Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Kalendarium teatru w Lublinie

Kalendarium lubelskiej sceny do 2001 roku

Studencka Wiosna Teatralna
Studencka Wiosna Teatralna (Autor: Mirosław, Jacek (1944- ))

1594 – w sprawozdaniach zakonu jezuitów po raz pierwszy odnotowano działalność teatru Kolegium Jezuickiego (który mieścił się w gmachu przy ulicy Jezuickiej).

1772 – kasata zakonu jezuitów, koniec działalności teatru Kolegium.

1783 – aktorzy Teatru Narodowego Wojciecha Bogusławskiego zakładają w Lublinie Kompanię Aktorów Narodowych.

1784 – rozpoczyna działalność tzw. Komedialnia na Korcach (obecnie ulica Królewska) – teatr założony przez spółkę warszawskich aktorów.

1803 – budynek Komedialni na Korcach płonie w wielkim pożarze Starego Miasta i okolic.

1803–1822 – z braku stałej sceny wędrowne zespoły teatralne występują w pałacu Parysów przy placu bernardyńskim, w domu Wrońskich przy ulicy Żmigród oraz w pałacu Potockich przy ulicy Zielonej.

1822 – budowniczy miejski Łukasz Rodakiewicz wznosi na rogu ulic Dominikańskiej i Jezuickiej budynek prywatnego teatru, zwanego Zimowym.

1853 – niszczejący Teatr Zimowy przechodzi na własność rodziny Makowskich, która remontuje i modernizuje budynek.

1870-1882 – w ogrodzie Tivoli przy Krakowskim Przedmieściu funkcjonuje drewniany teatr letni Pawła Ratajewicza.

1882-90 – przy ulicy Niecałej działa teatr letni Teofila Laskowskiego i Zofii Broniec.

1884–1886 – z inicjatywy Spółki Cywilnej – Teatr Lubelski przy ulicy Namiestnikowskiej (dziś Narutowicza) powstaje nowy, reprezentacyjny gmach teatralny, zwany Teatrem Wielkim.

1898 – przy ulicy Zamojskiej nad Bystrzycą Adam Wojdaliński wznosi największy i najdłużej działający lubelski teatr letni – „Rusałka”.

1907 – w Teatrze Zimowym (pod szyldem teatr Rozmaitości, później teatr Panteon) stałą działalność rozpoczyna kino Théâtre Optique Parisien (później Rialto). Odtąd budynek służy publiczności jako kinoteatr.

1921 – budynek Teatru Wielkiego przechodzi pod administrację Zarządu Miasta i rozpoczyna działalność jako Teatr Miejski.

1926-27 – dyrekcję Teatru Miejskiego obejmuje słynna aktorka i reformatorka polskiego teatru Stanisława Wysocka, która dba o wysoki poziom artystyczny lubelskiej sceny.

Około 1930 – zamknięcie teatru letniego Rusałka.

1933–1939 – miasto rezygnuje z prób utrzymania własnego zespołu teatralnego, użyczając gmach Teatru Wielkiego Teatrowi Wołyńskiemu z Łucka – objazdowemu zespołowi pod dyrekcją Aleksandra Rodziewicza.

Listopad 1939 – niemieccy okupanci zamykają Teatr Miejski.

Lipiec–sierpień 1944 – w budynku Teatru Miejskiego odbywają się pierwsze w powojennej Polsce premiery teatralne – Śluby panieńskie Aleksandra Fredry (Teatr I Armii Wojska Polskiego pod kierownictwem Władysława Krasnowieckiego); Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej, w reżyserii Ireny Ładosiównej (Teatr Zrzeszenia Aktorskiego pod dyrekcją Józefa Klejera). Centralny Dom Żołnierza (zespół Wojska Polskiego) wystawia pierwszą w powojennej Polsce premierę operetkową: Królową Przedmieścia Konstantego Krumłowskiego.

Listopad 1944 – premiera Wesela Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Jacka Woszczerowicza (Teatr Wojska Polskiego).

