Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Kamienica zwana „Kochmanowską”

Kamienica zwana Kochmanowską położona była na terenie Podzamcza, przy ulicy Żydowskiej (późniejszej ul. Szerokiej), między kamienicą mieszczącą siedzibę seniorów lubelskich, a kamienicą Icka Cukiernika. Jej historia jest przykładem skomplikowanych działań o charakterze własnościowo-finansowym w drugiej połowie XVII wieku.

Relacje sąsiedzkie i własnościowe kamienicy Kochmanowskiej w XVII wieku
Relacje sąsiedzkie i własnościowe kamienicy Kochmanowskiej w XVII wieku (Autor: Zimny, Piotr)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Kamienica małżeństwa KochmanowiczówBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1669 roku wymieniano ją jako dom drewniano-murowany. Właścicielami kamienicy było małżeństwo Jakub Kochman Chaimowicz i Fajgla Szymonowiczowa. Żyd lubelski Jakub Kochman Chaimowicz był arendarzem prowentów starostwa lubelskiego.

Odstąpienie kamienicy Jakubowi WyrozębskiemuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jakub Kochman Chaimowicz wraz z żoną Fajglą, 30 stycznia 1670 roku, potwierdzili akt odstąpienia swojego domu Jakubowi Wyrozębskiemu, regentowi grodzkiemu lubelskiemu.

Transakcja miała związek z zaciągniętym wcześniej przez małżeństwo długiem w wysokości 4307 złotych polskich 6 groszy u Wyrozębskiego.

Wcześniej jednak na tym domu zabezpieczona była suma 2000 złotych polskich, którą małżeństwo Kochmanowiczów pożyczyło od Jana Bychawskiego – pisarza grodzkiego lubelskiego1.

Jan Bychawski zrzekł się swoich praw z tego tytułu na rzecz kupców gdańskich – Wawrzyńca Bona (występuje również jako Boll) i Jana Kohla (występuje również jako Koll)2. Rozliczenia te zostały uregulowane i Jakub Wyrozębski w dniu 5 lutego 1670 roku mógł faktycznie wejść w użytkowanie kamienicy. 31 marca tegoż roku nastąpiła wprowadzenie (intromisja) Wyrozębskiego do kamienicy zwanej Kochmanowską3.

Jan Kohl, także w imieniu Wawrzyńca Bona, 6 listopada 1671 roku, przekazał sumę 100 złotych polskich, jaką był im winien Jakub Kochman z żoną, na rzecz Żyda lubelskiego Salamona Abrahamowicza4.

Sprawy Efraima SalamonowiczaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1672 roku Jakub Kochman w zamian za niespłacony dług przekazał część kamienicy, która należała do niego, w posiadanie miecznikowi i podstarościemu lubelskiemu, Remigianowi Kiełczewskiemu. Do tej części zgłaszał pretensje również Żyd Efraim Salamonowicz, który jednak nie miał żadnych dokumentów własności kamienicy.

W październiku 1672 roku Jakub Kochman oskarżył syndyka żydowskiego, Efraima Salamonowicza, że ten, pomieszkując czasowo w kamienicy Kochmanowskiej, rozpoczął jej remont i przebudowę5.

Kolejny właściciel domu – Salamon Abrahamowicz już 5 grudnia 1672 roku zeznał, że dom, który przejął za długi Wyrozębski, a potem drogą kolejnych cesji przeszedł w jego ręce, scedował na Efraima Salamonowicza, syndyka gminy lubelskiej i jego sukcesorów.

Jan Bychawski jednak nie odzyskał całego długu zaciągniętego pod zastaw tej kamienicy i złożył pozew do urzędu grodzkiego lubelskiego przeciw Irszowi (Hirszowi) Efraimowiczowi, który „drogą różnych rozliczeń” został właścicielem kamienicy Kochmanowskiej. Będąc właścicielem kamienicy nie uregulował jednak długu wraz z prowizją.

Kara banicji dla Irsza EfraimowiczaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Urząd grodzki lubelski uznał 18 października 1683 roku zasadność pretensji Bychawskiego i nakazał Efraimowiczowi uregulowanie długu. Zgodnie z dekretem urzędu grodzkiego, 1 marca 1684 roku Irsz Efraimowicz został skazany na karę wieczystej banicji za nierozliczenie się z długu6 ciążącego na kamienicy7.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Gmiterek H. [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Władysława IV i Jana Kazimierza Wazów 1633–1669, Lublin 2006.

Gmiterek H. [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego 1669–1697, Lublin 2003. 

Gmiterek H. [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Augusta II Sasa 1697–1733, Lublin 2001.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia H. Gmiterek [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Władysława IV i Jana Kazimierza Wazów 1633–1669, Lublin 2006, s. 195, nr 1174; H. Gmiterek [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego 1669–1697, Lublin 2003, s. 15, nr 12.
  2. Wróć do odniesienia H. Gmiterek [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Władysława IV…, s. 198, nr 1185.
  3. Wróć do odniesienia H. Gmiterek [oprac.], Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego…, s. 17, nr 25.
  4. Wróć do odniesienia Tamże, s. 15, nr 14.
  5. Wróć do odniesienia Tamże, s. 39, nr 152.
  6. Wróć do odniesienia Tamże, s. 154, nr 903.
  7. Wróć do odniesienia Tamże, s. 160, nr 940.