Zamojska 20 w Lublinie
Historia nieruchomości zlokalizowanej w Lublinie przy ulicy Zamojskiej 20.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
Dawny numer policyjny: Łąki Tatary 47
Numer hipoteczny: Łąki Tatary Nr 1 i 3, KW 87771
Numer przed 1939: Zamojska 20
Numer po 1944: M. Buczka 20
Numer obecny: Zamojska 20
Funkcje
Fabryka metalurgiczna. Fabryka worków. Fabryka cykorii. Młyn motorowy. Państwowa Wytwórnia Wód Gazowych „Zdrój Lubelski”. W 1936 roku na terenie nierucomości istniały sklep, warsztat krawiecki, warsztat szewski, jatka.
Kalendarium
1895 – Władysław Graf wydziela z majątku Tatary część Łąki Tatary
1902 – Ludwik Blimke i Henryk Berger kupują plac Nr 47 (część Łąki Tatary Nr 3)
1903 – powstaje południowe skrzydło budynku, w którym ulokowano fabrykę metalurgiczną; plan fabryki narzędzi rolniczych z odlewnią (Zamojska Nr 47)
po 1903 – przekształcenie fabryki metalurgicznej na fabrykę worków
1908 – publiczna licytacja, działkę kupuje Karol Rotkiel
1912 – działkę kupuje Chaim Lejba Freitag
1914 – pożar fabryki worków, Chaim Lejba Freitag prosi o pozwolenie na przekształcenie fabryki worków na fabrykę cykorii
1917 – wzniesienie oficyny, młyna i szop
1924 – północna część skrzydła frontowego zostaje przekształcona na młyn motorowy
1928 – pomieszczenia wynajmuje Kazimierz Wojtczak, właściciel Elektrycznej Fabryki Wód Gazowo-Owocowych i Soków
6 marca 1929 – prośba o zatwierdzenie planów remontu i nudowy magazynów
1929 – powstaje nowy magazyn przy wjeździe od ul. Zamojskiej
5 września 1930 – podanie Kazimierza Wojtczaka o pozwolenie na remont lokalu
26 września 1930 – Magistrat udziela zgody na remont
19 maja 1934 – Magistrat wzywa Szola Epelbauma do remontu lokalu nr 80.
1931 – plan przeróbki części byłej fabryki cykorii na mieszkania w posesji Szela Epelbauma
1936 – w budynku znajduje się skład maszyn rolniczych
11 lutego 1936 – wezwanie do naprawy pękniętej ściany szczytowej
31 października 1936 – sporządzenie Ankiety
1940 – adaptacja północnej części skrzydła frontowego na wytwórnię wód gazowych przez K. Wojtczaka
15 maja 1941 – Karta realności
1947 – reprywatyzacja budynku
1948 – w budynku funkcjonuje Państwowa Wytwórnia Wód Gazowych „Zdrój Lubelski”
23 września 1947 – budynek został przywrócony do własności Anselowi Fry vel Anczelowi Frajtagowi, synowi Mojżesza
Architekci
Projekt przeróbek obejmujących skrzydło północne i częściowo wschodnie wykonał inż. Krzywicki. Magazyn przy wjeździe od ul. Zamojskiej zaprojektował inż. Henryk Bekker.
Historia
Historia własnościowa ma swój początek w majątku „Tatary” należącym do rodziny Grafów, z którego w 1895 roku Władysław Graf wydzielił hipotecznie „Łąki Tatary”. Część wzdłuż szosy Zamojskiej kupił Edward Swiński, który sprzedawał pomniejsze parcele.
W 1902 roku plac Nr 47 o powierzchni 301 sążni (4137 łokci kwadratowych) kupili Ludwik Blimke i Henryk Berger.
Z obecnej budowli zabudowanej w czworobok skrzydeł z wewnętrznym dziedzińcem, najwcześniejsze jest skrzydło południowe i południowa połowa skrzydła frontowego. W 1903 r. w budynku ulokowano fabrykę metalurgiczną, którą następnie przekształcono na fabrykę worków, a od 1914 r. na fabrykę cykorii. Profil produkcji zmieniono w 1924 r., kiedy Ch. L. Freitag zwrócił się do Wydziału Budowlanego o pozwolenie na przebudowę połowy skrzydła frontowego na młyn motorowy. W 1924 r. oprócz głównego budynku na działce przy wjeździe od ul. Zamojskiej znajdowały się także dwa pawilony (portiernia i kantor) oraz wozownia, garaż, kotłownia, dynamo, składzik i drewniane budynki gospodarcze usytuowane wzdłuż skrzydła południowego, zabudowane w podkowę otwartą do wnętrza dziedzińca poprzedzającego zespół fabryczny.
