Mieszkanie w PRL - normatyw mieszkaniowy
Rozwiązując problem niedoboru mieszkań w Polsce podobnie jak w innych krajach bloku socjalistycznego, wprowadzono szereg zasad normujących tę dziedzinę życia. Polskie władze komunistyczne liczyły, że do 1990 roku1 rozwiążą problemy mieszkaniowe, będących skutkiem II wojny światowej oraz powojennych wyżów demograficznych.
Spis treści
[Zwiń]Daty wprowadzenia normatywów
W okresie PRL-u funkcjonowały tak zwane normatywy mieszkaniowe2. Jeden z nich został wydany w 1959 roku3, kolejny w 1974 roku4. Normatyw z 1959 roku5 sytuował wymiary mieszkań w Polsce na samym końcu w porównaniu do wszystkich krajów europejskich. Krytykując ten normatyw zauważano, że każde pomieszczenie w mieszkaniach projektowanych według niego było za małe6. W wytycznych z 1959 roku przyjęto, że jednej osobie wystarczy do życia 11 m2 powierzchni użytkowej mieszkań. Ten podstawowy mankament między innymi nowo powstających mieszkań miał rozwiązywać normatyw z 1974 roku.
Porównanie normatywów z 1959 i 1974 roku
Tab. 1
|
Kategoria mieszkań |
Powierzchnia użytkowa mieszkań 1959 (m2) |
Powierzchnia użytkowa mieszkań 1974 (m2) |
Dopuszczalne podwyższenie górnej granicy ze względów technologicznych (m2) |
Maksymalna górna granica wielkości mieszkania danej kategorii (m2) |
Liczba osób w mieszkaniu |
|
M-1 |
17-20 |
25-28 |
|
28 |
1 |
|
M-2 |
24-30 |
30-35 |
1 |
36 |
2 |
|
M-3 |
33-38 |
44-48 |
4 |
52 |
3 |
|
M-4 |
42-48 |
56-61 |
2 |
63 |
4 |
|
M-5 |
51-57 |
65-70 |
3 |
73 |
5 |
|
M-6 |
59-65 |
75-85 |
|
85 |
6 lub 7 |
|
M-7 |
67-71 |
Nie normowano |
|
|
|
Źródło: Uchwała nr 364 Rady Ministrów z 20 sierpnia 1959 r. w sprawie zatwierdzenia normatywów projektowania dla budownictwa mieszkaniowego, „Monitor Polski”, nr 81, poz. 422, s. 687.
W. Korzeniewski, Normatyw urbanistyczny i mieszkaniowy – 1974, Warszawa 1980, s. 62;
W. Korzeniewski, Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego, Warszawa 1981, 219.
Porównanie obu normatywów wskazuje na znaczną zmianę w metrażu mieszkań typu M-3, M-4, M-5 i M-6. Zmiana największa o 16-20 m2 dotyczyła mieszkań typu M-6. Rodziny 4 i 5 osobowe mogły liczyć na mieszkania większe o 14-13 m2. Normatyw z 1974 roku powstał w chwili, kiedy wprowadzono do budowy mieszkań różne rodzaje prefabrykatów, czyli gotowych elementów składowych budowli (np. część fundamentu, ściany, stropu) wyprodukowanych w zakładzie przemysłowym, łączonych w całość z innymi elementami na miejscu budowy. Z tego względu założono, że różne technologie produkcji wielkiej płyty, dają możliwość budowania mieszkań większych niż podstawowa powierzchnia użytkowa mieszkań. Ewentualny naddatek powierzchni też normowano wprowadzając dopuszczalne podwyższenie górnej granicy ze względów technologicznych.
Porównanie wielkości mieszkań standardowych w wybranych krajach
Tab. 2.
|
Kraj |
Dane z roku |
Liczba mieszkańców |
|||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
||
|
Belgia |
1967 |
25,0 |
35,0 |
47,0 |
60,0 |
67,0 |
73,0 |
|
Bułgaria |
1976 |
24-30 |
45-57 |
56-70 |
73-89 |
88-102 |
105-112 |
|
Czechosłowacja |
1976 |
28 |
40 |
60,0 |
71 |
81 |
89 |
|
Finlandia |
1967 |
22-30 |
45-60 |
60-75 |
75-90 |
90-99 |
- |
|
Francja |
1964 |
25-33 |
42-50 |
55-67 |
66-77 |
80-93 |
90-110 |
|
Norwegia |
1967 |
32-42 |
54 |
66 |
72-78 |
84-91 |
93 |
|
Polska |
1974 |
25-28 |
30-35 |
44-48 |
56-61 |
65-70 |
75-85 |
|
W. Brytania |
1967 |
30 |
40 |
57 |
67-74 |
75-94 |
84-98 |
|
ZSRR |
1975 |
18-36 |
31-62 |
40-74 |
50-80 |
54-99 |
66-103 |
Źródło: W. Korzeniewski, Normatyw urbanistyczny i mieszkaniowy – 1974, Warszawa 1980, s. 62.
