Majer Jehuda Szapiro (1887–1933)
(03.03.1887, Suczawa na Bukowinie – 27.10.1933, Lublin). Rabin, rektor i budowniczy lubelskiej Jesziwy.
Spis treści
[Zwiń]- Pochodzenie i edukacja religijna Majera Szapiro
- Działalność Szapiry w latach 1906–1914 – wprowadzanie reform w szkolnictwie religijnym
- Działalność publiczna Majera Szapiry w latach 1914–1920
- Działalność Szapiry w Sanoku w latach 1920–1923
- Szapiro posłem na sejm RP w latach 1923–1927
- Działalność Szapiry w Piotrkowie Trybunalskim
- Metoda studiowania Talmudu Daf Jomi (Karta dzienna)
- Lubelska działalność Majera Szapiry w latach 1923–1924
- Starania i budowa lubelskiej Jesziwy
- Śmierć Majera Szapiro
- Literatura
- Przypisy
Pochodzenie i edukacja religijna Majera Szapiro
Urodził się 3 marca 1887 r.w Suczawie na Bukowinie. Wywodził się z zamożnej rodziny chasydzkiej o tradycjach rabinackich. Jego ojcem był miejscowy rabin Jakub Szamszon (w linii męskiej potomek słynnego Pinchasa Szapiry z Korca, zwolennika Baal Szem Towa), a matką Margula z rodu Szor (córka Samuela Icchaka – rabina w Monasterzyskach).
Od najmłodszych lat pobierał gruntowne, domowe wykształcenie religijne, ze szczególną pilnością studiując Talmud. Od 7 do 13 roku życia, pod kierunkiem rabina Salomona z Suchostawu, a od 13 roku życia kontynuował naukę u swojego dziadka, rabina w Monasterzyskach, aż do jego śmierci w 1903 r. Następnie studiował Kabałę u rabina suczawskiego Szaloma Moskowicza.
Samodzielnie zapoznawał się z zasadami astronomii i kalendarza oraz literaturą chasydzką. Z powodu swoich postępów w studiowaniu już w bardzo młodym wieku zyskał rozgłos wśród talmudystów z Galicji. Przygotowywał się do objęcia stanowiska rabina studiując u słynnego ze swej erudycji rabina Szwadrona. Już w młodych latach wykształcił własny system studiów nad Talmudem posługując się XVII- wieczną metodą badania Talmudu zwaną pilpulem:
Ujmował on z jednego punktu widzenia rozproszone po całym Talmudzie, a nawet Midraszach, zdania i sentencje danego tanaity lub amoreja,chociażby odnosiły się do najróżniejszych spraw i zagadnień. Wykazał on, że wszystkimi tymi sentencjami kierowała jakaś naczelna myśl przewodnia, charakterystyczna dla danego mędrca talmudycznego.W ten sposób udało mu się wyjaśniać nie tylko jakąś głębszą myśl Talmudu, lecz i odtwarzać cały światopogląd, indywidualne nastawienie psychiczne danego tanaity czy amoreja1.
Dzięki swojej wiedzy już w wieku 16 lat po 10-dniowym egzaminie u lwowskiego rabina Jicchaka Jehudy Szmelkesa uzyskał poświadczenie rabinackie niezbędne do uzyskania dyplomu. Otrzymał również świadectwo wiedzy rabinackiej od rabina Szwadrona i rabina Majera Araka z Buczacza.
Działalność Szapiry w latach 1906–1914 – wprowadzanie reform w szkolnictwie religijnym
W 1906 r., mając 19 lat ożenił się z Małką Tową, córką chasyda Jakuba Breitmana, właściciela dóbr ziemskich z Tarnopola. Od 1906 do 1910 r. przebywał w mieście, jako popularny i szanowany znawca Talmudu uczestnicząc w odbywających się u teścia dysputach talmudycznych. W tym czasie, na konferencji zorganizowanej przez Izraela Friedmana w Czerniowcach, zapoznał się z projektowaną przez niego reformą szkolnictwa wyznaniowego.
