Pałac Potockich w Lublinie
Pałac Potockich znany jest pod nazwą „stary kryminał”. Funkcję więzienia pełnił w latach 1792–1826. Po 1918 roku był siedzibą Głównego Komisariatu Policji Państwowej w Lublinie.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
ul. Staszica 3
Historia
Budowa pałacu rozpoczęła się w 1719 roku. Budowla była siedzibą Jerzego Potockiego, starosty grabowieckiego. W 1747 roku w wyniku działów rodzinnych pałac przejął najmłodszy syn Jerzego, Eustachy (przyszły marszałek Trybunału Koronnego). W 1754 roku nakazał jego remont. Lubelska siedziba Potockich w niedługim czasie straciła na znaczeniu na rzecz nowo wybudowanego pałacu w Radzyniu Podlaskim. Syn Eustachego, Jan Nepomucen, przekazał pałac w 1789 roku na rzecz Skarbu Państwa. Ulokowano w nim skład skór. Obiekt w 1790 roku przejęły samowolnie władze miasta i uczyniły go koszarami kawalerii narodowej.
Od 1792 roku przez ponad trzydzieści lat w dawnym pałacu Potockich mieściło się więzienie. Po wybudowaniu nowego więzienia na Zamku w 1826 roku, budowlę niegdyś reprezentacyjną zaczęto powszechnie nazywać „starym kryminałem”.
W gestii wojska budynek pozostawał do 1918 roku. Następnie stał się siedzibą Głównego Komisariatu Policji Państwowej w Lublinie. Podczas działań wojennych we wrześniu 1939 roku został lekko uszkodzony. Po wojnie nadal pełnił funkcję siedziby organów ścigania. Tym razem była to Milicja Obywatelska. W pałacu koszarowano Zmechanizowane Oddziały Milicji Obywatelskiej.
W 1981 roku budynek w całości przekazano na potrzeby Specjalnej Zasadniczej Szkoły Zawodowej. Niestety, nie był przez te wszystkie lata należycie konserwowany. Nowy właściciel – od 1994 roku jest nim Katolicki Uniwersytet Lubelski – powoli doprowadza obiekt do stanu pełnej restauracji.
Architekt
Nieznany; przekształceń obiektu na potrzeby więzienia dokonywał Ferdynand Mercksen.
Bryła
Korpus pałacu dwukondygnacyjny stanowi północne zamknięcie dziedzińca pałacowego. Korpus połączony z dwiema parterowymi oficynami zamykającymi dziedziniec od wschodu i zachodu. Od południa, na osi frontonu, znajdował się mur z kratami w kształcie łuków. Dziedziniec to dawny kwaterowy ogród typu włoskiego. Budowla posiada dach dwuspadowy, obniżony w stosunku do oryginalnego.
Materiał, konstrukcja
Pałac murowany z cegły, dach pokryty blachą. Po licznych przebudowach oryginalne materiały budowlane zastąpiono wtórnymi.
Elewacja
Nadbudowano oficyny o dodatkową kondygnację. Na potrzeby więzienia skuto dekoracje przyokienne, a same otwory okienne zmniejszono. Obniżono dach i włączono obiekt w pierzejową zabudowę ulicy, zacierając kompletnie jego cechy.
Wnętrze
Wyposażenie oryginalne nie zachowało się. Układ pomieszczeń częściowo zatarty na parterze. W dawnej sali balowej we wschodniej oficynie zachowały się dwie półkolumny. W innej części budowli na parterze zachowane sklepienie krzyżowe. Całkowicie nieczytelny układ pomieszczeń na piętrze. W przyziemiach pozostałości sklepienia kolebkowego.
