Introligatorstwo
Introligatorstwo – jest to dziedzina poligrafii i zawód rzemieślniczy zajmujący się oprawą druku, wykończeniem materiałów drukarskich oraz naprawą zniszczonych książek.
Mogło by się zatem wydawać że jest to dziedzina która narodziła się i zaczęła rozwijać wraz z wynalazkiem druku. Jest to jednak dużo starsze rzemiosło ściśle powiązane z rozwojem książki w formie kodeksu ok. IV w naszej ery. Powstało z potrzeby nadania książce ochrony, trwałości i ozdoby. Zatem pierwsi introligatorzy byli to mnisi i rzemieślnicy związani z zakonami, które zajmowały się przygotowaniem rękopisów.
Introligatorstwo z okresu rękopisów i pierwszych druków różni się od obecnych prostszych i mniej kosztownych rozwiązań introligatorski. Niegdyś okładki ksiąg robione były z desek które zdobione były złotą blachą, szlachetnymi kamieniami, kością słoniową, wybijaną skórą. Były to arcydzieła sztuki rzemieślniczej. W momencie rozpowszechnienia się druku ciężkie zdobne oprawy zostały zastąpione prostszymi eleganckimi gładkimi okładkami z lekkiej tektury oklejonej skórą, płótnem bądź barwionym papierem.
Sposób złożenia, zszycia książki i oprawienia ewoluował przez te wszystkie lata, zważywszy na długość okresu w którym rozwijało się introligatorstwo nie są to bardzo znaczące zmiany. W początkowym okresie pojedyncze karty składane były w składki i szyte razem strunami baranimi bądź gruba mocną nicią. Obecnie ręczne szycie odbywa się w podobny sposób używamy jedynie nieco innych materiałów. Większa różnica widoczna jest w oprawie maszynowej gdzie maszyna składa, zbiera i szyje blok książki.
Dziś introligatorstwo rzemieślnicze jest zawodem bardzo rzadkim i należy do grupy ginących zawodów.
Materiały i urządzenia introligatorskie
Papier
Podstawowy materiał introligatorski, stosuje się go jako okleinę zewnętrznej strony okładki, jako wyklejkę łączącą okładkę z blokiem książki jako wzmocnienie grzbietu książki, czy w większej gramaturze stosuje się na okładkę, oraz do bloku książki.
Podstawową umiejętnością dla Introligatora jest rozpoznanie kierunku włókien w papierze, ponieważ tylko w kierunku wzdłużnym włókien papier jest mocny i giętki, w przeciwnym zaś jest kruchy i łamliwy i może powodować wady konstrukcyjne książki.
Wzorowy introligator będzie pamiętał, że pierwszym przykazaniem w robocie jest: krajać papier po nitce.
Tektura
Materiał introligatorski w odcieniach szarości stosowana jest do opraw twardych oraz produkcji opakowań i pudełek introligatorskich. Wykorzystywana jest tektura o różnych grubościach w zależności od założonych prac. Tektura ma także kierunek włókna i należy stosować te same zasady co przy krojeniu papieru.
Płótno introligatorskie
To materiał najczęściej bawełniany, lniany lub z włókien syntetycznych, usztywniony, w szerokim zakresie kolorystycznym.
Skóra i pergamin
Stosowane do oprawy cennych i zabytkowych druków. Skóra do celów introligatorskich musi być garbowana w specjalny sposób i powinna być odtłuszczona i charakteryzować się miękkością, elastycznością. Najczęściej stosuje się skóry kozie, cielęce, świńskie i owcze.
Ponadto do wykończenia i przygotowania książki używane są: nici, sznurki, taśmy bawełniane, tasiemki ozdobne, służące do zszycia i wzmocnienia bloku, oraz środki klejące. Niegdyś klajstry pochodzenia naturalnego, obecnie często kleje chemiczne.
Maszyny i narzędzia introligatorskie
Podstawowe, stołowe narzędzia introligatorskie to: nóż do papieru, nożyce, kostka introligatorska, linijki, igły, cyrkiel oraz pędzle.
Do prac introligatorskich używane są również bardziej skomplikowane urządzenia i maszyny jak: różnego typu i wielkości prasy ściskające służące do klejenia i utrwalania okładek i bloków książek, gilotyny i nożyce introligatorskie służące do przycinania papieru, prasozłociarki służące do wyciskania zdobień na okładkach książek, maszyny do szycia drutem służące do opraw broszurowych, maszyny bigujące do załamywania papieru czy maszyny do perforacji.
