Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Krakowskie Przedmieście 7 w Lublinie

Pierwsza wzmianka o kamienicy Krakowskie Przedmieście 7 pojawiła się w XVII wieku. Nazywano ją Sallerowską od nazwiska właścicieli. Od 1972 roku kamienica jest wpisana do rejestru zabytków.

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica położona jest w śródmieściu Lublina i ograniczona ulicami: Krakowskie Przedmieście, Staszica, Zieloną i Świętoduską. Usytuowana jest w zwartej zabudowie i zwrócona frontem na południe.

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Początkowo kamienica pełniła funkcje mieszkalno-handlowe, obecnie usługowo-handlowe.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1617 – w miejscu dzisiejszej kamienicy stoi drewniany dom, należący do Anny wdowy po Piotrze Sulerze;

1625 – Magdalena, wdowa po chirurgu Wojciechu Karkoskowicu, zaciąga dług i zabezpiecza go na nieruchomość;

1667 – dom należy do Jana i Katarzyny Sallerów;

lata 70. XVII wieku – w miejscu kamienicy znajduje się pusty plac;

1682 – murowana kamienica;

1741 – zarząd nad nieruchomością sprawuje ks. Ludwik Burnet w imieniu kościoła pw. św. Ducha i świętoduskiego „domu schronienia”;

przed 1862 – gruntowny remont kamienicy;

1879 – na publicznej licytacji budynek kupuje Moszel Guzman;

1880 – kamienicę kupują Fajwel i Frajdla Ilirszensztraus;

1902 – przebudowa budynku;

1903 – budowa oficyny;

1909 – budowa drewnianej kuczki w podwórzu;

1918 – kamienicę kupują Abram i Elka Forszteterowie;

1936 – remont budynku;

po 1945 – własność Dawida i Chany Jakobsonów;

1961 – przejęcie pomieszczeń na parterze przez skarb państwa;

1972 – wpisanie kamienicy do rejestru zabytków.

Historia budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W miejscu, gdzie obecnie znajduje się kamienica przy ulicy Krakowskie Przemieście 7 stał drewniany dom należący do Anny, wdowy po Piotrze Sulerze. Wzmianka ta pochodzi z 1617 roku. Kolejna informacja źródłowa pochodzi 1625 roku. Wtedy to Magdalena, wdowa po chirurgu Wojciechu Karkoskowicu, zaciągnęła pożyczkę od Stanisława Gorzkowskiego, zabezpieczając ją na dom. W 1667 roku pojawiło się po raz pierwszy określenie kamienica Sallerowska. Nazwa ta odnosiła się do nazwiska właścicieli, którymi byli Jan i Katarzyna Sallerowie. W latach 70. XVII wieku plac określany był jako pusty, być może stało się tak na skutek pożaru lub innego zniszczenia. Wzmianka o kamienicy murowanej pojawiła się dopiero w 1682 roku. Po 1685 roku o budynek upominali się spadkobiercy Szallerów (Sallerów), tj. Elżbieta Szallerówna i władze kościoła pw. św. Ducha. Prowadzili oni spór z Anną Wronowską, która w nim wówczas zamieszkała. Konflikt musiał zakończyć się przed 1741 rokiem, gdyż nieruchomością w tym czasie zarządzał ks. Ludwik Burnet w imieniu kościoła pw. św. Ducha i świętoduskiego „domu schronienia”. Od tej pory kamienica była wydzierżawiana. Na początku XIX wieku znajdowała się w stanie ruiny. Wtedy była ona zapewne budynkiem jednopiętrowym, podpiwniczonym, z drewnianymi gankami komunikacyjnymi i z zewnętrzną, drewnianą klatką schodową. Na działce znajdowały się jeszcze „składy na drewno” i „kloaka”. Przed 1862 rokiem miał miejsce gruntowny remont kamienicy oraz towarzyszących jej budynków. W 1879 roku nabył ją na publicznej licytacji Moszel Guzman, który sprzedał ją w 1880 roku Fajwelowi i Frajdli Ilirszensztrausom. Następną właścicielką kamienicy została w 1891 roku Estra Goldewajg. Przed 1902 rokiem przeprowadzono gruntowną przebudowę budynku, nadbudowując drugie piętro. Rok później wzniesiono jednopiętrową oficynę, zaś w 1909 roku w narożu podwórza postawiono drewnianą kuczkę. W 1918 roku kamienicę nabyli Abram i Elka Forszteterowie. W okresie międzywojennym kamienica posiadała już instalację wodno-kanalizacyjną i elektryczną. Charakterystycznym szczegółem fasady był nieistniejący balkon. W kamienicy znajdował się wówczas zakład fryzjerski i sklep włókienniczy. W 1936 roku przeprowadzono zabezpieczający remont. Po II wojnie światowej kamienica należała do Dawida i Chany Jakobsonów. W 1961 roku pomieszczenia sklepowe znajdujące się na parterze budynku zostały przejęte przez skarb państwa. Od 1972 roku kamienica jest wpisana do rejestru zabytków.

