Ulica Lubartowska w Lublinie – historia ulicy
Najdłuższą ulicą dzielnicy żydowskiej była Lubartowska. Miała ponad kilometr długości i prowadziła do nowego cmentarza żydowskiego położonego przy ulicy Obywatelskiej, zaś z przeciwnej strony przechodziła w ulicę Nową na wysokości Kowalskiej.
Spis treści
[Zwiń]Specyfika i koloryt ulicy Lubartowskiej
Handluje się tu wszystkim, gdyż to właśnie tutaj znajduje się giełda różnorakich towarów, także rubli i koron, które w okresie okupacji stanowiły ulubiony przedmiot spekulacji. Przy sklepach stoją tragarze opasani powrozami, którzy czekają na okazję do zarobku. Są to silni Żydzi o krzepkich dłoniach – przeciwieństwo uczonych, ale dychawicznych talmudystów, jakich spotykaliśmy w szkołach i klauzach przy ul. Szerokiej. Na rogu ulicy stoi zasłuchany tłum sprzedawców, którzy na chwilę wyszli ze swoich sklepów, dziewczyny z koszykami i dzieci z tornistrami. Otaczają oni ślepca, który rzewnym głosem śpiewa znane wszystkim pieśni i tym zarabia na chleb4.
Targ żydowski
Na terenie miasta żydowskiego znajdowały się dwa place targowe. Pierwszy z nich, polski, ciągnący się wzdłuż ulicy Nowej aż do zegara miejskiego, mieścił się w niedalekiej odległości od dzielnicy chrześcijańskiej, a jatki znajdujące się tam były własnością chrześcijan. Drugi, zwany targiem rybnym, bądź żydowskim, mieszczący się u zbiegu Lubartowskiej i Nowego Placu Targowego, położony był w samym środku dzielnicy żydowskiej. Tamtejsze jatki należały do żydowskich rzeźników i sprzedawano tam koszerne mięso. Chłopi codziennie przywożący furmankami zaopatrzenie na obydwa targi mieli świetne rozeznanie w zwyczajach żydowskich i zaopatrywali tę dzielnicę przez wszystkie pory roku, przywożąc odpowiednie produkty rolne na każde święto żydowskie, sprzedawane po odpowiednio niższych cenach. Wśród nich można wymienić: drób, warzywa, grzyby, owoce i przetwory mleczne. Na placu tym znajdowały się toalety publiczne – jedyne tego typu urządzenia komunalne – dla mieszkańców i przyjezdnych chłopów5.
Szpital żydowski i jesziwa
Przy końcu ulicy Lubartowskiej znajdował się szpital żydowski, wybudowany jeszcze pod koniec XIX wieku, a także majestatyczny i okazały gmach jesziwy, którego budowę ukończono w 1930 roku.
Miejsca żydowskie na ulicy Lubartowskiej
Lubartowska 1 (obecnie Lubartowska 27)/ Kowalska 2 – dom rodzinny Symchy Binem Trechtera (nr 25)
Lubartowska 4 (obecnie Lubartowska 10) – synagoga Chewra Nosim (Bractwa Pogrzebowego), (nr 24)
Lubartowska/ Nowy Plac Targowy – targ żydowski (nr 21)
Lubartowska/ Świętoduska – targ chrześcijański (nr 22)
Lubartowska 18 (obecnie Lubartowska 24) – dom rodzinny Anny Langfus (Szternfinkiel) w oficynie; siedziba dwóch żydowskich szkół powszechnych: Sztatmanowej i Borawskiej; siedziba Zrzeszenia Akademików Żydów (nr 23)
Lubartowska 22 (obecnie Lubartowska 28) – organizacja Bnos Jakow (nabożnych dziewcząt) (nr 46)
Lubartowska 24 (obecnie Lubartowska 30) – żydowska szkoła powszechna Mandelkernowej; prywatna elektrownia (nr 43)
Plac tartaczny (hahszara)
Literatura
- R. Fiszman-Sznajdman, Mój Lublin, Lublin 1989
- M. Bałaban, Żydowskie miasto w Lublinie, Lublin 1991
- T. Przystojecki, Życie codzienne w lubelskiej dzielnicy żydowskiej w latach 1918–1939, Lublin 2006 [praca magisterska].
Przypisy
- Wróć do odniesienia R. Fiszman-Sznajdman, Mój Lublin, Lublin 1989, s. 78.
- Wróć do odniesienia M. Bałaban, Żydowskie miasto w Lublinie, Lublin 1991, s. 120–121.
- Wróć do odniesienia Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina, sygn. 2557, k. 150.
- Wróć do odniesienia M. Bałaban, dz.cyt., s. 120.
- Wróć do odniesienia Tamże.