Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego w Lublinie – skład

W składzie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego znaleźli się ludzie mało znani w społeczeństwie przed wojną czy nawet w swoich środowiskach. Najbardziej rozpoznawalną osobą w skali całego kraju była Wanda Wasilewska. Do bardziej znanych we własnych środowiskach należeli Andrzej Witos, Bolesław Drobner, Emil Sommerstein oraz Wincenty Rzymkowski. Michał Rola-Żymierski i Zygmunt Berling czasowo służyli w Wojsku Polskim w okresie II Rzeczypospolitej.

Reprodukcja Manifestu PKWN
Reprodukcja Manifestu PKWN (Autor: Trembecki, Jan (1934-2017))

Spis treści

[RozwińZwiń]

Edward Osóbka-Morawski – przewodniczący i kierownik Resortu Spraw ZagranicznychBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Edward Bolesław Osóbka-Morawski (1909–1997) uzyskał niepełne wykształcenie wyższe, studiując na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. W 1928 roku wstąpił do PPS. W latach 1941–1943 był członkiem Komitetu Centralnego PPS, następnie w latach 1943–1944 był przewodniczącym Komitetu Centralnego Robotniczej Partii Polskich Socjalistów. Był współtwórcą i wiceprzewodniczącym Krajowej Rady Narodowej. W lipcu 1944 roku uczestniczył w rozmowach, które doprowadziły do powstania PKWN. Pełniąc funkcję przewodniczącego, kierował również resortami spraw zagranicznych oraz rolnictwa i reform rolnych. Od 1944 do 1947 roku kolejno był premierem Rządu Tymczasowego RP i Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, a także posłem do Krajowej Rady Narodowej. Od 1945 roku zajmował stanowisko ministra spraw zagranicznych. Po wyborach w 1947 roku stopniowo odsuwano go od władzy. W latach 1947–1949 był ministrem administracji publicznej, od 1947 do 1952 roku był posłem na Sejm Ustawodawczy. Członkiem PZPR był w latach 1956–1970. Od 1990 roku był przewodniczącym Centralnego Komitetu Wykonawczego Odrodzonej PPS1.

Andrzej Witos – wiceprzewodniczący, kierownik Resortu Rolnictwa i Reform RolnychBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Powołując do Komitetu Andrzeja Witosa (1878–1973), liczono na propagandowe oddziaływanie sławnego nazwiska2. Był bratem Wincentego Witosa (1874–1945). Od 1907 roku był członkiem PSL, od 1914 roku był w PSL „Piast”, od 1931 roku należał do Stronnictwa Ludowego. W latach 1922–1927 posłował na Sejmie RP. W czasie II wojny światowej został wywieziony w głąb ZSRR, gdzie w latach 1941–1942 był więziony. Po zawarciu porozumienia polsko-radzieckiego pracował w ambasadzie RP w ZSRR. Po powstaniu Związku Patriotów Polskich pełnił funkcję wiceprzewodniczącego. W okresie od lipca do października 1944 roku był wiceprzewodniczącym PKWN i kierownikiem Resortu Rolnictwa i Reform Rolnych. Należał do grupy założycieli koncesjonowanego przez władze Stronnictwa Ludowego, w którym był wiceprezesem. W latach 1945–1946 posłował do KRN, następnie od roku 1947 do 1950 na sejm I kadencji. Z mandatu poselskiego zrezygnował przed upływem kadencji. W okresie 1946–1949 był członkiem Rady Naczelnej PSL, w latach 1956–1973 był członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego3.

Wanda Wasilewska – wiceprzewodniczącaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wanda Wasilewska urodziła się w Krakowie w 1905 roku, zmarła w Kijowie w 1964 roku. Była córką Leona Wasilewskiego, działacza PPS i bliskiego współpracownika Józefa Piłsudskiego. Z wykształcenia doktor filozofii. W latach 1934–1937 była członkiem Rady Naczelnej PPS. W latach 1935–1938 była współredaktorką „Płomyka” i „Płomyczka”, tygodników ilustrowanych dla młodzieży. W okresie międzywojennym była działaczką Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Od 1939 roku przebywała w ZSRR, gdzie przyjęła radzieckie obywatelstwo. Od 1940 roku była deputowaną do Rady Najwyższej ZSRR, od 1941 roku należała do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). W latach 1941–1943 była komisarzem politycznym Armii Czerwonej. W współorganizowanym przez siebie ZPP pełniła funkcję przewodniczącej Zarządu Głównego. Współtworzyła Polskie Siły Zbrojne w ZSRR oraz była w 1944 roku członkiem Centralnego Biura Komunistów Polskich w ZSRS. Po wojnie pozostała w ZSRR. Napisała kilka książek, w tym wydaną w 1944 roku powieść Tęcza4.

