Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Krakowskie Przedmieście 39 w Lublinie

W II połowie XIX wieku mieścił się tu Hotel Bawarski, zwany powszechnie Pod Białym Koniem. W 1912 roku nieruchomość przeszła na własność Banku Komercyjnego w Warszawie.

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica usytuowana jest w pierzei północnej ulicy Krakowskie Przedmieście. Znajduje się w zabudowie zwartej, ograniczonej ulicami: Krakowskie Przedmieście, Ewangelicką, I Armii Wojska Polskiego i 3 Maja.

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwotne przeznaczenie kamienicy było mieszkaniowe, obecnie budynek służy celom usługowo-biurowym.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1786 – na działce stoi drewniany dom należący do Rojewskich;

1817 – własność Alberta Grodeckiego;

przed połową XIX wieku – własność Karola Hincza;

1846 – na działce stoi murowany dom frontowy, oficyna, stajnia, wozownia, drwalnia i kloaka;

1855 – własność Józefa Plandela;

1857 – własność Józefa i Franciszki z Lubowieckich Przybylskich;

1862 – rozbudowa obiektów, siedziba zajazdu Pod Białym Koniem;

1884 – własność Ludwika Haberlanda oraz rozbudowa kamienicy według projektu Aleksandra Zwierzchowskiego;

1885 – nadbudowa trzeciej kondygnacji kamienicy;

1887 – podwyższenie oficyny;

1912 – własność Banku Komercyjnego w Warszawie;

1923–1925 – budowa tylnej oficyny z podpiwniczeniem;

1918–1939 – siedziba cukierni, galanterii i fryzjera w kamienicy frontowej;

1938 – poszerzenie otworu bramowego;

1946 – własność skarbu państwa.

Historia budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwsza wzmianka dotycząca działki przy ulicy Krakowskie Przedmieście 39 pochodzi z 1786 roku. W tym czasie należała do Rojewskich, którzy mieli tu drewniany dom. Nieruchomość odziedziczył Karol Gesel, który w 1817 roku wystawił ją na licytację. Dom zakupił Albert Grodnicki, przy czym warto wspomnieć, iż był to już dom murowany, parterowy, z zabudowaniami, kręgielnią i dużym ogrodem. Przed połową XIX wieku działka należała do Karola Hincza. W 1846 roku znajdowały się na niej: dom frontowy, murowany z gankiem od ogrodu; oficyna murowana; stajnia; wozownia; drwalnia; kloaka. W 1855 roku nieruchomość była własnością Józefa Plandela, zaś dwa lata później nabyli ją Józef i Franciszka z Lubowieckich Przybylscy, którzy chcieli przystąpić do remontu budynku. Uzyskali odmowę naprawy dachów gontowych i nakaz wymiany pokrycia na ogniotrwałe. Wówczas mieścił się tu Hotel Bawarski, powszechnie zwany Pod Białym Koniem. Z biegiem lat Przybylscy rozbudowali zajazd, gdyż z 1862 roku pochodzą wzmianki o nowych budynkach, tj. stajni z wozownią, kloace i drewnianej oficynie. Po śmierci Józefa Przybylskiego wdowa po nim ponownie wyszła za mąż za Aleksandra Wierzbickiego. W 1884 roku nieruchomość nabył Ludwik Haberlan za 21 tys. rubli. W tym samym roku nowy właściciel przystąpił do rozbudowy według projektu Aleksandra Zwierzchowskiego. Nadbudowano wówczas trzecią kondygnację zajazdu, na co wskazuje data 1885 figurująca w zwieńczeniu fasady. Dobudowano również dwie kondygnacje oficyny prawej, postawiono oficynę lewą oraz oficynę tylną. W ten sposób działka uzyskała dookolną zabudowę. W 1887 roku podwyższono oficynę lewą do dwóch pięter. Z 1900 roku pochodzi projekt atelier, które miało być dostawione w podwórzu, jednakże owe założenia nie zostały zrealizowane. W 1912 roku nieruchomość została zakupiona przez Bank Komercyjny w Warszawie. Po 1918 roku zmienił on nazwę na Bank Handlowy w Warszawie Spółka Akcyjna. W latach 1923–1925 wybudowano murowaną oficynę tylną z podpiwniczeniem. Bank umieszczono w tylnej części zabudowy, przy czym front kamienicy nadal pozostawał mieszkalny, z usługami znajdującymi się na parterze budynku. W okresie międzywojennym w kamienicy od strony wschodniej była ulokowana cukiernia Józefa Rozmusa, galanteria Pani Grochowskiej, zaś po lewej stronie bramy fryzjer. W 1938 roku poszerzono otwór bramy, prawdopodobnie przyczyną tego były rozmiary furgonetek pancernych przyjeżdżających do banku. W 1942 roku o nieruchomość jako lokal pożydowski ubiegał się J. Grabowski. Po zakończeniu II wojny światowej kamienica nadal należała do Banku Rzemiosła i Handlu w Warszawie, gdzie mieścił się jego oddział w Lublinie. W 1964 roku przeszła na własność skarbu państwa.

StylBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Eklektyzm

Opis budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica została zbudowana na planie prostokąta, o dłuższym boku od ulicy Krakowskie Przedmieście. Do budynku frontowego przylegają dwie oficyny założone na planie wydłużonego prostokąta. Przylegają one do korpusu budynku krótszymi bokami.

Elewacja frontowa jest siedmioosiowa, podzielona poziomo cokołem i parą gzymsów dzielących się między parterem a pierwszym piętrem. Całość wieńczy gzyms poprzedzony gładkim fryzem. Po obu krańcach elewacji i osi środkowej jest boniowanie, znajdują się też pseudopilastry bez głowic. Parter i oś środkowa we wszystkich kondygnacjach są boniowane. Otwory okienne znajdują się w opaskach z tynku. Parter i pierwsze piętro zamknięte są łukiem pozornym, z wyjątkiem osi środkowej, gdzie na obu kondygnacjach znajduje się łuk pełny. Nad oknami pierwszego piętra znajdują się nadokienniki, profilowane na trójkątnych konsolkach umieszczonych w łuku odcinkowym. Między podpierającymi nadokiennikami a konsolkami znajdują się girlandy. W osi środkowej, nad gzymsem wieńczącym fronton, zwieńczony jest gzyms umieszczony w łuku odcinkowym, na którym są trzy małe cokoliki.

Elewacja tylna jest pięcioosiowa.

Oficyna zachodnia w miejscu połączenia z budynkiem frontowym tworzy prostokątny uskok ścięty narożnikiem. Elewacja oficyn jest ośmioosiowa zwieńczona gzymsem. Otwory okienne i drzwiowe są prostokątne.

Podwórze ma kształt czworoboku, zamkniętego od północy osobnym budynkiem z wysuniętym wydatnie przedsionkiem.

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica frontowa ma trzytraktowy układ wnętrza z poprzecznym do traktów szerokim przejazdem na podwórze i dostępną z przejazdu klatką schodową. Układ wnętrza w oficynach jest jednotraktowy.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Karta ewidencyjna zabytków, maszynopis w archiwum WUOZ w Lublinie, sygn. 168.

Teodorowicz-Czerepińska J., Ul. Krakowskie Przedmieście 39 – kamienica. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie, maszynopis w posiadaniu WUOZ w Lublinie, sygn. 4701, Lublin 1993.