Bychawa – sztetl
Spis treści
[Zwiń]Początek osadnictwa żydowskiego
Żydzi zaczęli osiedlać się w Bychawie w XVII wieku. Właścicielom zależało na zaludnieniu miasteczka, co z kolei umożliwiło swobodne osiedlanie się Żydów.
Organizacje wyznaniowe – gmina żydowska
W Bychawie znajdowała się synagoga wzniesiona w 1810 roku, a w jej pobliżu znajdowała się także mykwa (łaźnia służąca do ablucji). Synagoga uległa zniszczeniu podczas wielkiego pożaru miasta w 1876 roku. Zniszczeniu uległ również sąsiadujący z nią dom modlitwy. Synagogę odbudowano w 1899 roku.
- synagoga,
- dom modlitwy,
- przytułek,
- mykwy,
- dom stróża bożnicy, dom stróża cmentarza, place przy synagodze.
Gmina utrzymywała się ze składek wnoszonych przez społeczność żydowską, których wysokość zależała od sytuacji materialnej poszczególnych jej członków. Dochody dozoru bożniczego zwiększały wpływy z korzystania z mykwy. Najważniejszą osobą w gminie był rabin, którego wspomagał komitet dozoru bożniczego. Komitet zajmował się głównie sprawami administracyjnymi i finansowymi, a także sądownictwem.
Żydowskie organizacje dobroczynne
Ponieważ większość bychawskich Żydów była uboga, pomoc, płynącą z funduszów gminy i władz samorządowych, wspierały inicjatywy społeczne.
W czerwcu 1921 roku powstało Bychawskie Żydowskie Towarzystwo Dobroczynności „Bikur Cajlim Chajlim”. Z założenia miało ono szkolić wolontariuszy do pielęgnowania chorych, a także wspierać finansowo biednych. Wiadomo jednak, że jego działalność okazała się fikcją. Równie szybko zakończyło swą działalność Towarzystwo „Linkas Chacedek”, które miało pomagać ubogim Żydom.
Prężnie działające Stowarzyszenie Dobroczynne „Gemiłas Chased” powstało 21 lipca 1931 roku. Zajmowało się przede wszystkim niesieniem pomocy ubogim Żydom, pozostałym mieszkańcom miasta, drogą udzielania bezprocentowych pożyczek. Jego działaczami byli Aron Brawer (założyciel i prezes), czapnik Szol Tober, piekarz Abram Rozenfarb, Szyja Lubelski. W styczniu 1932 roku powstała Bezprocentowa Kasa Zapomogowa, która miała nieść pomoc niezamożnym Żydom, mieszkańcom miasta Bychawa, przez udzielanie pożyczek bezprocentowych dla polepszenia ich bytu gospodarczego
.
Życie polityczne
W Bychawie istniały żydowskie partie polityczne. W 1919 roku powstała partia „Agudas Jisroel” (ponownie założona w 1935 roku, również przez Szyję Cukiermana). Ponadto istniały: Organizacja Syjonistyczna, powołana w 1917 i 1927 roku przez Mendla Rajsa oraz Szmula Szechtera, a także Bund (Związek Robotniczy), organizacja socjalistyczna.
Bychawa pojawia się w opowiadaniu Isaaca Bashevisa Singera pod tytułem Jentł, chłopiec z jesziwy
Literatura
- Szczygieł R. [red.], Dzieje Bychawy, Bychawa–Lublin 1994.
- Przesmycka E., Przeobrażenia zabudowy i krajobrazu miasteczek Lubelszczyzny, Lublin 2001.