Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Pożar z 1586 roku.

Pożar z 1586 roku nie pozostawił po sobie prawie żadnych śladów w źródłach historycznych. Wspominany był przez dominikanina, ojca Pawła Ruszla, na którego z kolei powołują się późniejsi autorzy artykułu dotyczącego pożarów Lublina.1 Sama klęska wpisywała się w często powtarzany schemat zaprószenia ognia w drewnianych zabudowaniach znajdujących się na Krakowskim Przedmieściu. Autorzy wspominają o tym, że "Krakowskie Przedmieście paliło się wielokrotnie"2, W samym XVI stuleciu mamy zachowane źródła na temat pożaru z 1557 roku, w którym spłonąć miało prawie całe Krakowskie Przedmieście, odbudowane w następstwie tej klęski budynki ucierpieć miały też w 1569 roku, a prawie całkowitemu zniszczeniu uległy podczas wielkiego pożaru Lublina w 1575 roku.3 Nie do końca wiadomo, czy pożar wymieniony w kalendarzu politycznym z XVIII wieku, który miał mieć miejsce w 1580 roku4 obejmował całe przedmieście, gdyż informacje o nim dotyczą jedynie okolic kościoła Jezuitów, znajdującego się poza obrębem murów miejskich, a więc w ramach przedmieścia.5
Co do klęski z 1586 roku dysponujemy dosyć wiarygodnym materiałem źródłowym, dzięki któremu wiemy kiedy pożar miał miejsce. Według przytoczonego przez o. Pawła Ruszla zeznania wydarzyło się to "[...] w Niedzielę po Świętym Bartłomieiu o godzinie dwudziestey"6, czyli 27 sierpnia 1586 roku. Lokalizację dla pożogi z 1586 roku podawaną także przez współczesnych badaczy za o. Pawłem Ruszlem najlepiej obrazuje cytat: "Przedmieście Krakowskie gorzało na tej ulicy, po lewej stronie idąc z Bramy Krakowskiej [...]."7 Dalej też możemy przeczytać, że ogień gorzał "kędy teraz iest wodna skrzynia."8 Takie umiejscowienie pożaru z jednej strony byłoby zrozumiałe ze względu na drewnianą zabudowę w sąsiedztwie murów miejskich, zaś idąc w lewo od Bramy Krakowskiej dojdziemy do okolic dawnego kościoła Jezuitów (dzisiejszej Archikatedry Lubelskiej). Sam powstający dopiero kościół i zabudowania Jezuitów prawdopodobnie nie ucierpiały znacząco, gdyż w przeciwnym wypadku znalazłyby się zapewne wzmianki o poważnych utrudnieniach związanych z budową kościoła, a spowodowanych przez ogień.9 Nie możemy jednak ponad wszelką wątpliwość potwierdzić tego scenariusza ze względu na brak jednoznacznych dowodów. Jedyną poszlaką są zeznania świadka przytoczone przez o. Pawła Ruszla. Jeśli przyjmiemy opowieść żyjącego w XVII wieku dominikanina za wystarczającą, pożar z 1586 roku stanowiłby jeden z mniejszych epizodów w historii miasta, gdyż zgodnie z przytoczonym przez niego zeznaniem "domów w ten czas ogień spalił dziewięć."10 Tłumaczyłoby to także w sposób pośredni dlaczego nie ma innych, odnoszących się do tego pożaru relacji źródłowych, czy wzmianek w dokumentach miejskich lub o zasięgu krajowym. 

 

 

Tekst: opracowanie: P. Marzęda; redakcja A. Janociński Licencja Creative Commons (Użycie niekomercyjne)

Orientacyjny plan do pożaru z 1586 r.

Pożar Lublina 1586
Pożar Lublina 1586 (Autor: Stasz, Sławomir)


Poniżej zamieszczona przez o. Pawła Ruszla relacja naocznego świadka:

"Tegoż dnia y Roku, Stanął y zeznał Stanisław Sesenek blisko sześciudziesiąt lat maiący. Ze tego Roku gdy Oycowie Jezuici Kościoł Swiętego Jana Chrzciciela zakładali, Przedmieście Krakowskie gorzało na tey ulicy po lewey stronie idąc z bramy Krakowskiey, kędy teraz iest wodna skrzynia; w Niedzielę po Swiętym Bartłomieiu o godzinie dwudziestey, gdzie domow w ten czas ogień spalił dziewięć, aż skoro Zakonnicy Swiętego Dominika przynieśli Drzewo Krzyża Swiętego, tedy kędy z Krzyżem Swiętym przez wielki dom gościnny przeszli, zaraz o on dom się ogień oparł gwałtowny, y stanął tak; że tylko u tego domu ściana się osmoliła y ogorzała, a dom wszystek w cale został z podziwieniem wszystkich ktorzy na ten ogień patrzali."11

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapitu

  1. Wróć do odniesienia H.Gawarecki , S. Paulowa, M. Stankowa, Klęski pożarów w Lublinie, Rocznik Lubelski 1973, T. XVI, s. 216.
  2. Wróć do odniesienia Tamże.
  3. Wróć do odniesienia Wymienione pożary miasta doczekały się opracowania w osobnych hasłach, więc przytoczono jedynie daty bez zagłębiania się w temat.
  4. Wróć do odniesienia Zob. K. Gombin, Trybunał Koronny. Ceremoniał i sztuka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013, s. 250-251.
  5. Wróć do odniesienia Co ciekawe nie jest wykluczone, że wzmianka o pożarze z 1580 roku, mogła opierać się na właśnie tym z 1586, przy czym przypadkowo bądź umyślnie zmieniono datę. Zmieniona data bardziej pasowała do legendy założycielskiej dla kościoła oo. Jezuitów, o której więcej przy okazji opracowania domniemanego pożaru z 1580 roku.
  6. Wróć do odniesienia P. Ruszel, Skarb nigdy nieprzebrany kościoła Świętego katolickiego, Krzyż Pański, Berdyczów 1767, s. 787.
  7. Wróć do odniesienia Tamże.
  8. Wróć do odniesienia Tamże.
  9. Wróć do odniesienia Kościoły były jednymi z najważniejszych budowli miejskich, dlatego ich zniszczenie lub uszkodzenie zostałoby prawdopodobnie odnotowane. Podobnie mogłoby być w wypadku zniszczeń budowli jeszcze nieukończonych.
  10. Wróć do odniesienia P. Ruszel, Skarb nigdy nieprzebrany..., Berdyczów 1767, s. 788.
  11. Wróć do odniesienia P. Ruszel, Skarb nigdy nieprzebrany..., Berdyczów 1767, s. 787-788.

Słowa kluczowe