Rudki – akcja „Reinhardt”
Generalne Gubernatorstwo: dystrykt Galicja, powiat Lwów, gmina Rudki.
Spis treści
[Zwiń]Społeczność żydowska w czasie II wojny światowej
Utworzenie getta: 1 grudnia 1942
Liczba żydowskich mieszkańców: 1962 (1931); ok. 2500 (1 grudnia 1942)
Przesiedlenia do Rudek: Kupnowice, Dydiatycze, Hoszany, Tuligłowy, Podzwierzyniec (kilkaset osób, przełom listopada i grudnia 1942)
Likwidacja getta: 9 kwietnia 1943
Kierunek deportacji: Bełżec (821 osób, koniec listopada 1942); obóz janowski (ok. 300 osób, 9 kwietnia 1943)
Masowe egzekucje: 5 lipca 1941 (15 osób); początek lub połowa lipca 1941 (39 osób, las brzeziński); 9 kwietnia 1943 (ok. 1700 osób, las brzeziński)
Przebieg akcji „Reinhardt”
25 listopada 1942 r. wydano rozkaz o utworzeniu getta w Rudkach. Oprócz miejscowych Żydów mieli w nim zamieszkać Żydzi z okolicznych miejscowości: Kupnowic, Dydiatyczy, Hoszan, Tuligłów, Podzwierzyńca.
Pod koniec listopada odbyła się akcja deportacyjna, w wyniku której 821 osób z Rudek wysłano do obozu zagłady w Bełżcu. W tym transporcie znaleźli się również Żydzi z Komarna i Szczerca.
Oficjalnie getto w Rudkach powstało 1 grudnia 1942 r. Mieszkało w nim ok. 2500 osób. Do kwietnia 1943 r. wskutek głodu i chorób zmarło ok. 500 osób. Niektórzy mieszkańcy getta próbowali przedostać się przez granicę do Węgier, w większości przypadków bezskutecznie.
Likwidacja getta odbyła się 9 kwietnia 1943 r. Przybyli ze Lwowa funkcjonariusze Sipo i SD z pomocą policji niemieckiej i ukraińskiej rozstrzelali ok. 1700 Żydów. Ok. 300 wysłano do obozu janowskiego.
Wojnę w ukryciu przeżyło co najmniej 18 Żydów.
Relacje
Żydowski Instytut Historyczny
- Leib Tell, ur. 1899 (301/527)
Autor opisuje pogrom Żydów po wkroczeniu wojsk niemieckich w czerwcu 1941 r. W relacji znajdziemy też informacje na temat masowych grobów w pobliskim lesie i akcji likwidacyjnych w getcie.
- Henryka Trauber, ur. 1892 (301/1385)
Autorka podczas okupacji niemieckiej przebywała m.in. w getcie w Rudkach. Opisuje akcje likwidacyjne w tej miejscowości.
Pamięć
W Rudkach zachowały się: synagoga (obecnie własność prywatna) i budynek Judenratu.
Teren cmentarza żydowskiego za czasów radzieckich został zabudowany budynkami mieszkalnymi. W 1991 r. macewy, którymi w czasie okupacji niemieckiej był wybrukowany dziedziniec siedziby Gestapo, zostały przeniesione w miejsce masowych egzekucji. Wybudowano z nich upamiętnienie. Jego inicjatorami byli ocalali Żydzi z Rudek i Komarna, a także ich potomkowie.
Porośnięte gęstą roślinnością upamiętnienie w Rudkach (Christian Herrmann, źródło zdjęcia, licencja CC BY-NC-ND 4.0)
Literatura
- Herrmann C., South-West of Lviv – Between Hope and Depression, Vanished World, 26 listopada 2017, https://vanishedworld.blog/2017/11/26/south-west-of-lviv-between-hope-and-depression/, [dostęp: 11.05.2018].
- Kruglov A., Dean M., Rudki, [w:] The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, G.P. Megargee, M. Dean [red.], t. II, cz. A, Bloomington–Indianapolis 2012.
- Osborn M.R., У Львові відбувся другий круглий стіл на тему єврейської спадщини, Rohatyn Jewish Heritage, http://rohatynjewishheritage.org/2017/12/круглого-столу-у-львові-2/, [dostęp: 11.05.2018].
- Relacje z czasów Zagłady. Inwentarz, t. I–VII, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 1998–2011.
- Rudki, [w:] The Yad Vashem Encyclopedia of the Ghettos During the Holocaust, G. Miron, S. Shulhani [red.], tom II, N–Z, Jerusalem 2009.
- Круглов А., Хроника Холокоста в Украине, Запорожье 2004.
*Autorzy treści zamieszczonych na stronie dołożyli wszelkich starań, aby dotrzeć do aktualnego stanu badań nad przebiegiem akcji „Reinhardt” w danej miejscowości oraz informacji o inicjatywach upamiętniających lokalną społeczność żydowską. Prosimy o kontakt wszystkie osoby, które mogą przyczynić się do aktualizacji tych treści. Kontakt: [email protected]