1945–1947 – lubelscy artyści po wyjeździe Teatru I Armii Wojska Polskiego występują w Teatrze Miejskim, który działa po kierownictwem Antoniego Różyckiego i Karola Borowskiego.

1947 – zorganizowany stały zespół operetkowy (funkcjonujący od 1945 roku jako Teatr Domu Żołnierza) przyjmuje nazwę Teatru Muzycznego im. Żołnierza Polskiego.

Sezon 1948/49 – nieudany eksperyment połączenia Teatru Miejskiego i Teatru Muzycznego – które przez jeden sezon dzieliły się budynkiem Teatru Miejskiego.

1949 – Teatr Miejski przechodzi pod mecenat państwa i przyjmuje imię Juliusza Osterwy. Teatr Muzyczny przenosi się do Garnizonowego Klubu Oficera, przy ulicy Żwirki i Wigury (w budynku Domu Żołnierza).

1952 – Powstanie studenckiego Teatru Akademickiego KUL, w którym wystawiono (po raz pierwszy w powojennej Polsce) sceny z Dziadów Adama Mickiewicza (1954). Po tej premierze cenzura zakazała przedstawień na kilka miesięcy.

1953 – Likwidacja Teatru Muzycznego – lubelscy artyści występują w programach objazdowych i w Warszawie.

1954 – rozpoczyna działalność Teatr Lalki i Aktora. Pierwsza premiera: Złota kula Andrzeja Ejsmunda w reżyserii założycielki teatru i pierwszego dyrektora – Maryli Kedry.

Przełom 1956 i 1957 – zlikwidowany Teatr Muzyczny wznawia działalność i przechodzi pod państwowy mecenat, przyjmując nową nazwę – Państwowa Operetka w Lublinie.

1957 – w wyremontowanej i przystosowanej do wymogów teatru sali klasztoru dominikanów rozpoczyna stałą działalność Teatr Lalki i Aktora.

1961 – W teatrze im. Juliusza Osterwy (pod dyrekcją Jerzego Torończyka) rozpoczyna działalność mała scena Reduta 61. Pierwsze programy poetyckie realizuje Teatrzyk Studencki Gong 7.30.

1965 – W wybudowanym na miasteczku akademickim UMCS Domu Kultury Studenckiej Chatka Żaka zostaje otwarta sala widowiskowa. Dynamiczną działalność rozpoczyna tutaj Akademicki Teatr Gong 2 pod kierownictwem Andrzeja Rozhina, przez następne dziesięciolecie prezentujący swoje spektakle i zdobywający nagrody na festiwalach w kraju i zagranicą.

1966 – Inauguracja festiwalu Studencka Wiosna Teatralna. Do 1974 roku odbyło się dziewięć edycji tej imprezy, na których wystąpiły 54 grupy, pokazując ponad 100 przedstawień.

1967 – Kazimierz Braun obejmuje funkcję kierownika artystycznego Teatru im. Osterwy.

1969 – Dyrekcję Teatru Muzycznego obejmuje Andrzej Chmielarczyk, który pozostanie na stanowisku przez 33 sezony.

1970 – Swoją działalność (jako Reduta 70) wznawia mała scena Teatru im. J. Osterwy. Na KUL-u odbywa się pierwsza premiera (Ecce Homo) nowego studenckiego zespołu – Sceny Plastycznej.

1971 – Fotel dyrektora Teatru im. J. Osterwy obejmuje Kazimierz Braun.

1972 – Pierwsza premiera teatru Provisorium – teatru studentów UMCS: Czekając na Godota według Samuela Becketta.

1974 – Przy Alejach Racławickich rozpoczyna się budowa nowego, wielkiego teatru o czterech scenach. Początkowo planowana na kilka lat budowa do dziś pozostaje niezakończona, a gmach otrzymał zwyczajową nazwę Teatru w Budowie. Odbywa się ostatnia edycja Studenckiej Wiosny Teatralnej, ponieważ odchodzi z Lublina długoletni kierownik Gongu 2 i twórca festiwalu– Andrzej Rozhin. Rezygnację z funkcji dyrektora Teatru im. J. Osterwy składa Kazimierz Braun.

