Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Zamojska 20 w Lublinie

Historia nieruchomości zlokalizowanej w Lublinie przy ulicy Zamojskiej 20.

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Dawny numer policyjny: Łąki Tatary 47

Numer hipoteczny: Łąki Tatary Nr 1 i  3, KW 87771

Numer przed 1939: Zamojska 20

Numer po 1944: M. Buczka 20

Numer obecny: Zamojska 20

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Fabryka metalurgiczna. Fabryka worków. Fabryka cykorii. Młyn motorowy. Państwowa Wytwórnia Wód Gazowych „Zdrój Lubelski”. W 1936 roku na terenie nierucomości istniały sklep, warsztat krawiecki, warsztat szewski, jatka.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1895 – Władysław Graf wydziela z majątku Tatary część Łąki Tatary

1902 – Ludwik Blimke i Henryk Berger kupują plac Nr 47 (część Łąki Tatary Nr 3)

1903 – powstaje południowe skrzydło budynku, w którym ulokowano fabrykę metalurgiczną; plan fabryki narzędzi rolniczych z odlewnią (Zamojska Nr 47)

po 1903 – przekształcenie fabryki metalurgicznej na fabrykę worków

1908 – publiczna licytacja, działkę kupuje Karol Rotkiel

1912 – działkę kupuje Chaim Lejba Freitag

1914 – pożar fabryki worków, Chaim Lejba Freitag prosi o pozwolenie na przekształcenie fabryki worków na fabrykę cykorii

1917 – wzniesienie oficyny, młyna i szop

1924 – północna część skrzydła frontowego zostaje przekształcona na młyn motorowy

1928 – pomieszczenia wynajmuje Kazimierz Wojtczak, właściciel Elektrycznej Fabryki Wód Gazowo-Owocowych i Soków

6 marca 1929 – prośba o zatwierdzenie planów remontu i nudowy magazynów

1929 – powstaje nowy magazyn przy wjeździe od ul. Zamojskiej

5 września 1930 – podanie Kazimierza Wojtczaka o pozwolenie na remont lokalu

26 września 1930 – Magistrat udziela zgody na remont

19 maja 1934 – Magistrat wzywa Szola Epelbauma do remontu lokalu nr 80.

1931 – plan przeróbki części byłej fabryki cykorii na mieszkania w posesji Szela Epelbauma

1936 – w budynku znajduje się skład maszyn rolniczych

11 lutego 1936 – wezwanie do naprawy pękniętej ściany szczytowej

31 października 1936 – sporządzenie Ankiety

1940 – adaptacja północnej części skrzydła frontowego na wytwórnię wód gazowych przez K. Wojtczaka

15 maja 1941 – Karta realności

1947 – reprywatyzacja budynku

1948 – w budynku funkcjonuje Państwowa Wytwórnia Wód Gazowych „Zdrój Lubelski”

23 września 1947 – budynek został przywrócony do własności Anselowi Fry vel Anczelowi Frajtagowi, synowi Mojżesza

ArchitekciBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Projekt przeróbek obejmujących skrzydło północne i częściowo wschodnie wykonał inż. Krzywicki. Magazyn przy wjeździe od ul. Zamojskiej zaprojektował inż. Henryk Bekker.

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Historia własnościowa ma swój początek w majątku „Tatary” należącym do rodziny Grafów, z którego w 1895 roku Władysław Graf wydzielił hipotecznie „Łąki Tatary”. Część wzdłuż szosy Zamojskiej kupił Edward Swiński, który sprzedawał pomniejsze parcele.

W 1902 roku plac Nr 47 o powierzchni 301 sążni (4137 łokci kwadratowych) kupili Ludwik Blimke i Henryk Berger.

Z obecnej budowli zabudowanej w czworobok skrzydeł z wewnętrznym dziedzińcem, najwcześniejsze jest skrzydło południowe i południowa połowa skrzydła frontowego. W 1903 r. w budynku ulokowano fabrykę metalurgiczną, którą następnie przekształcono na fabrykę worków, a od 1914 r. na fabrykę cykorii. Profil produkcji zmieniono w 1924 r., kiedy Ch. L. Freitag zwrócił się do Wydziału Budowlanego o pozwolenie na przebudowę połowy skrzydła frontowego na młyn motorowy. W 1924 r. oprócz głównego budynku na działce przy wjeździe od ul. Zamojskiej znajdowały się także dwa pawilony (portiernia i kantor) oraz wozownia, garaż, kotłownia, dynamo, składzik i drewniane budynki gospodarcze usytuowane wzdłuż skrzydła południowego, zabudowane w podkowę otwartą do wnętrza dziedzińca poprzedzającego zespół fabryczny.