Michał Rola-Żymierski – kierownik Resortu Obrony NarodowejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Michał Żymierski, właściwie Michał Łyżwiński, pseudonim „Rola” (1890–1989) w latach 1914–1917 był żołnierzem Legionów Polskich, a w latach 1918–1926 służył w Wojsku Polskim w stopniu generała. W 1927 roku został skazany na pięć lat więzienia za nadużycia finansowe popełnione przy zamówieniach dla wojska. Został zdegradowany i wydalony z wojska. W latach 1931–1938 przebywał na emigracji we Francji, gdzie nawiązał współpracę z ruchem komunistycznym i wywiadem sowieckim. Od 1943 roku współpracował z PPR i był doradcą ds. wojskowych Sztabu Głównego Gwardii Ludowej. 1 stycznia 1944 roku został mianowany dowódcą Armii Ludowej. W latach 1945–1949 pełniąc funkcję ministra obrony narodowej, ponosił współodpowiedzialność za represje wobec społeczeństwa i żołnierzy podziemia. Od 1946 roku był przewodniczącym Państwowej Komisji Bezpieczeństwa. 3 maja 1945 roku nadano mu stopień Marszałka Polski. W latach 1944–1952 był posłem do KRN i Sejmu Ustawodawczego. Skazany na karę śmierć był więziony przez reżim komunistyczny od 1953 do 1955. Funkcję honorowego prezesa ZBoWiD pełnił od 1974 roku5.

Zygmunt Berling – zastępca kierownika Resortu Obrony NarodowejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zygmunt Berling (1896–1980) w latach 1914–1917 był żołnierzem Legionów Polskich. Od 1918 roku służył zawodowo w Wojsku Polskim. W 1939 roku dostał się do niewoli sowieckiej. Internowany w obozie jenieckim w Starobielsku, wyraził zgodę na współpracę z NKWD w 1940 roku. W latach 1941–1942 współorganizował Armię Polską w ZSRR, dowodzoną przez gen. Władysława Andersa. Po ewakuacji armii Andersa pozostał w ZSRR, gdzie organizował i dowodził 1 Dywizją Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, 1 Korpusem Polskich Sił Zbrojnych i Armią Polską w ZSRR. Od lipca do września 1944 roku dowódca 1 Armii WP i zastępca Naczelnego Dowódcy WP. Odwołany ze stanowiska przez dowództwo sowieckie, został zmuszony do podjęcia studiów w Wyższej Wojskowej Akademii Sił Zbrojnych w Moskwie. Po powrocie do kraju, w latach 1948–1953 pełnił funkcję komendanta Akademii Sztabu Generalnego w Warszawie. W 1953 roku przeszedł na wcześniejszą emeryturę, w czasie której piastował stanowiska w administracji rządowej6.

Stanisław Kotek-Agroszewski – kierownik Resortu Administracji PublicznejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Stanisław Kotek-Agroszewski (1905–1985) w okresie międzywojennym był działaczem kółek rolniczych i spółdzielczości rolniczo-handlowej. W czasie okupacji należał do konspiracyjnego Stronnictwa Ludowego „Roch”, a także do Batalionów Chłopskich. Od lutego do września 1944 roku był wiceprezesem prokomunistycznego Zarządu Głównego Stronnictwa Ludowego „Wola Ludu”. Do listopada 1944 roku kierował Resortem Administracji Publicznej PKWN. Od lutego 1944 do sierpnia 1952 roku był posłem do KRN i Sejmu Ustawodawczego. Następnie został odsunięty od życia politycznego, do którego powrócił po 1956 roku. Działał w Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym7.

Jan Stefan Haneman – kierownik Resortu Gospodarki Narodowej i FinansówBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jan Stefan Haneman (1890–1957) był ekonomistą, od 1908 roku działał w ruchu socjalistycznym. W latach 1928–1946 należał do PPS. W czasie okupacji niemieckiej działał w konspiracji, a od marca do lipca 1944 roku przebywał w Moskwie jako członek delegacji KRN. W grudniu 1944 roku objął kierownictwo Resortu Skarbu. W 1945 roku był przewodniczącym Komitetu Wojewódzkiego PPS w Łodzi. W 1946 roku został usunięty z PPS. Po rehabilitacji w 1956 roku wstąpił do PZPR8.

