Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Marcin Baran (ur. 1963)

Poeta, eseista, dziennikarz radiowy, prasowy i telewizyjny; uznany za jednego z najważniejszych poetów pokolenia „bruLionu”.

Spis treści

[RozwińZwiń]

ŻyciorysBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Urodził się w Krakowie, w 1963 roku. Jest absolwentem filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W latach 80. i 90. należał do z kontestatorskiej grupy „bruLion”, z którego wywodzi się wielu znaczących poetów i prozaików (wśród nich Marcin Świetlicki, Jacek Podsiadło, Krzysztof Jaworski, Krzysztof Koehler). Marcin Baran był współzałożycielem oraz redaktorem kwartalnika „bruLion”. Wraz z przyjaciółmi Marcinem Świetlickim i Marcinem Sendeckim zredagował antologię „Długie pożegnanie. Tribute to Raymond Chandler”, która w 2010 roku doczekała się wznowienia poszerzonego o kolejne wiersze w odcieniu noir. Marcin Baran w latach 2000–2003 był związany z „Przekrojem”, pracował w Instytucie Książki, w TVP Kultura. Obecnie jest dyrektorem programowym Festiwalu im. Brunona Schulza we Wrocławiu. Mieszka w Krakowie, gdzie pracuje na Uniwersytecie Pedagogicznym.

W 1997 roku, za tom „Zabiegi miłosne", został nominowany do Literackiej Nagrody Nike. Wiersze Marcina Barana były tłumaczone na języki: angielski, niemiecki, francuski, rosyjski, czeski, portugalski, bułgarski, słowacki, słoweński.

Cechy twórczościBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Tom „Pomieszanie”, którym Marcin Baran debiutował w 1990 roku, tkwi korzeniami w dokonaniach poetyckich poprzedników z pokolenia Nowej Fali. Rzeczywistość opisywana we wczesnych wierszach Barana celowo jest nieatrakcyjna, pokryta nalotem kurzu i smutku. W tych utworach, „w grach, skeczach, szkicach, poetyckich szkicach do opowiadań [...] walka życia z przemijaniem, stanowiąca główny temat liryczny książek Barana”, zyskuje wyraz dzięki zarysowanej fikcyjnej fabule, która sprawiła, że wyeksponowana została właściwa dla „wierszy krakowskiego autora apokaliptyczność przedstawianej codzienności przechadzek, spotkań, widoków, obrazów, która umyka często w wierszach opierających się przede wszystkim na obserwacji i refleksji”1.

Bardziej symptomatyczne dla twórczości Barana są jego kolejne utwory: autorskie tomiki „Zabiegi miłosne”, „Sprzeczne fragmenty”, oraz zredagowana wspólnie z przyjaciółmi Marcinem Sendeckim i Marcinem Świetlickim antologia „Długie pożegnanie. Tribute to Raymond Chandler”. Zawarte w nich utwory uobecniają różne wzorce poezji erotycznej. Joanna Orska zwróciła uwagę, że Baran w zasadzie we wszystkich swoich tomach podejmuje te same tematy: „miłość i śmierć, czy raczej seks i procesy rozkładu, choć nie bez wykluczenia tak zwanych kwestii ostatecznych, stanowią centrum, wokół którego obraca się cała twórczość krakowskiego poety”2. Na te dwa aspekty ludzkiego życia, śmiertelność i erotyzm, zwraca uwagę tytuł następnego tomiku Tanero". Poeta „chciałby” być używającym życia sybarytą, lecz nie pozwala mu na to wszechobecny Tanatos: „Urodziłem się, aby umrzeć”, zapisze w jednym z wierszy. Podobnie w poświęceniu życia metafizycznym roztrząsaniom (czy choćby spokojnej egzystencji ojca rodziny) przeszkadza Eros, którego najróżniejsze wcielenia przedstawia Baran z dużym mistrzostwem. Kolejna książka, „Prozak liryczny”, przynosi pewne urozmaicenie w zakresie formy, jest bowiem zbiorem nie stroniących od groteski liryków prozą, poza tym jednak do dorobku poety niewiele wnosi, będąc raczej świadectwem twórczego kryzysu. W nowych wierszach Barana zauważamy powrót do dawnych zainteresowań, opisy niektórych kobiet świata sąsiadują tu z dylematami mężczyzny, który głęboką i tradycyjną religijność łączy z równie głębokim zamiłowaniem do gier liczbowych.

O ostatnim, wydanym po dziesięciu latach milczenia, tomie „Niemal całkowita utrata płynności” Jarosław Klejnocki pisał: „bohater liryczny wierszy Marcina Barana to mężczyzna już dojrzały, wczytujący się w szyfry przemijania – stąd zapewne owa nuta melancholijna, bardzo silnie zaznaczona w poetyckich ściegach. Tytułowa utrata płynności to zatem metafora odejścia od młodzieńczych czasów górnych i chmurnych, ale też pełnych życiowego wigoru, poszukiwań, uczuciowych i erotycznych (tak jest!) uniesień”. Krytyk zwrócił uwagę na obecność stałych elementów w twórczości poetyckiej Barana, jak „zgrabny dowcip językowy, lekkość poetyckiej frazy, delikatne aluzje do twórczości innych autorów, a wreszcie zmysłowość i erotyzm”.

Wizyty w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Lubelskie czytanie poetów

11 października 2007 roku na zaproszenie Bramy Grodzkiej i Instytutu Filologii Polskiej KUL Marcin Baran wziął udział w wieczorze poetyckim „Wierszem o wierszu”. Podczas spotkania z lubelską publicznością swoje wiersze czytali również Tomasz Różycki, Jacek Gutorow, Wojciech Bonowicz, Ryszard Krynicki. Słowo wstępne wygłosił Paweł Próchniak.

