Zawody wymieniane w księgach grodzkich w latach 1633–1733

Funkcje religijneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W sprawach związanych ze społecznością żydowską najczęściej wzmiankowane są rozmaite funkcje religijne. Odnotowano ich łącznie 1759 w ciągu wspomnianych stu lat. Księgi grodzkie z każdego z trzech podokresów (1633–1669, 1669–1697 i 1697–1733) zawierały więcej informacji o żydowskich niż chrześcijańskich osobach pełniących funkcje religijne. W całym stuleciu były to zaledwie 273 przypadki dotyczące chrześcijańskich osób duchownych. Miało to zapewne związek z faktem, że religijni przedstawiciele lubelskiej gminy żydowskiej byli często jej reprezentantami w kontaktach z nie żydowskimi instytucjami i osobami.

UrzędnicyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Drugą najliczniej występującą kategorią zawodów występujących w księgach grodzkich byli urzędnicy. W tym przypadku sytuacja wyznaniowa przedstawia się odwrotnie w stosunku do poprzedniej kategorii: więcej pojawiało się w zapiskach urzędników chrześcijańskich niż żydowskich. Warto zauważyć, że ich ilość zwiększała się w poszczególnych trzech podokresach czasowych.

Arendarze i ekonomowieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Trzecią grupę zawodową pod kątem liczebności wpisów stanowili arendarze i ekonomowie, czyli osoby gospodarujące mieniem powierzonym im przez właściciela. W tej kategorii przez całe stulecie prym wiedli Żydzi. Również liczba arendarzy i ekonomów rosła wraz z czasem. O ile w latach w latach 1633–1669 ta kategoria została wymieniona 75 razy w księgach grodzkich, to w drugiej połowie XVII wieku pojawiła się ju już 305 razy, z czego w 284 przypadkach byli to Żydzi. W latach 1697–1733 zauważalny jest wzrost informacji o chrześcijańskich arendarzach i ekonomach, którzy jednak nie występowali w księgach grodzkich tak często jak ich żydowscy odpowiednicy.

KupcyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W księgach grodzkich z lat 1633–1733 pojawiło się 1054 informacji o kupcach. W latach 1633–1669 więcej było wiadomości o kupcach chrześcijańskich. Jednak w kolejnym przedziale czasowym, obejmującym lata 1669–1697, prym objęli kupcy żydowscy, którzy byli wzmiankowani 120 razy. Ta przewaga została zwiększona w ostatnim przedziale czasowym przypadającym na lata 1697–1733.

Właściciele nieruchomościBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kolejną grupą zawodową, dość licznie reprezentowaną w księgach grodzkich byli właściciele nieruchomości, w tym mieszczanie lubelscy. Pojawili się oni w aktach grodzkich 815 razy. W tej kategorii przez całe stulecie niepodzielnie ilościowo przeważały informacje o właścicielach chrześcijańskich.

RzemieślnicyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Znacznie mniej licznie reprezentowane były grupy zawodów wyspecjalizowanych takich jak: bednarze, krawcy, kurdybannicy, kuśnierze, rzeźnicy, szewcy, introligatorzy, kołodzieje, woźnice, młynarze, muzycy, murarze, piekarze, powroźnicy, propinatorzy alkoholi, zarządcy mennicy, szyprowie, tragarze i żupnicy. Rzemieślnicy pojawili się w księgach grodzkich 308 razy. Początkowo było więcej informacji o rzemieślnikach chrześcijańskich, niż żydowskich. Sytuacja odwróciła się w okresie w okresie 1669–1697 i trwała do 1733 roku. Warto zauważyć, że na drugą połowę XVII wieku przypadało najwięcej wzmianek o rzemieślnikach.

WojskowiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wojskowi byli wzmiankowani 272 razy w księgach grodzkich, z czego w ogromnej przewadze były to informacje dotyczące wojskowych chrześcijańskich. Przez całe stulecie wspomniano zaledwie o 6 żydowskich żołnierzach. Liczba wojskowych rosła przez całe stulecie począwszy od liczby 50, a swoją wartość najwyższą osiągnęła w latach 1697–1733 dochodząc do liczby 145.

SłudzyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Ciekawą kategorią zawodową byli słudzy. Przez całe stulecie pojawiły się informacje o 173 sługach w księgach grodzkich dotyczących jednocześnie Żydów. Częściej w tych zapisach byli wymieniani słudzy chrześcijańscy. Ich liczba stopniowo rosła by zmniejszyć się na początku XVIII wieku. Grupa służących żydowskich nie przekroczyła w latach 1633–1733 6 osób. Posiadanie sług chrześcijańskich przez Żydów było zakazane a informacje o tym prawie można odnaleźć już w 1608 roku. Przysługiwała za nie kara grzywny. Taki stan rzeczy potwierdzają informacje z ksiąg grodzkich, w których słudzy występują głównie jako przedstawiciele chrześcijańskich panów.

Ludzie związani z medycynąBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W księgach grodzkich zostali wymienieni ludzie związani z medycyną. Byli wymieniani jako doktorzy, chirurdzy i aptekarze. Pojawili się w księgach grodzkich 86 razy w latach 1633–1733. Żydzi stanowili większość w każdym z trzech podokresów. Liczba medyków wzrastała z czasem.

ZłotnicyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Rzadziej można w księgach grodzkich znaleźć informacje o złotnikach. Z 42 informacji przypadających na całe stulecie 6 przypada na czas pomiędzy 1633 a 1669 rokiem. W tym podokresie informacje o złotnikach chrześcijańskich i żydowskich pojawiają się po 3 razy. Liczba złotników rosła wraz z czasem, a już od drugiej połowy XVII wieku żydowskich fachowców było więcej niż chrześcijańskich. Taki stan utrzymywał się również na początku XVIII wieku.

PodsumowanieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Księgi grodzkie nie oddają w pełni katalogu zawodów. Liczebność poszczególnych grup zawodowych w księgach grodzkich pokazuje nie tyle ich rzeczywistą wielkość, ale przede wszystkim aktywność na polu prawnym.

Duża liczba osób spełniających funkcje religijne, urzędnicze, jak i zarządcze – nierzadko królewskim majątkiem – była związana z sądowo-urzędowym charakterem wspomnianych ksiąg.

Kolejna pod względem liczebności grupa zawodowa – kupcy wskazuje na dużą rolę handlu w sprawach chrześcijańsko-żydowskich i między-żydowskich oraz potrzebę formalnego potwierdzania transakcji i rozwiązywania sporów.

Sprawy właścicieli nieruchomości to nie tylko przysłowiowe spory „o miedzę”, ale przede wszystkim kwestie związane z zabezpieczeniem wartością kamienic, domów i placów różnych transakcji i pożyczek. Ten ówczesny rodzaj hipoteki był bardzo częstym powodem zmian właścicieli nieruchomości.

Rzeźnicy i rzemieślnicy to jedyne grupy zawodowe, które po wzroście spraw z nimi związanych w latach 1633–1697 odnotowały na początku XVII wieku spadek. Nie można wytłumaczyć tego zawieruchami wojennymi i klęskami żywiołowymi, gdyż w tym samym czasie zwiększyła się liczba spraw związanych z innymi grupami zawodowymi, więc być może przyczyn takiego stanu rzeczy trzeba upatrywać w sferze czysto gospodarczej.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Gmiterek H. [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Władysława IV i Jana Kazimierza Wazów 1633–1669,  Lublin 2006.

Gmiterek H. [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego 1669–1697, Lublin 2003.

Gmiterek H. [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Augusta II Sasa 1697–1733, Lublin 2001.