Jan Czechowski – kierownik Resortu SprawiedliwościBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jan Czechowski (1894–1972) miał wykształcenie średnie i był rolnikiem. Od 1917 roku działał w ruchu ludowym. W późniejszym okresie wstąpił do Stronnictwa Ludowego. W czasie okupacji był między innymi członkiem Naczelnego Dowództwa AL i przedstawicielem KRN. W latach 1944–1945 pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Głównego Stronnictwa Ludowego, następnie w latach 1945–1949 był członkiem Rady Naczelnej Stronnictwa Ludowego. Od 1944 do 1947 roku posłował do KRN. Po 1945 roku prowadził gospodarstwo rolne9.

Stanisław Radkiewicz – kierownik Resortu Bezpieczeństwa PublicznegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Stanisław Radkiewicz (1903–1983) był to mocno zbudowany, krępy brunet, o szerokiej twarzy, wysokim czole i wąskich, jakby zaciśniętych ustach. Miał 41 lat [...] na postronnych obserwatorach sprawiał wrażenie najbardziej energicznego i zdecydowanego. Nazwa resortu, który mu powierzono, dla polskich uszu brzmiała nieco tajemniczo, choć u każdego, kto znał sowieckie realia, wywoływała bolesny skurcz w gardle: bezpieczeństwo publiczne. Radkiewicz wiedział, jaki będzie zakres jego władzy i na uczestniczących w zebraniu działaczy patrzył z wyniosłym lekceważeniem.

Ów syn poleskiego chłopa z komunizmem związał się jako szesnastolatek, gdy w 1920 roku znalazł się po stronie najeźdźców i w rodzinnej wsi Rozmierki zatrudniono go w kancelarii gminnej Rady Rewolucyjnej Chłopów i Żołnierzy. Kiedy bolszewicka nawałnica została odparta, Radkiewicz zaangażował się w działalność nielegalnego Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Przekradł się do Związku Sowieckiego, skąd powrócił po dwuletnich studiach na moskiewskim Uniwersytecie Kominternu. Aresztowany w 1928 roku za działalność w Komitecie Centralnym KZMP, odsiedział cztery lata, by po zwolnieniu z więzienia objąć funkcję okręgowego sekretarza Komunistycznej Partii Polski w Zagłębiu Dąbrowskim. Tam znów został aresztowany, i znów gdy zwolniono go po sześciu miesiącach, powrócił do pracy partyjnej. Po rozwiązaniu KPP pozostawał w ukryciu do wybuchu wojny, a następnie przedostał się na teren okupacji sowieckiej, w rodzinne strony, gdzie pracował jako instruktor szkolny. Gdy wybuchła wojna niemiecko-sowiecka, wstąpił do Armii Czerwonej, skąd jednak go zwolniono i skierowano do pracy w kołchozie. W 1943 roku zaciągnął się do polskiej 1. Dywizji Piechoty, powstającej w ZSRS, i objął stanowisko oficera politycznego. Wkrótce przeniesiono go do Moskwy, gdzie działał w Centralnym Biurze Komunistów Polski, przygotowującym plan przechwycenia władzy w kraju. Wielokrotnie uczestniczył w spotkaniach i naradach u Stalina10.

Radkiewicz w styczniu 1945 roku objął ministerstwo bezpieczeństwa publicznego i funkcję tę pełnił do 9 grudnia 1954 roku. W latach 1954–1956 był ministrem Państwowych Gospodarstw Rolnych11. W 1968 roku przeszedł na emeryturę.

Bolesław Drobner – kierownik Resortu Pracy, Opieki Społecznej i ZdrowiaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Urodzony w Krakowie Bolesław Drobner (1883–1968) był doktorem chemii. W latach 1898–1919 działał w PPS Galicji i Śląska Cieszyńskiego oraz, równocześnie od 1902 do 1913 roku, w PPS „Proletariat”. W czasie I wojny światowej służył w Legionach Polskich, a następnie w armii austriackiej. W okresie międzywojennym związał się z PPS oraz z Niezależną Socjalistyczną Partii Pracy. Od 1940 do 1941 roku więziły go władze sowieckie. Należał do prezydium Zarządu Głównego ZPP. Od listopada 1944 roku stał na czele prokomunistycznej PPS. Mimo to bronił niezależności i samodzielności PPS, za co w 1947 roku został usunięty z Rady Naczelnej PPS. W 1948 roku wstąpił do PZPR12.