W roku 1928 pomieszczenia przy Zamojskiej 20 wynajmował Kazimierz Wojtczak – właściciel Elektrycznej Fabryki Wód Gazowo-Owocowych i Soków.
W roku 1936 na terenie działki oznaczonej numerem Zamojska 20/22 i Przemysłowa 3 istniały: dwupiętrowa oficyna mieszkalna, jednopiętrowy młyn, szopy – drewniana i murowana, murowana stajnia.
Po eksterminacji żydowskich właścicieli młyn nie był użytkowany i z braku konserwacji oraz przy wstrząsach wojennych popadł w rujnację. Remontu dokonała Centrala Zaopatrzenia Przemysłu Papierniczego. Do lat 60. XX w. istniał tu Magazyn Nr 12. W 1947 r. budynek został reprywatyzowany, w ręku szeregu właścicieli, potem w zarządzie MZBM.
23 września 1947 budynek został przywrócony do własności Anselowi Fry vel Anczelowi Frajtagowi, synowi Mojżesza, zamieszkałemu w Londynie (spadkobiercy po Chaimie Fraitagu).
Mieszkańcy
1936
Właściciel nieruchomości: sukcesorowie Frajtaga, główna opiekunka: Szajndla Frajtag, zam. Zamojska 22
Zarządca nieruchomości: Ruer Uszer, zam. Lublin, Zamojska 20/22
Dzierżawca nieruchomości: Szol Epelbaum, zam. Lublin, Zamojska 20/22
Dozorca: Bolesław Michalak, zam. Lublin, Zamojska 20/22
Opis
Obiekt dawniej przemysłowy, z częścią mieszkalną od południa, w okresie międzywojennym przerobiony w większości na budynek mieszkalny. W pół
Dawny budynek fabryczny usytuowany jest w głębi działki. Jest to czworoboczny budynek o dwupiętrowych skrzydłach krytych dwuspadowym dachem. Obiekt posiada wewnętrzny dziedziniec dostępny bramą przejazdową znajdującą się na osi skrzydła frontowego.
Skrzydło północne ustawione jest w linii regulacyjnej ulicy Przemysłowej.
Elewacje z czerwonej cegły, częściowo otynkowane. Elewacja frontowa skrzydła głównego (zwrócona na zachód, ku ulicy Zamojskiej) jest dwunastoosiowa, symetryczna, w południowej połowie artykułowana lizenami. Elewacja tylna ślepa. Elewacja podwórzowa skrzydła południowego ośmioosiowa, w części parterowej otynkowana.
Pawilon północny parterowy, kryty dachem jednospadowym, z murkiem attykowym od strony ulicy.
Pawilon południowy z dwiema dużymi witrynami sklepowymi od strony ulicy.
W najstarszej – północnej – części budynku, przekształconej na młyn motorowy, zachowały się cechy architektury przemysłowej, m.in. typowe wielokwaterowe okna. Część okien w tej części przekształcono, w pozostałych częściach budynku okna wymieniono na mieszkalne.
Wnętrza: wnętrza jedno i dwutraktowe z korytarzami, zupełnie przekształcone, z klatką schodową u styku skrzydeł, dostępną z podwórza; brak oryginalnego wyposażenia.
Otoczenie: od frontu działki dwa parterowe pawilony: dawna portiernia i kantor (1924), obecnie zakład wulkanizacyjny i pustostan; wzdłuż południowej elewacji dawnej fabryki znajdują się zabudowania gospodarcze.
Literatura
Akta nieruchomości położonej w Lublinie przy ul. Zamojskiej 20, APL, sygn. 5934.
Plan wytwórni wód gazowych przy ul. Zamojskiej 20 w Lublinie, wł. Kazimierz Wojtczak
Alternatywa. Rozwiązanie szatni, umywalni i ustępu dla pracowników wytwórni wód gazowych (…)
Plan kapitalnego remontu i budowy nowego magazynu w pos. p. Chaima Freitaga (…)
Plan przeróbki części byłej fabryki cykorii na mieszkania w posesji W.P. Szola Epelbauma (…)
Plan lokalu wytwórni wód gazowych „Zdrój Lubelski” (…)
Plan remontu magazynu C. Zb.O.O. Oddział Lublin (…)
Domowa książka meldunkowa miasta Lublina ul. Zamojska nr 20-22 lok. 1-11a; 12-20, APl, sygn. 2378.
Domowa książka meldunkowa miasta Lublina ul. Zamojska nr 20-22 lok. 1-23a; 24-26a; 28; 29; (30; 31b), APl, sygn. 2379.
Jadwiga Teodorowicz-Czerepińska, Rozpoznanie historyczno-konserwatorskie kwartału zabudowy zawartego pomiędzy ulicami Stolarska-Zamojska-Misjonarska-Farbiarska, Lublin 2005, mps WUOZ.