Opis budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica została zbudowana na planie prostokąta. Jest budynkiem trójkondygnacyjnym. Pierwotnie była dwudzielna i dwutraktowa, ale obecnie jest podzielona na mniejsze lokale. Nie posiada klatki schodowej, a komunikacja między piętrami odbywa się za pomocą współczesnych ganków zewnętrznych.

Elewacja kamienicy jest trójkondygnacyjna, czteroosiowa, na gładkim cokole, symetrycznie podzielona oknami i drzwiami balkonowymi, umieszczonymi na drugim piętrze. Otwory mają poszerzony rozstaw, a przestrzeń między nimi jest wypełniona dekoracją sztukateryjną. Otwory znajdują się w prostokątnych obramieniach, połączonych impostami oraz klińcami w kształcie dekorowanych konsoli. Na pierwszym piętrze są liście akantu, zaś na drugim ornament cekinowy. Okna na drugiej kondygnacji są większe i ozdobione dodatkowo profilowanymi nadprożami. Fasada została podzielona w kierunku pionowym gładkimi fryzami, których górny element pełni rolę podokienników ciągłych, podpartych uszakowatymi podokiennikami. Fasada jest zwieńczona zredukowanym belkowaniem ze światłocieniowym gzymsem konsolowym. Parter ukształtowano odmiennie, ponieważ ozdobiono go boniowaniem i przepruto wielkopołaciowymi witrynami sklepowymi. Na wysokości drugiego piętra znajdują się dekoracyjne, barokizujące kartusze stiukowe rozmieszczone pomiędzy otworami.

Elewacja tylna budynku jest gładka i podzielona otworami okiennymi i drzwiowymi. Ganek komunikacyjny znajduje się wzdłuż drugiego piętra.

Od strony południowej znajduje się dwukondygnacyjna oficyna. Jest ona budynkiem jednotraktowym, ujednoliconym, z zabudową frontową pod względem funkcjonalnym i komunikacyjnym. Przez adaptację do celów współczesnych nastąpiło zatarcie cech pierwotnych dawnych oficyn oraz ograniczenie przestrzenności wnętrza podwórza przykrytego świetlikiem.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina 1465–1810, sygn. 75, k. 10; sygn. 164, k. 220 v.; sygn. 36, k. 276 v.; sygn., 107, k. 86; sygn. 51, k. 163 v.; sygn. 44, k. 325.

APL, Akta miasta Lublina 1809–1874, sygn. 2332.

APL, Akta miasta Lublina 1874–1915, sygn. 7062.

Karta ewidencyjna zabytków, maszynopis w archiwum WUOZ w Lublinie.

Michalska G., Kamienica Krakowskie Przedmieście 7 / ul. Zielona 4. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie, maszynopis w posiadaniu WUOZ w Lublinie, sygn. 2015, Lublin 1992.