Jan Michał Grubecki – kierownik Resortu Komunikacji, Poczt i TelegrafuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jan Michał Grubecki (1904–1987) urodził się w Wieliczce. Był doktorem nauk technicznych, po latach profesorem Politechniki Warszawskiej. Od 1939 roku przebywał w ZSRR. Od czerwca 1943 do lipca 1944 roku kierował Wydziałem Opieki Społecznej ZG ZPP. Od lutego 1947 roku był na stanowisku dyrektora Biura Kontroli przy Prezydium KRN. Od lipca 1944 do sierpnia 1952 roku posłował do KRN i Sejmu Ustawodawczego. W okresie od listopada 1944 do listopada 1956 roku działał we władzach SL i ZSL13.

Emil Sommerstein – kierownik Resortu Odszkodowań WojennychBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Emil Sommerstein (1883–1957) urodził się w Hleszczawie koło Lwowa, zmarł w Middletown. Był absolwentem nauk prawnych na Uniwersytecie Jana Kazimierza, gdzie też uzyskał tytuł doktora praw. W okresie międzywojennym posłował na Sejm RP oraz działał w organizacjach syjonistycznych. W czasie okupacji został skazany na 8 lat więzienia i wyrok odsiadywał w sowieckich łagrach14. W ZPP kierował Biurem Prawnym. W latach 1944–1946 piastował stanowisko przewodniczącego Centralnego Komitetu Żydów w Polsce. Od stycznia 1946 roku do śmierci przebywał w USA15.

Stanisław Skrzeszewski – kierownik Resortu OświatyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Stanisław Skrzeszewski (1901–1978) urodził się w Nowym Sączu. Na Uniwersytecie Jagiellońskim uzyskał tytuł doktora filozofii. Przed wojną działał w KPP oraz prowadził działalność edukacyjną. Za działalność prokomunistyczną był dwukrotnie więziony. W czasie okupacji przebywał w ZSRS. W ZPP kierował Wydziałem Kultury i Oświaty. Po wojnie był ambasadorem Polski we Francji (1945–1947), ministrem oświaty (1947–1950), ministrem spraw zagranicznych (1951–1956) oraz szef Kancelarii Sejmu (1959–1969)16.

Wincenty Rzymowski – kierownik Resortu Kultury i SztukiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wincenty Rzymowski (1883–1950) studiował w Warszawie, Lozannie, Genewie i Odessie, ale ostatecznie ukończył Wydział Prawny Uniwersytetu Noworosyjskiego. Pracował jako dziennikarz w „Myśli Niepodległej” i „Przeglądzie Społecznym”. W latach 1912–1915 był naczelnym redaktorem, a później wydawcą tygodnika „Prawda”. W okresie międzywojennym zajmował się publicystyką oraz był członkiem Polskiej Akademii Literatury, z której wystąpił na skutek posądzenia o plagiat. W 1937 roku był współzałożycielem Klubu Demokratycznego w Warszawie, a od 1938 roku działał w Stronnictwie Demokratycznym. W okresie okupacji przebywał w Krzemieńcu. W kwietniu 1944 znalazł się w Moskwie, gdzie współpracował ze Związkiem Patriotów Polskich. Tę samą funkcję co w PKWN pełnił w Rządzie Tymczasowym RP. W latach 1945–1947 pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych w TRJN. W latach 1947–1949 był posłem do KRN i Sejmu Ustawodawczego17.

Stefan Jędrychowski – kierownik Resortu Informacji i PropagandyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Stefan Jędrychowski (1910–1996) urodził się w Warszawie. Był absolwentem Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie oraz doktorem nauk prawnych. W okresie międzywojennym związany był z lewicowymi organizacjami w Wilnie, był współwydawcą czasopisma „Poprostu” i współpracownikiem Żagarów. Od 1941 roku był członkiem Rady Najwyższej ZSRS. W 1943 roku współorganizował ZPP i Armię Polską w ZSRS. W 1944 roku wstąpił do PPR. W latach 1945–1974 był ministrem żeglugi i handlu zagranicznego. Następnie pełnił wiele funkcji na stanowiskach ministerialnych i kierowniczych w administracji centralnej (m.in. wicepremier w latach 1951–1956, szef struktur centralnego planowania gospodarczego). Ministrem spraw zagranicznych był od 22 grudnia 1968 do 22 grudnia 1971 roku. Po odwołaniu ze stanowiska szefa polskiej dyplomacji pełnił m.in. funkcje ministra finansów i ambasadora PRL na Węgrzech18.

