Lublin przed 1317 rokiem
Naturalne atuty obronne tej ziemi, sąsiedztwo rzek, urodzajne ziemie, sprzyjały zasiedlaniu terenów położonych nad dolinami Bystrzycy, Czechówki i Czerniejówki. Za najstarsze wczesnośredniowieczne osiedle na terenie dzisiejszego Lublina uważa się powstałą w VI wieku osadę Czwartek.
Spis treści
[Zwiń]Najpierw był Czwartek
Osada Czwartek miała charakter wiejskiej osady podgrodowej. Badania archeologiczne ujawniły pozostałości siedmiu chat oraz kilku jam o charakterze gospodarczym. Od VII wieku można potwierdzić osiedlanie się ludzi na wzgórzu Grodzisko (obecne wzgórze zamkowe). W następnym wieku wzniesiono tam pierwszy gród. Także w VIII wieku możemy już mówić o osadnictwie na wzgórzu staromiejskim. Osada ta stanowiła gospodarcze i usługowe zaplecze grodu.
Szlak handlowy
W IX stuleciu osada na wzgórzu Czwartek oraz na wzgórzu staromiejskim leżała niewątpliwie na międzynarodowym szlaku handlowym. Świadczyło o tym znalezisko monet arabskich na terenie pobliskiego Czechowa, pochodzące z końca tego wieku, a więc z okresu zdecydowanie wyprzedzającego powstanie państwa polskiego. Wówczas handel europejski opanowany był przez kupców arabskich, którzy ciągnęli ze wschodu do zachodniej Europy i nad Bałtyk przez Kijów i ziemie polskie. Usytuowanie przy tym szlaku handlowym sprawiło, że Lublin na długo przed uzyskaniem formalnego prawa miejskiego – co nastąpiło w 1317 roku – był ośrodkiem o dużym znaczeniu. Powstał wówczas w północno-wschodniej części Starego Miasta gród plemienny, prawdopodobnie z obronnym podgrodziem. Wokół istniały osady otwarte, z których najprężniej rozwijała się osada na Czwartku.
W państwie Piastów
Istotne zmiany miały miejsce pod koniec X wieku, kiedy ziemia lubelska została objęta scentralizowaną władzą państwową, stając się integralną częścią państwa piastowskiego. Uważa się, że stopniowo postępujący proces łączenia skupisk osadniczych doprowadził do powstania na obszarze dzisiejszego Starego Miasta grodu, otoczonego wałem i wzmocnionego palisadą. Ten pierwszy gród państwowy istniał prawdopodobnie do połowy XIII wieku.
Lublin stał się z czasem ośrodkiem administracji państwowej i kościelnej. W obrębie Lublina mieściła się już więc dawna osada na Czwartku, następnie gród obronny (obecnie wzgórze zamkowe), siedziba wysokiego urzędnika władzy terenowej, kasztelana (wzmianka o pierwszym kasztelanie Wojciechu pochodzi z roku 1224), oraz osada na wzgórzu staromiejskim, która stanowiła gospodarcze i usługowe zaplecze grodu.
Organizacja życia religijnego
Prawdopodobnie w roku 986 na wzgórzu czwartkowym został założony kościół pw. św. Mikołaja, stając się tym samym najstarszą parafią katolicką w Lublinie. Od 1198 roku władzę kościelną reprezentował archidiakon Jan (zastępca biskupa krakowskiego). To właśnie z tego roku pochodzi najstarszy źródłowy zapis nazwy miasta – de Lubelnia – pojawiający się w dokumencie potwierdzającym powstanie archidiakonatu lubelskiego. Sama nazwa Lublin wystąpiła po raz pierwszy w 1228 roku.
Około 1230 roku pojawił się w także zakon dominikanów, osiadający z reguły w ruchliwych ośrodkach o charakterze miejskim. W 1253 roku dominikanie założyli swój klasztor, którego pierwotne zabudowania były drewniane.
W 1282 roku w centrum osady, w północnej części wzgórza staromiejskiego, wzniesiono trójnawowy kościół pw. św. Michała, gdzie przeniesiono z Czwartku lubelską parafię. Kościół został ufundowany przez Leszka Czarnego jako wotum ofiarne po zwycięstwie nad Jadźwingami.
Lublin obronny
Literatura
Rozwałka A., Niedźwiadek R., Stasiak M., Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego, Warszawa 2006.