Szapiro zaczął ją kontynuować w Glinianach koło Lwowa, gdzie w 1910 r. objął stanowisko rabina. W tym małym miasteczku, własnym kosztem, przeprowadził reformę szkolnictwa ortodoksyjnego: otworzył cheder z dwoma równoległymi kursami. Pierwszy obejmował studiowanie Pisma i literatury religijnej i skierowany był do bogatszych uczniów, którzy mogliby w przyszłości kontynuować naukę w jesziwie. Drugi obejmował, użyteczne w życiu codziennym, wiadomości i umiejętności dotyczące praktycznego stosowania kultu oraz naukę rzemiosła np. krawiectwa. Wprowadził dyplomy dla najzdolniejszych uczniów, zmienił system wynagradzania mełameda na stałą pensję, powołał komitet, którego członkowie mieli dbać o poziom kształcenia w miejscowej Talmud-Torze i nadzorować jej sprawy finansowe. Rozpoczął też budowę nowej siedziby szkoły, a dla najzdolniejszych studentów założył jesziwę, w której ci nie tylko poznawali Torę, ale również np. zasady zachowania się przy stole.
Wszystkie te innowacje były przygotowaniem do podjęcia w przyszłości budowy Jesziwy lubelskiej. Po krótkim pobycie (w 1912 r.) w Niemczech, spowodowanym chorobą żony, kontynuował wprowadzanie reform: w 1913 r. otworzono w nowo postawionym budynku jesziwę pod nazwą Bnej Tora, otworzono Towarzystwo Opieki nad niezamożnymi chorymi pod nazwa Biur Chocim, a także otwarto bezprocentowa kasę zapomogowo – pożyczkową.
Działalność publiczna Majera Szapiry w latach 1914–1920
W 1914 r., doceniony przez kierownictwo galicyjskiej ultraortodoksyjnej organizacji Agudas Isroel (Związek Izraela), został kierownikiem departamentu oświaty w jej wschodniogalicyjskim oddziale. Wybuch pierwszej wojny światowej, którą spędził w Tarnopolu i Lwowie przerwał działalność Majera Szapiry w Agudas Isroel. Rabin oddał się studiom talmudycznym i korespondencji ze znanymi talmudystami. Nie porzucił jednak działalności społecznej – współorganizował w mieście Komitet Ratunkowy.
Działalność Szapiry w Sanoku w latach 1920–1923
W 1920 r., po zakończeniu wojny, Majera Szapiro mianowano rabinem w Sanoku, gdzie m. in. założył kolejną jesziwę oraz pismo zatytułowane „Eszkol”. W 1922 r., dzięki swojej przemowie dotyczącej powrotu do wielkich tradycji żydowskiego życia naukowego, został przewodniczącym Agudas Isroel w Polsce. Z ramienia tej partii nominowano go na kandydata do sejmu – 5 listopada 1922 r. po udanej kampanii uzyskał mandat.
Szapiro posłem na sejm RP w latach 1923–1927
W sejmie drugiej kadencji był jednym z sześciu reprezentantów Agudy. Na posiedzeniach występował jako przeciwnik zmian, jakie próbowali wprowadzić posłowie z nieortodoksyjnych środowisk żydowskich naruszających tradycyjny model wychowania i nauczania dzieci i młodzieży w szkołach ortodoksyjnych. Krytykował także pozostałości prawne dawnych systemów ustrojowych dyskryminujących ludność żydowską. Po zakończeniu kariery poselskiej w 1927 r. poświęcił się dalszym studiom nad Talmudem.
Działalność Szapiry w Piotrkowie Trybunalskim
Od 1924 r.w związku z trudnościami z dojazdem z odległego Sanoka do Warszawy przyjął stanowisko rabina w Piotrkowie Trybunalskim. Tu skupił wokół siebie grupę młodych chasydów, późniejszych uczniów Jesziwy lubelskiej. Ponadto otworzył szkolę elementarną i jesziwę o nazwie Bnej Tora oraz założył ortodoksyjny tygodnik „Di Jidysze Sztyme”. Nie zaniedbywał pracy naukowej – wydał zbiór responsów poświęconych kwestiom rytualnym pt. Or ha – Me’ir (Światło świecące).
Metoda studiowania Talmudu Daf Jomi (Karta dzienna)
W 1923 r., na pierwszym zjeździe Światowego Kongresu Agudas Isroel w Wiedniu, wystąpił z projektem nazwanym Daf Jomi (Karta Dzienna), który dotyczył ogólnoświatowego ujednolicenia studium Talmudu Babilońskiego. Metoda polegała na studiowaniu każdego dnia jednej i tej samej karty Talmudu (dwie strony) przez wszystkich czytających codziennie Talmud Żydów po to, by czytali ten sam fragment. Okres przestudiowania całości (2711 kart) obejmował około siedem i pół roku, następnie zaczynano lekturę od nowa.
