Celem projektu Akcja "Reinhardt” - w kręgu Zagłady jest zaprezentowanie wojennej historii wszystkich społeczności żydowskich zgładzonych w ramach akcji „Reinhardt”. Projekt jest elementem ogólnopolskich obchodów 75. rocznicy akcji „Reinhardt”.

Celem projektu Akcja "Reinhardt” - w kręgu Zagłady jest zaprezentowanie wojennej historii wszystkich społeczności żydowskich zgładzonych w ramach akcji „Reinhardt”. Projekt jest elementem ogólnopolskich obchodów 75. rocznicy akcji „Reinhardt”.

Pilzno – akcja „Reinhardt”

Generalne Gubernatorstwo: dystrykt Kraków, powiat Dębica, gmina miasto Pilzno.

Pilzno – akcja „Reinhardt”
Pilzno. Mapa wykonana na podkładzie: Mapa taktyczna Wojskowego Instytutu Geograficznego w skali 1:100 000. Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego 1919–1939 (http://igrek.amzp.pl/mapindex.php?cat=WIG100)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Pilzno – kalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • 20 czerwca 1942 – utworzenie getta.
  • 1940 – transport 250 osób z miejscowości: Łódź, Poznań, Kraków.
  • listopad 1940 – transport osób do Nowego Sącza, skąd w 1942 roku trafili do obozu zagłady w Bełżcu.
  • koniec 1940 – społeczność żydowska liczy około 1300 osób.
  • 12 stycznia 1942 – egzekucja na cmentarzu żydowskim, od 12 do 14 ofiar.
  • lipiec/sierpień 1942 – społeczność żydowska liczyła od 1200 do 1500 osób.
  • lipiec 1942 – transport od 400 do 600 osób z okolicznych miejscowości.
  • połowa lipca 1942 – transport 1200–1500 osób do Dębicy a następnie do obozu zagłady w Bełżec lub do Pustkowa.

Społeczność żydowska w czasie II wojny światowejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Utworzenie getta: 20 czerwca 1942 roku.

Liczba żydowskich mieszkańców: 1300 osób (koniec 1940 roku); 1200–1500 osób (lipiec lub sierpień 1942 roku).
przesiedlenia do Pilzna: Łódź, Poznań, Kraków (1940 rok, 250 osób); okoliczne miejscowości (lipiec 1942 roku, 400–600 osób).

Kierunek deportacji: Dębica (połowa lipca 1942 roku, 1200–1500 osób) Bełżec lub Pustków.

Masowe egzekucje: 12 stycznia 1942 roku, 12 lub 14 osób, cmentarz żydowski.

Okupacja niemiecka w Pilźnie rozpoczęła się w tydzień po ataku Rzeszy na Rzeczpospolitą. W miasteczku stacjonowała żandarmeria i policja granatowa.

W połowie września spalono synagogę a także łaźnię rytualną wraz z chederem oraz inne budynki należące do gminy żydowskiej. Już jesienią zaczęto wprowadzać antyżydowskie restrykcje. Żydzi musieli się zarejestrować i nosić na ramieniu opaski z gwiazdą Dawida. Większość pozbawiono własności prywatnej. Ustanowiono Judenrat, który miał dostarczać wymagany kontyngent robotników. Żydzi pracowali w kamieniołomach, na budowie, przy wycince lasów lub porządkując ulice.

Pod koniec 1940 roku społeczność żydowska w Pilźnie liczyła 1300 osób, w tym około 250 uchodźców z Łodzi, Poznania i Krakowa. W mieście utworzono Żydowską Samopomoc Społeczną.

W listopadzie część Żydów zamieszkujących Pilzno deportowano do Nowego Sącza. Stamtąd w 1942 roku trafili do obozu zagłady w Bełżcu.

W styczniu 1942 roku do miasta powróciło 24 Żydów, zabranych wcześniej do pracy przymusowej w obozie w Pustkowie. Okazało się, że byli oni chorzy na tyfus. 12 stycznia niemiecka policja zastrzeliła od 12 do 14 Żydów na miejscowym cmentarzu żydowskim. Miały to być rzekomo osoby niezdolne do pracy, które wskazała Rada Żydowska.

Przebieg akcji „Reinhardt”Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

20 czerwca 1942 roku społeczność żydowska z Pilzna dostała rozkaz przeniesienia się do zamkniętej dzielnicy żydowskiej do dnia 4 lipca. Getto mieściło się pomiędzy ulicą Legionów i Słowackiego. W jego skład wchodziło kilka budynków. Teren częściowo ogrodzono. Strażnikami byli zarówno żydowska, jak i polska policja. Utworzono szpital żydowski. W połowie lipca deportowano tu od 400 do 600 Żydów pochodzących z okolicznych wsi. Populacja żydowska w Pilźnie liczyła wówczas około 1500 osób. Delegatura ŻSS rozpaczliwie prosiła o pomoc z Krakowa, gdyż większość mężczyzn ze społeczności wysłano do obozu pracy w Dębicy, pozostawiając kobiety i dzieci bez środków do życia.

W drugiej połowie lipca lub w sierpniu przystąpiono do likwidacji getta, którą przeprowadziła żandarmeria wraz z siłami pomocniczymi. W czasie obławy zastrzelono około 17 osób. Od 1200 do 1500 osób wysłano do Dębicy. Stamtąd większość z nich deportowano do obozu zagłady w Bełżcu. Niektórych, uznanych za zdolnych do pracy, wysłano do obozu pracy przymusowej w Pustkowie. Część z nich trafiła potem do KL Auschwitz-Birkenau.

W drugiej połowie 1942 i w 1943 roku żandarmeria i policja granatowa rozpoczęła poszukiwania Żydów ukrywających się w lasach. Schwytanych mordowano na miejscu. Kilku rodzinom udało się przetrwać dzięki przygotowanym wcześniej kryjówkom. Inni zostali zadenuncjowani i zabici. Były również przypadki, że w czasie poszukiwań mordowano pomagających Żydom Polaków.

PamięćBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Brama cmentarza żydowskiego, źródło zdjęcia, licencja Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement auf Grund Der Summarischen Bevölkerungsbestandsaufnahme am 1. März 1943, Herausgegeben vom Statistischen Amt des Generalgouvernements, Krakau 1943, s. 19.
  • Kruglov A., Dean M., Pilzno, [w:] The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, Megargee G.P., M. Dean [red.], t. II, cz. A, Bloomington–Indianapolis 2012, s. 550–551.
  • Pilzno, [w:] The Yad Vashem Encyclopedia of the Ghettos During the Holocaust, G. Miron, S. Shulhani [red.], tom II, N–Z, Jerusalem 2009, s. 586.
  • Pilzno. Historia społeczności, Wirtualny Sztetl, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/p/134-pilzno/99-historia-spolecznosci/137842-historia-spolecznosci, [dostęp: 29.01.2018].

*Autorzy treści zamieszczonych na stronie dołożyli wszelkich starań, aby dotrzeć do aktualnego stanu badań nad przebiegiem akcji „Reinhardt” w danej miejscowości oraz informacji o inicjatywach upamiętniających lokalną społeczność żydowską. Prosimy o kontakt wszystkie osoby, które mogą przyczynić się do aktualizacji tych treści. Kontakt: [email protected]