Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Zespół

Mirosław FilipowiczBezpośredni odnośnik do tego akapitu

dr hab.  (ur. 1963 r.), historyk zajmujący się dziejami nauki historycznej, a także historią i historiografią Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej. Zawodowo związany od lat z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim. Od początku powstania Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej był raz bliższym, kiedy indziej dalszym jego współpracownikiem. W 2011 r. został poproszony przez prof. Jerzego Kłoczowskiego o podjęcie stałej pracy tam w charakterze pełnomocnika dyrektora do spraw wszelakich. Od 2013 r., po wygranym konkursie, został przez min. Radosława Sikorskiego mianowany dyrektorem IESW. Jeszcze za czasów dyrekcji prof. Kłoczowskiego zainicjował współpracę Instytutu z Rosją i jej środowiskami intelektualnymi. Zainicjował projekt o nazwie „Polska-Rosja: czy fatalizm wrogości? O nowe ujęcie historii”, będący w ostatnich latach największym wspólnym polsko-rosyjskim przedsięwzięciem naukowym. W ramach tego projektu powstały trzy tomy pomocy naukowych dla nauczycieli historii w Polsce i w Rosji, napisane wspólnie przez polskich i rosyjskich historyków i polskich i rosyjskich nauczycieli historii, zaś IESW znalazł instytucjonalnego partnera w Instytucie Historii Powszechnej Rosyjskiej Akademii Nauk. Dotychczas wydane tomy można w elektronicznej wersji znaleźć pod adresem: www.polska-rosja.eu

W latach 2016-2019 Filipowicz był pełnomocnikiem Ministra Spraw Zagranicznych do spraw Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych, a także konstruktorem i przewodniczącym polskiej części Grupy. W styczniu 2019 r., po likwidacji przez polskie władze Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, złożył z tych stanowisk dymisję.

Publikacje naukowe Filipowicza dotyczą dziejów polskiej, a także rosyjskiej, zachodnioeuropejskiej i amerykańskiej historiografii. Jest autorem pionierskiego studium amerykańskiej historiografii Rosji Emigranci i jankesi. O amerykańskich historykach Rosji (Lublin 2007), na podstawie którego zdobył habilitację. Obecnie pracuje nad dziejami muzyki klasycznej w systemach totalitarnych, zwłaszcza w ZSRR, a także nad przedstawieniami Stalina w historiografii zachodniej.

Rafał WnukBezpośredni odnośnik do tego akapitu

prof. dr hab.  (ur. 1967 r.), historyk zajmujący się dziejami najnowszymi Europy Środkowo-Wschodniej, obecnie związany zawodowo z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim. W kręgu jego zainteresowań leżą dzieje najnowsze Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania na ten region reżimów totalitarnych oraz historii ruchów oporu przeciwstawiających się owym reżimom. Interesują go też kwestie związane z relacjami narodowościowymi i religijnymi. Innym obszarem jego badań jest polityka historyczna dotycząca II wojny światowej, w jej środkowoeuropejskich i rosyjskich wariantach jak też europejski dialog między różnymi modelami pamięci. Zajmuje się on również analizą sposobu przedstawiania przeszłości na wystawach historycznych.

W wyniku zainicjowanych przez Rafała Wnuka badań powstał Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 (Warszawa 2007, red. Rafał Wnuk) będący pierwszym kompleksowym kompendium wiedzy o polskim podziemiu antykomunistycznym. W latach 2001-2009 kierował on pracami zespołu redakcyjnego półrocznika historycznego IPN Pamięć i Sprawiedliwość. R. Wnuk jest współautorem scenariusza i współtwórcą wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Brał on też udział w pracach nad stworzeniem polsko-niemieckiego podręcznika do historii oraz projekcie polsko-rosyjskim „Polska-Rosja: czy fatalizm wrogości? O nowe ujęcie historii”, w rezultacie którego powstały trzy tomy pomocy naukowych dla polskich i rosyjskich nauczycieli historii (co-redaktor tomu poświęconego wiekowi XX).

W jego dorobku znajdują się m.in. takie książki jak: „Pany i Rezuny”, Współpraca AK-WiN i UPA 1945 - 1947 /współautor Grzegorz Motyka (Warszawa 1997); Okręg Lublin AK-DSZ-WiN 1944-1947 (Warszawa 2000); „Za pierwszego Sowieta” Polska konspiracja na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej (wrzesień 1939-czerwiec 1941) (Warszawa 2007); Czerwone bagno. Konspiracja i partyzantka antysowiecka w Augustowskiem wrzesień 1939-czerwiec 1941 /współautor T.  Strzembosz/ (Gdańsk – Warszawa 2009); Leśni Bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944-1956  (Warszawa 2018).

Obecnie pracuje nad monografią polskiego podziemia antykomunistycznego działającego na obszarze powojennej Polski.