Lubelska działalność Majera Szapiry w latach 1923–1924
Dążeniem Majera Szapiry w trakcie jego lubelskiej działalności była budowa Jesziwy. Po raz pierwszy myśl otwarcia wielkiej, nowoczesnej uczelni talmudycznej przedstawiona została przez Szapirę w 1923 r. na światowym kongresie Agudy w Wiedniu. Wybór miasta w którym miała być zlokalizowana Jesziwa nieprzypadkowo padł na Lublin. Lublin był nie tylko siedzibą dużej gminy żydowskiej, w którym najliczniejszą grupę stanowili ortodoksi, a zwłaszcza liczni w mieście chasydzi, ale także zajmował ważne miejsce w dziejach nauki talmudycznej i tradycji żydowskiej. Tutaj działała jedna z pierwszych na ziemiach polskich hebrajskich drukarni, tu zbierał się Waad Arba ha-Aracot (Sejm Czterech Ziem) i istniała jedna z pierwszych w tej części Europy akademia talmudyczna. Usytuowanie przyszłej uczelni w mieście o tak bogatych tradycjach, wysokim odsetku ludności ortodoksyjnej oraz silnych wpływach chasydzkich, miało nawiązać do owych wielkich tradycji Lublina nazywanego Jerozolimą Królestwa Polskiego.
Starania i budowa lubelskiej Jesziwy
Budowa w Lublinie pierwszej na ziemiach polskich nowoczesnej uczelni rabinackiej miała stać się impulsem do budowy tego typu uczelni w całym żydowskim świecie. Dzięki podarowanemu przez Archenbaunona placu już w tym samym roku mogły rozpocząć się prace budowlane, a w maju 1924 r. uroczyście położono kamień węgielny pod budowę uczelni rabinackiej. Równocześnie rozpoczęto zbieranie funduszy. Zawiązał się specjalny Komitet Budowy Wyższej Uczelni Religijnej (Keren Hatora) z Szapiro na czele. Zbierano datki również do specjalnych puszek umieszczonych w zakładach, pracowniach, a także prywatnych domach żydowskich. W latach 1924-1925 Szapiro kwestował także w Europie, a w latach 1926-1928 w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Polsce. Dzięki uzyskanej podczas kwest sumie, ofiarności samego rabina i całej społeczności żydowskiej, oraz pożyczce z BGK udało się 24 czerwca 1930 r. oddać do użytku wspaniały sześciokondygnacyjny gmach uczelni. Jej rektorem został Szapiro, który także w nocy z 24 na 25 czerwca 1930 r. został wybrany głównym rabinem gminy lubelskiej.
Śmierć Majera Szapiro
Rabin Majer Szapiro kierował uczelnią niecałe trzy lata. Opracował wówczas program nauczania oparty na dorobku chasydów i wzorowany na litewskich uczelniach talmudycznych, oraz dobrał kadrę wśród najlepszych talmudystów. Uważany był za wspaniałego nauczyciela, dlatego wielkim ciosem była jego niespodziewana śmierć w nocy z czwartku na piątek 27 października 1933 r. Do swych ostatnich chwil troszczył się o sprawy uczelni, prowadził korespondencję, wydawał polecenia. Następcą na stanowisku rektora uczynił cadyka Salomona Eigera.
Pogrzeb rabina (miał zaledwie 46 lat) sprowadził do Lublina tłumy Żydów z całej Polski, a także przedstawicieli władz miejskich i rządu polskiego, którzy odprowadzili jego ciało na tzw. nowy cmentarz żydowski przy ulicy Walecznych. Jego imieniem nazwano w 1934 r. budynek lubelskiej Jesziwy.
Literatura
Kuwałek R., Wysok W., Jerozolima Królestwa Polskiego, Lublin 2001.
Radzik T., Uczelnia Mędrców Lublina, Lublin 1994.
Seidman H., Szlakiem nauki talmudycznej: wiedza judaistyczna a Wyższa Uczelnia Talmudyczna w Lublinie, Warszawa 1934.
Zieliński K., Zielińska N., Jeszywas Chachmej Lublin (Uczelnia Mędrców Lublina), Lublin 2003.
Przypisy
- Wróć do odniesienia K. Zieliński, N. Zielińska, Jeszywas Chachmej Lublin (Uczelnia Mędrców Lublina), Lublin 2003, s. 53.