Nachman Jakubowicz

Informacje w źródłachBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wzmiankowany był księgach grodzkich od 1631 roku. W tym roku otrzymał, w zamian za długi, od brata Abrahama, sklep zlokalizowany na Podzamczu „pod mostem”, czyli przy trakcie wiodącym od Bramy Grodzkiej do zamku¹. W 1633 roku został wymieniony jako arendarz młyna na „stawie lubelskim”². Wymieniany jest w innych sprawach z tego roku jako poborca i dzierżawca podatku czopowego³. Występował również w sprawach o niesłuszny pobór cła oraz jako ofiara pobicia⁴.

Oskarżenie o mord rytualnyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1636 roku został on posądzony o mord rytualny na Macieju, synu rzeźniczki lubelskiej. Wraz ze współpodejrzanym, innym Żydem lubelskim Bieniaszem Pieszakiem (Baruchem ben Pesachem) był przesłuchiwany i torturowany. Nie udowodniono im winy i zwolniono⁵.

Z tego samego roku pochodzi jego nagrobek na Kirkucie Starym, gdzie Nachman określony został jako męczennik za wiarę. Został na nim pochowany jako Nachman syn Jehoszui Jaakowa, który zmarł 7 sierpnia 1636 roku. Data dzienna oznacza również początek drugiego procesu o pozyskanie krwi chrześcijańskiej w czasie zabiegu chirurgicznego przeprowadzanego na zakonniku. Nie jest wykluczone, że śmierć Nachmana była konsekwencją kolejnego śledztwa. Na nagrobku Jakubowicza znajdował się opis tortur (dziś nieczytelny, ale zachowany w źródłach z początków XX wieku). Nachmanowi wyrwano język i rozciągnięto na drabinie, był bity i męczony rozżarzonym żelazem⁶.

Wzmianki o procesie w literaturzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wokół jego procesu i śmierci jeszcze w XVII wieku powstało kilka opisów w literaturze epoki. Jeszcze w 1636 roku powstała antysemicka „Pieśń nowa o Żydach lubelskich”, w której opisano tortury Łachmana i Pieszaka rozpalonymi „szynami”⁷.

Temat ten pojawił się również w korespondencji szlachcica Jerzego Słupeckiego i Hugo Grotiusa holenderskiego filozofa, prawnika i dyplomaty. Słupecki opisał przypadek procesu razem z legendą, która miała powstać podczas tragicznych wydarzeń. W czasie tortur zapalono świece, które miały oświetlać pomieszczenie, lecz te co chwila gasły. Wielokrotne gaśnięcie świec przypisywano powszechnie boskiej interwencji, która miała dowodzić niewinności oskarżonych⁸.

Nachman wymieniany jest także w jednej z pieśni pośmiertnych zwanej slicha, napisanej około 1636 roku i zachowanej w Bibliotece Bodleian, w Oksfordzie⁹.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Gmiterek H. [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Władysława IV i Jana Kazimierza Wazów 1633–1669, Lublin 2006.

Gmiterek H. [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Zygmunta III Wazy 1587–1632, Lublin 2014.

Guldon Z., Wijaczka J., Procesy o mordy rytualne w Polsce w XVI–XVII wieku, Kielce 1995.

Kot S., Hugo Grotius a Polska. W 300-lecie dzieła o Prawie wojny i pokoju, Organ Towarzystwa do Badania Dziejów Reformacji w Polsce. R.4, 1926 nr 13–16, s. 100–120.

Trzciński A., Świadkiem jest ta stella. Stary cmentarz żydowski w Lublinie, Lublin 2017.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1. Wróć do odniesienia H. Gmiterek [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Zygmunta III Wazy 1587-1632, Lublin 2014, s. 182, nr 1030. .
2. Wróć do odniesienia H. Gmiterek [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Władysława IV i Jana Kazimierza Wazów 1633-1669, Lublin 2006, s. 15, nr 6. .
3. Wróć do odniesienia Tamże, s. 15, nr 5.
4. Wróć do odniesienia Tamże, s. 18, nr 24.
5. Wróć do odniesienia Z. Guldon, J. Wijaczka, Procesy o mordy rytualne w Polsce w XVI-XVII wieku, Kielce 1995, s. 34.
6. Wróć do odniesienia A. Trzciński, Świadkiem jest ta stella. Stary cmentarz żydowski w Lublinie, Lublin 2017, s. 165, 322.
7. Wróć do odniesienia Tamże, s. 323.
8. Wróć do odniesienia S. Kot, Hugo Grotius a Polska. W 300-lecie dzieła o Prawie wojny i pokoju, Organ Towarzystwa do Badania Dziejów Reformacji w Polsce. R.4, 1926 nr 13-16, s. 108. .
9. Wróć do odniesienia Zebi (Hirsch) b. (sic) Mardocha e familia Toeplitz (?), סליחה לקדוש'ם מפדהייץ, [Ca. 1636.], N. 2977, Bodleian Libraries, University of Oxford, sygn. 2977. .