Jacob Sporrenberg (1902–1952)
(16.09.1902–6.12.1952)
dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim w miejsce Odilo Globocnika, odpowiadał za realizację akcji „Erntefest” w KL Lublin (obóz na Majdanku) oraz na terenie dystryktu lubelskiego.
Spis treści
[Zwiń]Urodził się 16 września 1902 roku w Düsseldorfie jako syn Paula i Kathariny (z domu Heiden). W latach 1909–1916 uczęszczał do szkoły powszechnej, a po jej ukończeniu rozpoczął praktykę w firmie Schiess de Fries w rodzinnej miejscowości. W 1917 roku podjął pracę w fabryce Opla, którą rok później zamknięto na skutek problemów gospodarczych, będących wynikiem przegranej przez Niemcy wojny. Problemy ze znalezieniem pracy spowodowały, że Sporrenberg wstąpił do straży granicznej i został skierowany do służby w Zuelichau-Bentschen.
Lata 1919–1939
W 1919 roku Sporrenberg wstąpił do 2 Brygady Landesschützen, przemianowanej na 61 Regiment Reichswehrschuetzen, a następnie został skierowany do 15 Reiterregiment w Münster. Po śmierci ojca zwolnił się ze służby w armii, aby pomóc potrzebującej matce i rozpoczął pracę na poczcie. W 1921 roku związał się ze środowiskiem nacjonalistycznym, wskutek czego pod koniec 1923 roku został aresztowany w Zagłębiu Ruhry przez francuskie władze okupacyjne za nielegalną działalność polityczną i skazany w 1924 roku na 2 lata więzienia oraz 1000 marek grzywny. W 1925 roku znalazł się wśród założycieli Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej (NSDAP) w Düsseldorfie, z której wystąpił po niespełna roku na skutek różnic na tle politycznym i personalnym z przedstawicielami inteligencji. Konflikt w łonie ruchu nazistowskiego przyczynił się do wstąpienia Sporrenberga do Partii Socjalistycznej. Ponownie stał się członkiem NSDAP w 1929 roku, przystępując jednocześnie do Oddziałów Szturmowych (SA), a rok później do SS. W marcu 1933 roku zasiadł jako poseł w Reichstagu. Jednocześnie rozwijała się jego kariera w organach bezpieczeństwa. W 1933 roku rozpoczął służbę w Kiel (Kilonia) jako szef SS-Abschnitt, a w 1937 roku objął stanowisko szefa służby bezpieczeństwa (SD) w Prusach Wschodnich z siedzibą w Königsberg (Królewiec). Niedługo później został wezwany do Berlina, aby objąć kierownictwo komisji, która miała wyjaśnić sprawę byłego współpracownika Reinharda Heydricha, dr. Melhorna. Był on oskarżony o rozprzestrzenianie plotek podważających dobrą współpracę pomiędzy policją a SD. Ustalenia komisji okazały się niezgodne z intencjami Heydricha, co doprowadziło do konfliktu pomiędzy nim a Sporrenbergiem. Jesienią 1937 roku powierzono mu zadanie zabezpieczenia wizyty Benito Mussoliniego w Berlinie.
Lata 1939–1945
Niedługo po wybuchu wojny Sporrenberg otrzymał nominację na stanowisko dowódcy SS i policji w Wiesbaden. Na skutek zadawnionego konfliktu z Heydrichem, który miał poparcie Himmlera, Sporrenberg został skierowany do służby w SS Regiment Germania, który w 1940 roku uczestniczył w walkach na froncie zachodnim. Po kapitulacji Francji w czerwcu 1940 roku Himmler powierzył Sporrenbergowi ponownie stanowisko wyższego dowódcy SS i policji w Królewcu oraz awansował do stopnia SS-Gruppenführera. W sierpniu 1941 roku został on skierowany do Mińska, gdzie przez krótki czas służył w sztabie Ericha von dem Bacha-Zelewskiego. Po powrocie do Berlina pozostał bez przydziału. W 1943 roku Sporrenberg ponownie znalazł się w sztabie von dem Bacha-Zelewskiego. Głównym jego zadaniem było zwalczanie partyzantki na Białorusi.
W sierpniu 1943 roku został przeniesiony na stanowisko dowódcy SS i policji w dystrykcie lubelskim, w miejsce odwołanego do Triestu Odilo Globocnika. W dniach 3–4 listopada 1943 roku odpowiadał za realizację akcji „Erntefest”, w wyniku której zamordowano około 42 000 żydowskich kobiet, dzieci i mężczyzn w KL Lublin, obozach pracy w Trawnikach i Poniatowej oraz kilku mniejszych placówkach pracy. W lipcu 1944 roku na skutek ofensywy Armii Czerwonej, która zbliżała się do Lublina, opuścił miasto i udał się do Radomia, a w listopadzie został przeniesiony do Norwegii.
Powojenne losy
Sporrenberg został aresztowany przez Brytyjczyków 11 maja 1945 roku, a rok później przeprowadzono jego ekstradycję do Polski, gdzie stanął przed sądem. Władze polskie oskarżyły byłego dowódcę SS i policji w dystrykcie lubelskim o zbrodnie wojenne i przeciwko ludności. 16 września 1950 roku Sąd Apelacyjny w Lublinie skazał Sporrenberga na karę śmierci. Kilka dni później do prezydenta Bolesława Bieruta wpłynęła prośba dzieci skazanego – Ingrid i Jerzego o ułaskawienie ojca lub zamianę zasądzonej kary na więzienie. Pomimo starań rodziny prezydent nie skorzystał z prawa łaski. Sporrenberg został powieszony 6 grudnia 1952 roku w więzieniu mokotowskim w Warszawie.
Literatura
1946 luty 25, Londyn – Fragment raportu z przesłuchania dowódcy SS i policji w dystrykcie lubelskim Gruppenführera SS Jakoba Sporrenberga przez War Crimes Interrogation Unit at London District Cage, [w:] 3–4 listopada 1943. Erntefest zapomniany epizod Zagłady, red. W. Lenarczyk, D. Libionka, Lublin 2009.
1949 grudzień 13–16 i 19, Warszawa – Fragment protokołu przesłuchania Jakoba Sporrenberga, [w:] 3–4 listopada 1943. Erntefest zapomniany epizod Zagłady, red. W. Lenarczyk, D. Libionka, Lublin 2009.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, sygn. IPN GK 164/375, Akta w sprawie Jakoba Sporrenberga, t. 1–3.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, sygn. IPN GK 164/408, Akta w sprawie Hermanna Höflego.
Silberklang D., Gates of Tears. The Holocaust in the Lublin District, Jerusalem 2013.
Piotrowski S., Misja Odyla Globocnika. Sprawozdania o wynikach finansowych zagłady Żydów w Polsce, Warszawa 1949.
