszli na jezdnię, na chodniki, i powiedziała kilka słów. No, została tym przewodniczącym strajku i od tego się zaczęło⁶.

W imieniu strajkujących, poza Zbigniewem Puczkiem, to właśnie Zofia Bartkiewicz wygłosiła przemówienie.

Kazimierz Bachanek:

Pani Bartkiewiczowa była osobą, taką działaczką, ona była radną, bo wtedy też te rady były, więc ona była już taka wygadana i ona pierwsza zabrała głos w takim stylu, że dosyć lekceważenia klasy robotniczej, dosyć zaniedbywania takich podstawowych spraw, ale głównie te wystąpienia dotyczyły egzystencji, takiej mitręgi i w sklepach tej mitręgi, i w zakładzie też tam brakowało, a to rękawic, a to źle stołówki zaopatrzone, w każdym bądź razie w tamtym czasie nikt nie głosił problemu zasadniczego: precz z komuną, precz ze Związkiem Radzieckim, bo to nikomu nawet do głowy nie przychodziło, to była tak potężna siła, że nawet w emocjach nikt nie mógł rzucić takiego hasła, czyli generalnie to się odbywało w takim kontekście naprawy komunizmu⁷.

Treść wystąpienia Zofii Bartkiewicz była mniej więcej następująca:

Słuchajcie mnie uważnie, mówię do was jako członek partii i radna. Ja o tych sprawach mówiłam przez dwadzieścia parę lat, ale bez skutku. My tego się inaczej nie dobijemy, tylko wspólnie, razem. Popatrzmy na siebie, stoimy tu wszyscy ramię w ramię, robociarz i kapelusznik [pogardliwe określenie pracownika biurowego], jak powiedziano «darmozjad». I pamiętajcie, nie dajmy się skłócić, jesteśmy wszyscy pracownikami. Wasze żony i matki stojące również tu z nami, są przecież pracownicami biurowca, a wy, nasi synowie, mężowie i ojcowie, stoicie przy maszynach, ale razem tworzymy jedną, wspólną rodzinę. Pamiętajcie, że zakład jest nasz i musimy o niego dbać. Nie może zginąć ani być zdewastowany. O to wreszcie Was wszystkich proszę⁸.

Kazimierz Bachanek:

Kiedy już ona zabrała głos, okazało się że ten tłum zaczyna się konsolidować, po niej wchodzili następni mówcy⁹.

Zofia Bartkiewicz została przewodniczącą Komitetu Postojowego (na nazwę „strajkowy” władze nie chciały się zgodzić), który tworzyło trzyosobowe prezydium. Po zakończeniu strajku, jako osoba wytypowana przez Komitet, zabrała głos i przez zakładowy radiowęzeł poinformowała pracowników o porozumieniu, które kończyło lipcowy strajk w WSK.

Elżbieta Karp, córka Zofii:

Jak to się zaczęło w Gdańsku [strajk w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku], to przyjeżdżali tu, do mamy konsultować się. Chyba ze trzy razy się z Wałęsą spotkała, dla niej to był człowiek fałszywy. Uwielbiała rozmowy z Geremkiem. Powtarzała, że to facet inteligentny, i z Mazowieckim lubiła rozmawiać.

Zofia Bartkiewicz z „Solidarności” odeszła po 1990 roku. Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Medalem 30-lecia PRL (1974), Medalem Jubileuszowym 25-lecia Miasta Świdnika (1979) oraz pośmiertnie Krzyżem Świdnickiego Lipca (2005)¹⁰.

Zofia Bartkiewicz zmarła 14 lutego 2002 roku.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1. Wróć do odniesienia Rozmowa z Romualdem Tadeuszem Bartkiewiczem zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 14.08.2014.
2. Wróć do odniesienia Rozmowa z Romualdem Tadeuszem Bartkiewiczem zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 14.08.2014.
3. Wróć do odniesienia Rozmowa z Romualdem Tadeuszem Bartkiewiczem zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 14.08.2014.
4. Wróć do odniesienia Rozmowa z Kazimierzem Bachankiem zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 9.12.2013.
5. Wróć do odniesienia Rozmowa z Romualdem Tadeuszem Bartkiewiczem zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 14.08.2014.
6. Wróć do odniesienia Rozmowa z Romualdem Tadeuszem Bartkiewiczem zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 14.08.2014.
7. Wróć do odniesienia Rozmowa z Kazimierzem Bachankiem zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 9.12.2013.
8. Wróć do odniesienia http://www.historia.swidnik.net/text-2019 [dostęp: 21 maja 2020].
9. Wróć do odniesienia Rozmowa z Kazimierzem Bachankiem zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 9.12.2013.
10. Wróć do odniesienia Za: http://www.encyklopedia-solidarnosci.pl/ [dostęp: 21 maja 2020].