Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Tajne nauczanie. Cisi bohaterowie

Uczniowie szkoły powszechnej przy ulicy Dolnej Panny Marii w Lublinie [Archiwum Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN; kolekcja Hanny Wyszkowskiej]

Wybuch II wojny światowej był początkiem destrukcji szkolnictwa w ówczesnej Polsce. Jedyną możliwością, tak potrzebnego dla zachowania tożsamości narodowej kształcenia się, było zejście do podziemia i rozpoczęcie tajnej działalności. W okresie okupacji, obok walki zbrojnej, o zachowaniu polskości decydowała walka słowem, którą zapoczątkowali już w październiku 1939 roku cisi bohaterowie – nauczyciele tajnego nauczania.

Członkowie Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, ryzykując własne życie, stworzyli konspiracyjny system nauczania. Do dziś żyją uczniowie tajnych kompletów, którzy wspominają swoich nauczycieli z okresu okupacji. To właśnie te opowieści o miejscach, ludziach i wydarzeniach chcemy przybliżyć w naszym projekcie.


Mimo upływu już ponad siedemdziesięciu lat od zakończenia wojny wciąż docieramy do żyjących uczniów tajnych kompletów. W naszych zbiorach posiadamy jednak również relacje nauczycieli tajnego nauczania. Warto w tym kontekście wspomnieć o tak niesamowitych postaciach jak Piotr Pruss (1911- 2011) - urodzony w Chełmie nauczyciel i organizator tajnego nauczania, żołnierz Armii Krajowej i działacz społeczny, autor wielu publikacji, założyciel Klubu Byłych Nauczycieli Tajnego Nauczania. W archiwum Programu Historia Mówiona znajdują się aż 1072 minuty relacji pana Prussa.
Po niespełna roku pracy nad projektem przygotowaliśmy hasło, dotyczące tajnego nauczania na Lubelszczyźnie, bibliografię oraz interaktywną listę nauczycieli tajnego nauczania w naszym regionie. W grudniu 2018 jest to prawie 1500 nazwisk nauczycieli wraz z nazwami miejscowości, w których uczyli.
Dzięki kolejnym pozyskiwanym materiałom liczba ta rosła w kolejnych latach. Przygotowaliśmy również 50 opowieści świadków historii (uczniów i nauczycieli kompletów) na temat tajnego nauczania i trudów życia w okresie okupacji. Zgromadziliśmy dziesiątki fotografii, dokumentów, wspomnień i nigdy nie publikowanych rękopisów.


Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” serdecznie dziękuje partnerom projektu:
Pracowni Muzealnej (dawniej Muzeum Oświatowe w Puławach) przy Szkolnym Schronisku Młodzieżowym w Puławach oraz Lubelskiemu Okręgowi Związku Nauczycielstwa Polskiego - za zaangażowanie, wsparcie merytoryczne, udostępnienie posiadanych materiałów oraz umożliwienie kontaktów ze świadkami historii.
Za nieocenioną pomoc dziękuje panu Adamowi Sosnowskiemu (ZNP. Okręg Lublin) oraz pani Danucie Kaliszczuk (Muzeum Oświatowe).

 

Piotr Lasota, koordynator projektu.

 
 
 

Projekt dofinansowany
przez Muzeum Historii Polski w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.

 

Zdjęcia

Wideo

Kategorie