PKWN tworzyli przedstawiciele różnych partii politycznych. Przedstawiciele PPR nominalnie kierowali tylko trzema resortami: bezpieczeństwa publicznego, oświaty oraz informacji i propagandy (Radkiewicz, Skrzeszewski, Jędrychowski). Poza nimi w Komitecie było czterech ludowców (Kotek-Agroszewski, Grubecki, Witos, Czechowski), trzech socjalistów (Drobner, Osóbka-Morawski, Haneman), jeden przedstawiciel SD (Rzymkowski) oraz dwie osoby bezpartyjne (Wasilewska, Rola-Żymierski). Był to pluralizm przedstawicieli partii niesuwerennych, przedstawianych jako niezależne siły polityczne. Metodę koncesjonowania sił politycznych scharakteryzowano w sposób następujący: Od sierpnia do września 1944 r. dopuszczono do oficjalnej działalności cztery partie polityczne: Polską Partię Robotniczą, Polską Partię Socjalistyczną, Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne. Od 1944 r. pozostawały one pod kontrolą komunistów, stąd PPS, SL i SD pełniły funkcje satelickie; określano je mianem partii koncesjonowanych. Było to możliwe dzięki zastosowaniu w procesie budowy powojennego życia politycznego metody tzw. wtyczek, czyli oddelegowania do wspomnianych ugrupowań członków PPR bądź ludzi z nią powiązanych. Umieszczeni w strukturach kierowniczych SD i SL, a także częściowo PPS, nieraz posiadali podwójną legitymację partyjną i byli w pełni dyspozycyjni wobec macierzystej PPR19.

Otrzymaną z rąk Stalina władzą komuniści nie zamierzali dzielić się z innymi partiami. Przewodniczący PKWN Osóbka-Morawski, członek PPS, pozbawiony był realnej władzy. Kluczowe decyzje podejmowane były w ścisłym gronie działaczy PPR, niejednokrotnie poza PKWN-em. Najważniejsze stanowiska w PKWN-ie, dające możliwość sprawowania realnej władzy (obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne, informacja i propaganda, oświata), obsadzone były przez komunistów. Resortem spraw zagranicznych kierował Jakub Berman, a gospodarka podlegała Hilaremu Mincowi. Niezależnie od wielopartyjnej obsady PKWN, komuniści kontrolowali wszystkie resorty, a ich nominalni szefowie byli tylko figurantami20.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991: władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa 1991, s. 408–409.
  2. Wróć do odniesienia J. Wrona, System polityczny w Polsce w latach 1944–1948, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2005, nr 2, s. 60. .
  3. Wróć do odniesienia T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991: władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa 1991, s. 440–441.
  4. Wróć do odniesienia Tamże, s. 436.
  5. Wróć do odniesienia Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” w dokumentach, t. 6, cz. 3, oprac. A. Zagórski, Wrocław 2000, s. 835–837.
  6. Wróć do odniesienia T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, s. 335–336.
  7. Wróć do odniesienia Tamże, s. 377.
  8. Wróć do odniesienia Tamże, s. 359–360.
  9. Wróć do odniesienia T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, s. 343.
  10. Wróć do odniesienia .
  11. Wróć do odniesienia Tamże, ss. 126, 368.
  12. Wróć do odniesienia T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, s. 346.
  13. Wróć do odniesienia Tamże, s. 357–358.
  14. Wróć do odniesienia M. Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o polskiej polityce lat powojennych, wyd. 2, Wrocław 2002, s. 92–93.
  15. Wróć do odniesienia T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, s. 424.
  16. Wróć do odniesienia Tamże, s. 422.
  17. Wróć do odniesienia Tamże, s. 420.
  18. Wróć do odniesienia T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, s. 365–366, http://www.msz.gov.pl/pl/ministerstwo/historia/opracowania/ministrowie_sz_1918_2007/stefan_jedrychowski_22_xii_1968_22_xii_1971;jsessionid=7AD9F86D05B97AAE3102D142E7409265.cmsap2p, [dostęp:] 17.09.2013.
  19. Wróć do odniesienia A.L. Sowa, Historia polityczna Polski 1944–1991, s. 28.
  20. Wróć do odniesienia Tamże.