Adam PuławskiBezpośredni odnośnik do tego akapitu

dr hab., historyk zajmujący się tematyką zagłady Żydów na okupowanych ziemiach polskich, stosunkami polsko-żydowskimi w czasie II wojny światowej oraz dziejami Polskiego Państwa Podziemnego (PPP). Jego zainteresowania naukowe obejmują m.in. stosunek polskich władz na uchodźstwie w Londynie oraz Delegatury Rządu RP na Kraj i Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej do zagłady ludności żydowskiej oraz eksterminacji sowieckich jeńców wojennych. Bada także relacje pomiędzy PPP a sowiecką partyzantką na ziemiach polskich także postawę polskiego podziemia wobec partyzantki żydowskiej i żydowskich grup przetrwania. Zajmuje się również historią regionalną dotyczącą stosunków polsko-żydowskich w Chełmie w XX wieku.
 
W latach 2000-2018 związany z lubelskim oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej. Współautor kilku wystaw dotyczących dziejów Polski w latach 1939-1989. Popularyzator wiedzy o Zagładzie, PPP oraz o stosunkach polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej. Uczestnik dwóch programów badawczych IPN: Centralnego Programu Badawczego „Ziemie polskie pod okupacją 1939–1945” i Oddziałowego Projektu Badawczego IPN Lublin „Lubelszczyzna 1944–1956”.
 
Publikował w „Rzeczypospolitej”, „Więzi”, „Pamięci i Sprawiedliwości”, „Zagładzie Żydów. Studia i Materiały”, „Zeszytach Majdanka”, „Nowej Europie Wschodniej”, „Roczniku Chełmskim”, „Roczniku Lubelskim”, „Kwartalniku Historii Żydów”, „Tygodniku Powszechnym”, „Newsweeku”, „Gazecie Wyborczej”, „Holocaust Studies” oraz na portalach Akcja „Reinhardt”- w kręgu Zagłady i ohistorie. Współredaktor tomu Podziemie zbrojne na Lubelszczyźnie wobec dwóch totalitaryzmów 1939–1956 (Warszawa 2002). Współautor teki edukacyjnej IPN Zagłada Żydów polskich w czasie II wojny światowej (Warszawa 2005). Autor książek W obliczu Zagłady. Rząd RP na Uchodźstwie, Delegatura Rządu RP na Kraj, ZWZ-AK wobec deportacji Żydów do obozów zagłady (1941–1942) (Lublin 2009) i Wobec »niespotykanego w dziejach mordu«. Rząd RP na uchodźstwie, Delegatura Rządu RP na Kraj, AK a eksterminacja ludności żydowskiej od »wielkiej akcji« do powstania w getcie warszawskim (Chełm 2018). 

Sławomir PoleszakBezpośredni odnośnik do tego akapitu

dr (ur. 1969 r.), historyk zajmujący się dziejami polskiego podziemia niepodległościowego (antykomunistycznego) po 1944 r. w Polsce, formami jego zwalczania przez komunistyczny aparat represji oraz badaniem struktur polskiej bezpieki. Obecnie związany zawodowo z Instytutem Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.

W latach 2000–2021 związany z lubelskim oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej, m.in. w latach 2009–2016 kierował pracami Biura Edukacji Publicznej. W latach 2005–2009 pełnił funkcję sekretarza redakcji, a w latach 2009–2016 redaktora naczelnego półrocznika historycznego IPN Pamięć i Sprawiedliwość. Od lipca 2018 r. kieruje pracami redakcyjnymi portalu historycznego ohistorie.eu.

Jest współautorem i współredaktorem (sekretarz redakcji, zastępca redaktora naczelnego) Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956 (Warszawa–Lublin 2007). Jest to pierwsze kompleksowe kompendium wiedzy o polskim podziemiu antykomunistycznym. W 2020 r. pod jego redakcją ukazało się wydanie drugie poprawione i uzupełnione Atlasu…

W dorobku posiada m.in. takie książki jak: Jeden z wyklętych. Major Jan Tabortowski „Bruzda”, Warszawa 1998; Podziemie antykomunistyczne w Łomżyńskiem i Grajewskiem (1944–1957), Warszawa 2004; autor wstępu i redaktor naukowy: Zdzisław Broński „Uskok”, Pamiętnik (wrzesień 1939 – maj 1949), wydanie drugie rozszerzone i poprawione, Lublin–Warszawa 2015 (wyd. I Warszawa 2004); współredaktor: Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944 – czerwiec 1945), Warszawa 2004; Klio na wolności. Historiografia najnowszej historii Polski po 1989 roku (Lublin 2016); redaktor: Polskie podziemie niepodległościowe na tle konspiracji antykomunistycznej w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1956 (Warszawa 2008); autor wstępu i redaktor Z archiwum IPN (box filmowy), Warszawa–Lublin 2010; współautor Teki edukacyjnej IPN Polskie podziemie niepodległościowe 1944–1956, Lublin 2015. Publikował też w „Dziejach Najnowszych”, „Pamięci i Sprawiedliwości”, „Annales Uniwersitatis Mariae Curie-Skłodowska”.