1975 – powstaje studencki teatr Grupa Chwilowa (początkowo jako kabaret Nazwać – Grupa Chwilowa).

1976 – ostatnia premiera teatru Gong 2. Rozpoczyna działalność studencki teatr Scena 6 pod kierownictwem Henryka Kowalczyka. Teatr Provisorium w odnowionym składzie realizuje spektakl W połowie drogi w reżyserii Janusza Opryńskiego. Odbywa się pierwsza edycja Konfrontacji Młodego Teatru – nowego studenckiego festiwalu teatralnego, starającego się utrzymać niezależność od wymogów propagandowych, narzucanych przez Socjalistyczny Związek Studentów Polskich.

1977 – Państwowa Operetka w Lublinie zmienia nazwę na Teatr Muzyczny.

1978 – młoda grupa teatralna po kierownictwem Włodzimierza Staniewskiego osiedla się w Gardzienicach, powołuje do życia Stowarzyszenie Teatralne „Gardzienice”, i rozpoczyna realizację tzw. programu wiejskiego – prezentacje działań teatralnych podczas wypraw w wiejskie regiony. Istniejące do dziś „Gardzienice” w latach osiemdziesiątych stały się jedną z najbardziej znanych polskich grup teatralnych na świecie.

1980 – środowisko skupione wokół studenckich teatrów w Chatce Żaka zakłada Niezależne Zrzeszenie Studentów. Odbywają się ostatnie Konfrontacje Młodego Teatru.

1981 – wprowadzenie stanu wojennego oznacza kres tolerowania aktywności środowiska teatrów alternatywnych, z których część aktywnie zaangażowała się w działalność opozycyjną. Niektórzy spośród twórców (aktorzy Teatru 8 Dnia, teatr Provisorium) znaleźli się w więzieniach, zmuszeni zostali do wyjazdu z Lublina (np. organizator festiwalu Konfrontacje Młodego Teatru Kazimierz Iwaszko) lub do emigracji.

1983 – trzy teatry studenckie (Grupa Chwilowa, teatr Provisorium, Scena 6) tworzące silne opozycyjne środowisko zostają wyrzucone z Chatki Żaka.

1986 – powołanie Lubelskiego Studio Teatralnego (w Bramie Grodzkiej – dziś Teatr NN), w którym swoją siedzibę znalazły wyrzucone z Chatki Żaka teatry.

1987–1989 – artyści Teatru Muzycznego po wyprowadzce z Garnizonowego Klubu Oficera pracują bez stałej sceny (premiery przygotowują w puławskim Domu Chemika).

1988 – Cudowna historia Grupy Chwilowej uznana zostaje za wydarzenie Fringe First Festival w Edynburgu.

1989 – Teatr Muzyczny rozpoczyna funkcjonowanie w Domu Kultury Kolejarza przy ulicy Kunickiego.

1990 – powstanie Teatru NN.

1991 – Grupa Chwilowa za spektakl Postój w pustyni otrzymuje na festiwalu w Edynburgu nagrodę Fringe First.

1996 – Pierwsza edycja Międzynarodowego Festiwalu Konfrontacje Teatralne. Od początku wspólnie kieruje trzech komisarzy: Leszek Mądzik, Janusz Opryński i Włodzimierz Staniewski. Do 2006 roku odbyło się dziesięć edycji, na których gościła czołówka polskiego i światowego teatru.

1997 – Premiera w Gardzienicach Metamorfoz według Złotego osła Apulejusza. Pierwsza edycja Międzynarodowych Lubelskich Spotkań Teatrów Tańca.

1998 – Premiera Ferdydurke teatru Provisorium i Kompanii Teatr.

2000 – inauguracja nowej sceny Teatru Muzycznego w wykończonej części gmachu Teatru w Budowie przy ulicy Skłodowskiej.

2001 – pierwsza edycja festiwalu szopek i widowisk bożonarodzeniowych Betlejem lubelskie, zorganizowanego przez Teatr im. H.Ch. Andersena.