Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Pożar z 1702 roku.

Pożar z 1702 roku nie należy do dobrze udokumentowanych. Autorzy wymieniający w swoich pracach datę 1702 nie podają dokładniejszych informacji odnośnie dnia, miesiąca czy nawet pory roku. Nie podają także bazy źródłowej, na której oparli przekonanie o zaistnieniu pożaru. Henryk Gmiterek pisze, że "znaczną część Krakowskiego Przedmieścia zniszczyły np. w latach 1702 i 1710 pożary."1 Co ciekawe mimo stwierdzenia o poważnych zniszczeniach przedmieść, daty 1702 nie znajdziemy w wyliczeniach pożarów miasta, nie tylko u innych naukowców, ale nawet w tym samym artykule Henryka Gmiterka.2 Trochę więcej dowiadujemy się z pracy Marii Stankowej, gdyż zwraca ona uwagę nie tylko na wystąpienie pożaru w 1702 roku, ale także dodaje adnotacje, iż "pożary w 1702 i 1710 roku zniszczyły znaczną część przedmieścia krakowskiego i podzamcza, dzielnicy żydowskiej i miasta w murach."3 Takie podejście znacząco poszerza obszar ewentualnej destrukcji, choć wymienienie wspólnie dat 1702 i 1710 tak u Stankowej jak i u Gmiterka nie pozwala poczynić rozróżnienia pomiędzy tymi dwoma wydarzeniami. W wypadku 1702 roku mamy potwierdzenie odnośnie zniszczenia wtedy dzielnicy żydowskiej, o którym informacje znajdziemy także w opracowaniu dotyczącym życia lubelskich Żydów na przestrzeni wieków.4 Punktem wspólnym we wcześniej wymienionych pracach o historii miasta i pożarach w Lublinie jest zniszczenie Krakowskiego Przedmieścia w 1702 i 1710 roku. O spaleniu się klasztoru sióstr Wizytek na przedmieściu wspomina Seweryn Sierpiński, umiejscawiając to wydarzenie czasowo w 1702 roku5, co uwiarygadniałoby wystąpienie pożaru na Krakowskim Przedmieściu (choć do publikacji, w której informacja ta się znajduje należy podchodzić z pewną ostrożnością). Nie znajdziemy o zniszczeniu świątyń miasta, czy przedmieścia w roku 1702 wzmianki ani u badającej dzieje Kościoła Farnego Jadwigi Kuczyńskiej6, ani w wydanym do tej pory dorobku Jana Ambrożego Wadowskiego7, badacza historii lubelskich kościołów, którego praca jest dla nas tym cenniejsza, że autor posiłkował się źródłami, z których część nie dotrwała do współczesności, i ich zawartość znana nam jest już tylko za jego pośrednictwem. Oboje wyżej wymienieni skrupulatnie analizowali źródła kościelne, więc jakakolwiek wzmianka o wymuszonej pożarem odbudowie, którejś z badanych świątyń nie uszłaby raczej ich uwadze. Mimo pewnej dozy niepewności dotyczącej ostatecznego zakresu zniszczeń wywołanych przez pożar z 1702 roku, zamieszczamy na planach wersję z maksymalnym prawdopodobnym zasięgiem oddziaływania ognia. Pamiętać trzeba, że grafika jest jedynie formą przybliżenia, nie zaś precyzyjnym planem zniszczeń wywołanych przez pożar.

Tekst: opracowanie: P. Marzęda; redakcja: A. Janociński Licencja Creative Commons (Użycie niekomercyjne)

 Plan orientacyjny do pożaru z 1702

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapitu

  1. Wróć do odniesienia H.Gmieterk , Lublin w stuleciach XVII i XVIII, [w:] R.Szczygieł , H.Gmiterek , P.Dymmel , Lublin. Dzieje miasta. T.1. Od VI do końca XVIII wieku, Lublin 2008, s.100.
  2. Wróć do odniesienia "Wieki następne nie były wolne od tej klęski. Są wiadomości o pożarach w XVII, XVIII i na początku XIX w. Ogień niszczył i miasto w murach, i przedmieściam jak: Krakowskie, Podwale, dzielnicę żydowską, Czwartek, ulicę Ruską. Miało to miejsce w latach 1602, 1606, 1607, 1655, 1719, 1768 i 1803"; H.Gawarecki , S.Paulowa , M.Stankowa , Klęski pożarów w Lublinie, Rocznik Lubelski 1973, T. XVI, s. 214; "Plagę Lublina stanowiły pożary. W żródłach znajdujemy informacje o pożarach w latach: 1602, 1606, 1607, 1628, 1630, 1638, 1640, 1643, 1646, 1655, 1710, 1719 i 1768. Niektóre z nich miały charater lokalny, ale były i takie, które pustoszyły znaczne połacie substancji miejskiej."; H.Gmieterk, Lublin w stuleciach XVII i XVIII, [w:] R.Szczygieł , H.Gmiterek , P.Dymmel , Lublin. Dzieje miasta..., s.120.
  3. Wróć do odniesienia M. Stankowa , Zmierzch znaczenia Lublina. Upadek,[w:] J.Dobrzański , J.Kłoczowski , J.Mazurkiewicz ,T. Mencel ,K. Myśliński , W. Ćwik , Dzieje Lublina. Próba syntezy, Tom I, Lublin 1965, s. 138.
  4. Wróć do odniesienia "Wielki pożar, który ogarnął dzielnicę żydowską w Lublinie, stał się katastrofą dla Żydów zamieszkałych w tym mieście”. K. Wajs, S. Wajs, Fakty i wydarzenia z życia lubelskich Żydów, Lublin 1997, s. 15.
  5. Wróć do odniesienia Zob. S. Sierpiński, Obraz miasta Lublina, Warszawa 1839, s. 53.
  6. Wróć do odniesienia J.Kuczyńska , Kościół farny św. Michała w Lublinie, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2004.
  7. Wróć do odniesienia J.A Wadowski, Kościoły lubelskie, wydanie drugie reprint, Norbertinum, Lublin 2004.

Słowa kluczowe