„Poemat o mieście Lublinie”. Zamek – wieża księcia Daniela

Ilustrowany przewodnik po Lublinie:

W zamku mieści się więzienie, dlatego po przejściu pierwszej bramy dochodzimy do drugiej już w zamku, skąd dopiero po odpowiednim wylegitymowaniu się możemy zacząć zwiedzanie.
Jak się zamek przedstawiał jeszcze w tych czasach, kiedy służył za rezydencję panującym, wiemy o tem bardzo niewiele. Musiał jednak mieć tak rozmiary, jak i wygląd zewnętrzny oraz wyposażenie odpowiednie, skoro bardzo często, począwszy od Władysława Jagiełły a skończywszy na Auguście II, królowie polscy w nim z całym dworem przebywali. W dzisiejszej swojej postaci pochodzi z czasów Królestwa Kongresowego. Wówczasto z ruiny, jaką przedstawiał rząd Królestwa wybudował obecny gmach więzienny w stylu neogotyckim z pomieszczeniem dla służby, pozostawiając jedynie nietknięty na zewnątrz kościół św. Trójcy oraz wieżę, tę ostatnią jednak już wcześniej znacznie przebudowaną.
W wieży tej za rządów rosyjskich dopatrywano się wieży wybudowanej przez księcia ruskiego Daniela w 1244 r. Wówczas jednak zamek był jeszcze drewniany. Murowany zamek wybudował dopiero Kazimierz Wielki, możliwe, że wieża z tych właśnie pochodzi czasów. W XVII w. była ta wieża wyższa od obecnej a ponadto z blankami. W 1821 r. przed restauracją była niższa i pokryta spadzistym dachem. W kazamatach i lochu w niej się mieszczących odsiadywała dawniej szlachta kary za przewinienia¹.


Czechowicz:
Do roku 1340 był on [Zamek] drewniany. Mury wzniósł wielki budowniczy – król Kazimierz. On również wzniósł masywną basztę niesłusznie przypisywaną Danielowi Halickiemu. Ta baszta oraz w obrębie murów znajdujący się kościół Św. Trójcy – to najstarsze części Zamku. Neogotycki wygląd zewnętrzny uzyskał Zamek podczas restauracji w czasach Król. Kongresowego. Baszta ma mury grubości 4 metrów, wewnątrz spiralny chodnik biegnący dokoła komnat wewnętrznych aż na szczyt wieży².

Na szczególną uwagę zasługuje Zamek Lubelski, ongiś rezydencja królewska. Jedyną budowlą. Która zachowała ślady dawnej świetności Zamku jest kościół św. Trójcy istniejący jako świątynia od 1326 r.


Zamek przywołuje Czechowicz również w wierszu na zamku:

okna zakratowane szepcą tęskne słowa
noc szepce mięcej
noc suta
niebieska jednokolorowa
obłoki na łąki trzęsie
jest miejsce ciche i tutaj
to kościół
natłoczony bliską ciemnością³.