W zestawieniu z innymi krajami normatyw mieszkaniowy z 1974 roku zbliżał wielkość mieszkań do normatywu belgijskiego z 1967 roku. W obrębie poszczególnych typów mieszkań (M-1 – M-6) na większe mieszkania niż w Polsce liczyć mogli mieszkańcy Bułgarii, Czechosłowacji i ZSRR oraz Wielkiej Brytanii, Norwegi, Finlandii a także Francji. W przypadku dolnej granicy normatywu dla mieszkań typu M-3, M-4, M-5 i M-6 metraż polskich mieszkań był większy jedynie od powstających w ZSRR. W przypadku górnej granicy normatywu dla tych samych typów mieszkań metraż mieszkań w Polsce lokował się w końcowej części tabeli. W porównaniu z mieszkaniami w wymienionych w tabeli krajach, mieszkania w Polsce były wciąż małe.
Zmiany w normatywach
Normatywy mieszkaniowe ulegały zmianom. W 1972 roku wprowadzono korektę normatywu z 1959 roku, w 1982 roku poprawiono normatyw z roku 19747. Normatyw wyznaczał ramy w których miał odbywać się przydział mieszkań. M-1 to mieszkanie budowane dla 1 osoby, mieszkanie M-2 dla 2, M-3 dla 3 i tak dalej. Osoba samotna mogła liczyć na uzyskanie mieszkania o wielkości od 25 do 28 m2 powierzchni użytkowej. Uogólniając powierzchnię użytkową mieszkania tworzy suma powierzchni wszystkich pomieszczeń w mieszkaniu, którymi mogą być pokój/pokoje, kuchnia, przedpokój, łazienka oraz wc. Na powierzchnię mieszkalną składa się suma powierzchni wszystkich pokoi. Normatyw z 1959 roku przewidywał, że jednej osobie w mieszkaniu przysługuje około 11 m2 powierzchni użytkowej8. Według prawa lokalowego z 1974 roku norma powierzchni mieszkalnej, przysługującej jednej osobie, wynosi 7-10 m2(9).
W PRL-u mieszkało się ciasno i zdawano sobie z tego sprawę. Komentując normatyw z 1974 roku, wskazywano na potrzebę korekty. Podnoszono konieczność wyeliminowania miejsca do spania z pokoju ogólnego oraz za pożądane uznano wyodrębnienie ustawnego i większego pokoju dla rodziców. Zauważono potrzebę zapewnienia w kuchni miejsca do jedzenia. Ważnym było powiększenie wielkości łazienki i wc, przedpokoju oraz powierzchni do składowania10. Powierzchnia użytkowa takiego mieszkania mogła wynosić: M-1 do 37 m2, M-2 do 44 m2, M-3 do 63 m2, M-4 do 78 m2, M-5 do 88 m2, M4 do 97 m2.
Opracowanie: Łukasz Kijek
Przypisy
1. W. Korzeniewski, Normatyw urbanistyczny i mieszkaniowy – 1974, Warszawa 1980, s. 61.
2. Prawdopodobnie pierwszy normatyw mieszkaniowy został wprowadzony w 1954 roku (Uchwała nr 70 Prezydium Rządu z dnia 6 lutego 1954 r. w sprawie zatwierdzenia normatywów projektowania dla budownictwa mieszkaniowego, „Monitor Polski” 1954, nr 120, poz. 1688; http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP19541201688 ). W mieszkaniach typu P (18-22 m2) wprowadzono kuchnię-wnękę, potocznie zwaną ślepą kuchnią, czyli kuchnie bez okna na zewnątrz.
3. Uchwała nr 364 Rady Ministrów z 20 sierpnia 1959 r. w sprawie zatwierdzenia normatywów projektowania dla budownictwa mieszkaniowego, „Monitor Polski” 1959, nr 81, poz. 422; http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP19590810422
4. Zarządzenie nr 10 Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 stycznia 1974 R. w sprawie ustanowienia normatywu technicznego projektowania mieszkań i budynków mieszkalnych wielorodzinnych dla ludności nierolniczej, „Dziennik Budownictwa” 1974 nr 2, poz. 3, s. 13-15.
5. Normatyw ten zmniejszał wymiary mieszkań w porównaniu do zasad z 1954 roku: M-1 i M-2 (1959) odpowiednik P i PK (1954) – 18-22 m2 i 28-39 m2; M-3 (1959) odpowiednik 2PK (1954) – 41–50 m2; M-4 (1959) odpowiednik 3PK (1954) – 51-58 m2; M-5 (1959) odpowiednik 4PK (1954) – 59-66 m2, (Uchwała nr 70 Prezydium Rządu z dnia 6 lutego 1954 r. w sprawie zatwierdzenia normatywów projektowania dla budownictwa mieszkaniowego, „Monitor Polski” 1954, nr 120, poz. 1688, s. 1708; http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP19541201688).
6. W. Korzeniewski, Normatyw urbanistyczny i mieszkaniowy – 1974, Warszawa 1980, s. 61.
7. W. Korzeniewski, Podstawy projektowania mieszkań i budynków wielorodzinnych. Informator, Warszawa 1987, s. 10.
8. Uchwała nr 364 Rady Ministrów z 20 sierpnia 1959 r. w sprawie zatwierdzenia normatywów projektowania dla budownictwa mieszkaniowego, „Monitor Polski” 1959, nr 81, poz. 422, s. 687; http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP19590810422
9. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 1974 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów prawa lokalowego, „Dziennik Ustaw” 1974, nr 26, poz. 152, s. 306; http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19740260152 .
10. W. Korzeniewski, Normatyw urbanistyczny i mieszkaniowy – 1974, Warszawa 1980, s. 112-113.