Obecnie pracuje nad monografią polskiego podziemia antykomunistycznego działającego na obszarze powojennej Polski.

Marek RadziwonBezpośredni odnośnik do tego akapitu

dr (ur. 1970 r.), historyk i tłumacz języka rosyjskiego. Wykłada na Uniwersytecie Warszawskim i w Akademii Teatralnej w Warszawie. Krąg jego zainteresowań to przede wszystkim dzieje systemów autorytarnych i totalitarnych oraz historia Rosji i Związku Radzieckiego w wieku dwudziestym. Zajmują go obszary wspólne dla historii politycznej i historii kultury i literatury. Interesuje go figura politycznie zaangażowanego artysty i intelektualisty, ideowa i ideologiczna zdrada klerków. Sporo uwagi poświęca źródłom historii indywidualnej i świadectwom mówionym w dwudziestowiecznej historii najnowszej.

Autor książki Pisarz po katastrofie. Biografia polityczna Jarosława Iwaszkiewicza (Warszawa 2010), antologii wspomnień opozycjonistów radzieckich i obrońców praw człowieka w ZSRR Wstyd było milczeć. Świadectwa radzieckich dysydentów (Warszawa-Kraków 2014) i wywiadu-rzeki z Siergiejem Kowalowem Żyliśmy jak ludzie wolni (Warszawa 2017). Ostatnio opublikował Wstęp do wydania polskiego Czarnej Księgi Żydowskiego Komitetu Antyfaszystowskiego (Warszawa 2020).

Pracuje nad drugim tomem wywiadu-rzeki z Siergiejem Kowalowem poświęconym Rosji lat dziewięćdziesiątych, nad obszernym zbiorem rozmów biograficznych z radzieckimi dysydentami i obrońcami praw człowieka lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych i nad monografią ruchu dysydenckiego od czasów odwilży do upadku ZSRR.

Roman RomantsovBezpośredni odnośnik do tego akapitu

dr (ur. 1981 r.), historyk i politolog. Ukończył Charkowski Uniwersytet Pedagogiczny, magisterium na Charkowskim Uniwersytecie Narodowym im W. N. Karazina. Jest absolwentem studiów doktoranckich Wydziału Politologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, na którym w 2015 r. obronił rozprawę doktorską. Współwykonawca (korekta językowa, tłumaczenia tekstów na język rosyjski) projektu „Polska-Rosja. Materiały do nauczania historii”. W latach 2017-2019 pracował jako adiunkt w Instytucie Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie. Jego zainteresowania naukowe obejmują: historię Europy Środkowo-Wschodniej, stosunki etniczne i religijne na tym obszarze w XIX – XX wieku. W ostatnich latach prowadzi badania na temat polityki historycznej i kultury pamięci po 1991 r. w Ukrainie, Białorusi, Rosji, Polsce i państwach bałtyckich. Autor publikacji: Między polityką i przemilczeniem – pamięć o Zagładzie na Białorusi 1991–2017 („Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2017, Zeszyt 1); Od radzieckiej amnezji do ukraińskiej (nie)pamięci – Zagłada w pamięci kulturowej Ukrainy 1991–2017; Golokost w istorycznij polityci Lytwy ta Ukrajiny 1991-2017 (Problemy istorii Golokostu: ukrajnskij wymir, 2018).

Paweł JaroszBezpośredni odnośnik do tego akapitu

(ur. 1984), historyk literatury, w latach 2008-2013 pracował w Instytucie Filologii Polskiej KUL; prowadził liczne zajęcia dydaktyczne dotyczące historii literatury (m.in. Modernizm, Analiza dzieła literackiego) i kultury współczesnej. Od 2013 do 2018 roku asystent w Pracowni Naukowej Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej i sekretarz międzynarodowego projektu: „Polska-Rosja: czy fatalizm wrogości? O nowe ujęcie historii” finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki a realizowanego przez IESW i Instytut Historii Powszechnej Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie oraz sekretarz redakcji Rocznika IESW i redaktor prowadzący pięciu zeszytów. W latach 2016-2019 był sekretarzem logistycznym Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych. Współorganizował wiele sympozjów i konferencji, a także wydarzeń artystycznych. Autor publikacji o literaturze końca XIX wieku i współczesnej (książki zbiorowe i czasopisma). Pracował przy kilku dużych projektach dialogowych m. in. z Rosją (Europejski Dialog) i Koreą Południową. Był organizatorem trzech pierwszych edycji Miasta poezji: lubelskiego festiwalu literackiego.