Anna Langfus z d. Szternfinkiel (1920–1966)
W Polsce twórczość Anny Langfus jest prawie nieznana. Dzięki oficynie Prószyński i S-ka, 19 lutego 2008 roku na półki księgarskie trafiło pierwsze polskojęzyczne wydanie książki Anny Langfus – Skazana na życie (Le sel et le soufre) w przekładzie Hanny Abramowicz. Ten prozatorski debiut pisarki to autobiograficzna relacja z czasów okupacji, ujęta w formie powieściowej fikcji. We Francji książka ukazała się w 1960 roku, rok później została uhonorowana szwajcarską nagrodą im. Charlesa Veillona dla najlepszej powieści francuskojęzycznej.
Inicjatywa wydania powieści Anny Langfus w ponad czterdzieści lat po śmierci pisarki zrodziła się w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”. Działania te zostały podjęte we współpracy z Jeanem-Yvesem Potelem, francuskim pisarzem i wykładowcą uniwersyteckim, byłym radcą kulturalnym Ambasady Francji w Warszawie. Zgromadzone na tej stronie materiały są owocem wspólnych poszukiwań.
Spis treści
[Zwiń]Dzieciństwo w Lublinie
Anna Regina Szternfinkiel urodziła się i wychowała w Lublinie, w rodzinie żydowskiej, w domu przy ul. Lubartowskiej 18 (dziś 24). Jej ojciec był dość zamożnym kupcem. Uczęszczała do Państwowego Gimnazjum im. Unii Lubelskiej (matura w 1937 roku). Zadebiutowała jeszcze w czasach szkolnych, publikując opowiadanie w młodzieżowym piśmie „Filomata”. Jej szkolnymi koleżankami były inne – wówczas początkujące, później uznane – literatki: Julia Hartwig i Anna Kamieńska.
Krótka młodość
W wieku osiemnastu lat wyszła za mąż za Jakuba Rajsa, rówieśnika z Lublina, również z rodziny żydowskich kupców. Po ślubie, w 1938 roku wyjechali razem do Belgii, na studia inżynierskie w Wyższej Szkole Włókienniczej w Verviers. Beztroska młodość nie trwała jednak długo. W lecie 1939 roku wrócili do domu na wakacje i tu, w rodzinnym mieście, zastała ich wojna.
Przejścia wojenne
Początek okupacji spędzili wraz z rodzicami w Lublinie. W 1942 roku przedostali się z Lublina do Warszawy. Początkowo przebywali w getcie, później uciekli na aryjską stronę. Rodzice Anny zostali i zginęli w getcie. Ona wraz z mężem ukrywała się w Warszawie, później w lasach na północ od Warszawy. Jako łączniczka AK była wielokrotnie aresztowana i torturowana. Trafiła do więzienia gestapo w Nowym Dworze Mazowieckim, gdzie jej mąż został rozstrzelany; następnie odesłano ją do więzienia w Płońsku. Została wyzwolona zimą 1945 roku, z nadejściem Rosjan.
Lublin po wojnie
Po wyzwoleniu Anna Rajs wróciła do Lublina. Rozpoczęła naukę w nowo otwartym Studiu Dramatycznym, jednak w mieście, w którym nie odnalazła żadnych bliskich, czuła się nieszczęśliwa. Już w połowie 1946 roku zdecydowała się wyjechać do Francji.
Francja
Znalazła zatrudnienie jako nauczycielka matematyki w sierocińcu w Rueil-Malmaison pod Paryżem. W styczniu 1948 roku wyszła za mąż za Arona Langfusa, znajomego z Lublina, tak jak ona, ocalałego z Zagłady. W maju 1948 roku urodziła się ich córka, Maria.
Twórczość
W Paryżu nadal interesowała się teatrem. Uczęszczała na kurs gry aktorskiej, pisała recenzje dla żydowskiego pisma „L'Arche”. W 1953 roku powstała jej pierwsza sztuka Les Lépreux (Trędowaci), wystawiona w 1956 roku przez Sachę Pitoëffa. Szybko jednak zwróciła się w stronę prozy. Jej pierwsza powieść, Le sel et le soufre (Sól i siarka, polska edycja: Skazana na życie), wydana w 1960 roku przez Gallimarda, relacjonowała w dużej mierze wojenne przejścia autorki. Natychmiast zwróciła uwagę krytyki: została wyróżniona prestiżową szwajcarską nagrodą im. Charlesa Veillona (dla najlepszej książki francuskojęzycznej). Za drugą powieść, Les Bagages de sable (Bagaże z piasku), otrzymała w 1962 roku Nagrodę Goncourtów. Wykorzystując kanwę współczesnego romansu, przedstawiła w niej cierpienie ocalałej z Zagłady, niezdolnej do powrotu do świata. Temat ten powrócił w jej trzeciej powieści, Saute, Barbara (Skacz, Barbaro), wydanej w 1965 roku.
Anna Langfus jest autorką trzech powieści, dziesięciu dramatów (sztuk teatralnych i słuchowisk radiowych) oraz kilku opowiadań i nowel.
Zmarła na zawał w 1966 roku, w wieku czterdziestu sześciu lat.
W Sarcelles pod Paryżem, gdzie mieszkała w latach 60., działa dziś biblioteka jej imienia.
w tym za udostępnienie materiałów ikonograficznych i tekstowych
serdecznie dziękujemy:
córce Pisarki
Pani Henryce Heinsdorf
siostrzenicy męża Anny Langfus, Arona Langfusa
Panu Maurice'owi Fickelsonowi
przyjacielowi rodziny Langfusów
Pani Krystynie Modrzewskiej
Pani Danucie Riabinin
Pani Janinie Smolińskiej
Pani Zofii Weiser
koleżankom Anny Langfus (Anny Reginy Szternfinkiel) z Państwowego Gimnazjum im. Unii Lubelskiej w Lublinie
Panu Josefowi Dakarowi
Przewodniczącemu Ziomkostwa Lubelskiego w Izraelu
oraz
redakcji pisma Kol Lublin
Dyrekcji III Liceum Ogólnokształcącego im. Unii Lubelskiej w Lublinie
Wydawnictwu Gallimard
Pani Hannie Abramowicz
Szczególne podziękowania za zaangażowanie w realizację projektu, owocną współpracę, udostępnienie zebranych materiałów oraz ich opracowań składamy
Panu Jean-Yves Potelowi,
bez którego pomocy realizacja tego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa
Specjalne podziękowania za wsparcie projektu kierujemy również w stronę
Ambasady Francji w Warszawie