W roku 1928 pomieszczenia przy Zamojskiej 20 wynajmował Kazimierz Wojtczak – właściciel Elektrycznej Fabryki Wód Gazowo-Owocowych i Soków.

W roku 1936 na terenie działki oznaczonej numerem Zamojska 20/22 i Przemysłowa 3 istniały: dwupiętrowa oficyna mieszkalna, jednopiętrowy młyn, szopy – drewniana i murowana, murowana stajnia.

Po eksterminacji żydowskich właścicieli młyn nie był użytkowany i z braku konserwacji oraz przy wstrząsach wojennych popadł w rujnację. Remontu dokonała Centrala Zaopatrzenia Przemysłu Papierniczego. Do lat 60. XX w. istniał tu Magazyn Nr 12. W 1947 r. budynek został reprywatyzowany, w ręku szeregu właścicieli, potem w zarządzie MZBM.

23 września 1947 budynek został przywrócony do własności Anselowi Fry vel Anczelowi Frajtagowi, synowi Mojżesza, zamieszkałemu w Londynie (spadkobiercy po Chaimie Fraitagu).

MieszkańcyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1936

Właściciel nieruchomości: sukcesorowie Frajtaga, główna opiekunka: Szajndla Frajtag, zam. Zamojska 22

Zarządca nieruchomości: Ruer Uszer, zam. Lublin, Zamojska 20/22

Dzierżawca nieruchomości: Szol Epelbaum, zam. Lublin, Zamojska 20/22

Dozorca: Bolesław Michalak, zam. Lublin, Zamojska 20/22

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Obiekt dawniej przemysłowy, z częścią mieszkalną od południa, w okresie międzywojennym przerobiony w większości na budynek mieszkalny. W pół
Dawny budynek fabryczny usytuowany jest w głębi działki. Jest to czworoboczny budynek o dwupiętrowych skrzydłach krytych dwuspadowym dachem. Obiekt posiada wewnętrzny dziedziniec dostępny bramą przejazdową znajdującą się na osi skrzydła frontowego.

Skrzydło północne ustawione jest w linii regulacyjnej ulicy Przemysłowej.

Elewacje z czerwonej cegły, częściowo otynkowane. Elewacja frontowa skrzydła głównego (zwrócona na zachód, ku ulicy Zamojskiej) jest dwunastoosiowa, symetryczna, w południowej połowie artykułowana lizenami. Elewacja tylna ślepa. Elewacja podwórzowa skrzydła południowego ośmioosiowa, w części parterowej otynkowana.
Pawilon północny parterowy, kryty dachem jednospadowym, z murkiem attykowym od strony ulicy.

Pawilon południowy z dwiema dużymi witrynami sklepowymi od strony ulicy.

W najstarszej – północnej – części budynku, przekształconej na młyn motorowy, zachowały się cechy architektury przemysłowej, m.in. typowe wielokwaterowe okna. Część okien w tej części przekształcono, w pozostałych częściach budynku okna wymieniono na mieszkalne.

Wnętrza: wnętrza jedno i dwutraktowe z korytarzami, zupełnie przekształcone, z klatką schodową u styku skrzydeł, dostępną z podwórza; brak oryginalnego wyposażenia.

Otoczenie: od frontu działki dwa parterowe pawilony: dawna portiernia i kantor (1924), obecnie zakład wulkanizacyjny i pustostan; wzdłuż południowej elewacji dawnej fabryki znajdują się zabudowania gospodarcze.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Akta nieruchomości położonej w Lublinie przy ul. Zamojskiej 20, APL, sygn. 5934.

Plan wytwórni wód gazowych przy ul. Zamojskiej 20 w Lublinie, wł. Kazimierz Wojtczak

Alternatywa. Rozwiązanie szatni, umywalni i ustępu dla pracowników wytwórni wód gazowych (…)

Plan kapitalnego remontu i budowy nowego magazynu w pos. p. Chaima Freitaga (…)

Plan przeróbki części byłej fabryki cykorii na mieszkania w posesji W.P. Szola Epelbauma (…)

Plan lokalu wytwórni wód gazowych „Zdrój Lubelski” (…)

Plan remontu magazynu C. Zb.O.O. Oddział Lublin (…)

Domowa książka meldunkowa miasta Lublina ul. Zamojska nr 20-22 lok. 1-11a; 12-20, APl, sygn. 2378.

Domowa książka meldunkowa miasta Lublina ul. Zamojska nr 20-22 lok. 1-23a; 24-26a; 28; 29; (30; 31b), APl, sygn. 2379.

Jadwiga Teodorowicz-Czerepińska, Rozpoznanie historyczno-konserwatorskie kwartału zabudowy zawartego pomiędzy ulicami Stolarska-Zamojska-Misjonarska-Farbiarska, Lublin 2005, mps WUOZ.