Wiersze przeczytane przez Marcina Barana:

„Sprzeczne fragmenty zapełniania”, „Dno”, „Sosnowiec jest jak kobieta”, „Woda i wina”, „Stare Kościoły”, „Memoriał”, „Piekło, piątek, piętnasta pięć”, „Kumulacja popielcowa”, „Ewangelia naturalna”, „Laboratuar widal pedigri pro wi”.

12 października 2007 roku w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbyło się spotkanie „Trop w trop. Rozmowa. Czytając poetów innych języków: wiersz jako lekcja obcej mowy”. W dyskusji wzięli udział Ryszard Krynicki, Tomasz Różycki oraz Marcin Baran, który pełnił rolę moderatora.

BibliografiaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Książki poetyckie:

  • Pomieszanie, Kraków: Oficyna Literacka, 1990.
  • Sosnowiec jest jak kobieta, Kraków-Warszawa: bruLion, 1992.
  • Zabiegi miłosne, Kraków: Baran i Suszczyński, 1996.
  • Sprzeczne fragmenty, Poznań: a5, 1996.
  • Długie pożegnanie. Tribute to Raymond Chandler, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1997.
  • Tanero, Kraków: Oficyna Literacka, 1998.
  • Prozak liryczny, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999.
  • Bóg raczy wiedzieć, Kraków: Zebra, 2000.
  • Destylat, Kraków: Zielona Sowa, 2001.
  • Gnijąca wisienka, Kraków: a5, 2003.
  • Mistyka i zmysły (zbiór wierszy), Kraków: Austeria, 2008.
  • Niemal całkowita utrata płynności, Kraków: EMG, 2012.



Wybrane tłumaczenia:

  • J. angielski: Sosnowiec Is Like a Woman [Sosnowiec jest jak kobieta], St. Andrews: Verse, University of St. Andrews, 1993.
  • J. czeski: w antologii: Biale propasti. Skalice nad Suitavou: Host/Weles, 1997.
  • J. francuski: Poésie [wybór Karla Dedeciusa], Paris: Éd. Noir sur Blanc, 2000.
  • J. niemiecki: w antologii Das Unsichtbare Lieben. neue Polonische Lirik. Köln: Kristen Gutke Verlag, 1998.
  • J. słowacki: wybór wierszy z tomików Pomieszanie; Sosnowiec i in.: Out of record, Banská Bystrica: Drewo a Srd, 2000.
  • J. słoweński: pojedyncze wiersze w katalogu spotkań literackich: „Vilenica '95”, 1995.



Antologie:

  • Długie pożegnanie. Tribute to Raymond Chandler, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1997.
  • Carnivorous Boy Carnivorous Bird Chicago: Zephyr Press, 2002.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1 J. Orska, Liryczne narracje. Nowe tendencje w poezji polskiej 1989–2006, Kraków 2006, s. 152.
2 Tamże, s. 149-150.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

 

Wybrane recenzje i artykuły:
 
  • Bieńkowski Zbigniew, Człowiek, arcydzieło niepewności, „Tygodnik Literacki” 1991, nr 22/23 s. 26.
  • Borkowska G., Wiersz i kochanka – karmieni tym samym, „Res Publica Nowa” 1997, nr 12, s. 58-59.
  • Drzewucki J., Przeciw sztampie, „Rzeczpospolita” 1997, nr 30, s. 30.
  • Grabowski A., Prywatne dochodzenie, „Znak” 1998, nr 2, s. 182-183.
  • Klejnocki J., Czułe słówka, twarde słowa, „Tygodnik Powszechny” 1998, nr 50, s. 12.
  • Lisowski K., Perfekcyjna bezradność, „Tygodnik Powszechny” 1996, nr 28 s. 14.
  • Maliszewski K., „Trzydziestotrzyletni zakończył...”, Fa-Art 1996, nr 3, s. 84-85.
  • Maliszewski K., Duchowi Świętemu nie robi się zdjęć, Studium 1996, nr 5, s. 159-161.
  • Orska J., Tanero, czyli fikcja komunikacji, „Kresy” 1999, nr 37 s. 171-174.
  • Pisarski M., W poszukiwaniu nowej bajki, „Czas Kultury” 1997, nr 4 s. 81-83.
  • Pisarski M., W poszukiwaniu nowej bajki, „Czas Kultury” 1997, nr 4 s. 81-83.
  • Stala M., Każde umieranie ma swoje zaklęcia, „Tygodnik Powszechny” 1997, nr 20 s. 12 .
  • Szaket J., Idziemy w Tanero, Fa-Art 1999, nr 1 s. 57-58.
  • Trześniowski Dariusz, Fragmenty zgodne i uzupełniające się. Kilka uwag o tłumaczeniu wierszy Marcina
  • Barana, Przekładaniec 1999, nr 5, s. 116-118.
  • Varga K., Tanero, czyli starość, „Gazeta Wyborcza” 1998, nr 290, s. 18.
  • Wieczorek M., Sprzeczne fragmenty Marcina Barana, „Życie” 1997, nr 58, s. 8.
  • Wilczek Piotr, Inwazja sentymentalizmu?, „Nowe Książki” 1996, nr 9, s. 26.


Znalezione w sieci:

Wywiad z Marcinem Baranem
http://wyborcza.pl/1,75475,12408697,Chronicznie_niedojrzaly__Powrot_Marcina_Barana__poety.html
Paweł Próchniak, Lekkość ponad pojęcie. Dwie notatki o trzech poetach (centon):
http://www.biuroliterackie.pl/przystan/czytaj.php?site=260&co=txt_0629

 

Opracowała: Agata Ptak

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe