18 kwietnia 1959 roku, w sobotę, ukazał się w nowojorskim „Forwerts” pierwszy odcinek powieści Isaaca Bashevisa Singera „Sztukmistrz z Lublina” (oryginalny tytuł „Der kuncnmacher fun Lublin”). Autor uczynił jej bohaterem Jaszę Mazura, sztukmistrza pochodzącego z Lublina. Wprowadził tym samym to miasto do grona miast znanych w świecie poprzez konkretne dzieło literackie i jego bohatera. Można tu wymienić Gdańsk opisany przez Gűntera Grassa w „Blaszanym bębenku”, Drohobycz Brunona Schulza, Moskwę Michała Bułhakowa („Mistrz i Małgorzata”).
Tomasz Pietrasiewicz
Teraz, kiedy jesteśmy już po uroczystościach związanych ze stuleciem odzyskania niepodległości, warto przypomnieć, że zwieńczeniem drogi, na którą weszliśmy 11 listopada 1918 roku, było wygranie wyborów 4 czerwca 1989 r. To wtedy Polska znów stała się wolnym krajem!
Tomasz Pietrasiewicz
To był już schyłek PRL-u. Ciemno, depresyjnie i bez nadziei na przyszłość. Rozmowy opozycji i władzy przy Okrągłym Stole wszystko zmieniły.
Tomasz Pietrasiewicz
Na początku 1989 r. doszło w Polsce do obrad Okrągłego Stołu, w czasie których rozmawiała władza i opozycja. Otworzyło to drogę do wyborów 4 czerwca 1989 r. Dzięki temu, że ludzie poszli wtedy głosować, nastąpił bezkrwawy koniec komunizmu w Polsce.
Tomasz Pietrasiewicz
Misterium Pamięci „Jedna Ziemia – Dwie Świątynie” odbyło się 16 września 2000 roku. Miało swoje źródło w fundamentalnym pytaniu o to, w jaki sposób na ziemi, na której wymordowano miliony Żydów, możemy rozpocząć odbudowywać relacje polsko-żydowskie i co może stać się dla nich punktem oparcia.
Tomasz Pietrasiewicz
W roku 1928, dla upamiętnienia zamordowanego pierwszego prezydenta II Rzeczypospolitej, ul. Namiestnikowska została przemianowana na ulicę Prezydenta Gabriela Narutowicza.
Tomasz Pietrasiewicz
Jest coś symbolicznego w tym, że w planie Zagłady Żydów tak ważną rolę pełnił Lublin.
Tomasz Pietrasiewicz
Po lubelskich Żydach pozostał smutek. To miejsce – z ulicami, które ocalały, i tymi, które wybudowano od nowa – jest przepełnione smutkiem.
Tomasz Pietrasiewicz
Szlak Pamięci „Lublin. Pamięć Zagłady” został przygotowany przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” na przypadającą w 2017 r. siedemdziesiątą piątą rocznicę rozpoczęcia akcji „Reinhardt”. Przypomina o istnieniu w przestrzeni miasta miejsc związanych z Zagładą lubelskich Żydów.
Tomasz Pietrasiewicz
Przed II wojną światową na ulicach lubelskiego Miasta Żydowskiego rozbrzmiewał głównie język jidysz. Do wojny językiem tym posługiwało się około dwunastu milionów europejskich Żydów. Kres jego istnienia przyniosła Zagłada – z mapy świata zniknął cały naród mówiący w tym języku.
Tomasz Pietrasiewicz
Anna Kamieńska urodziła się w Krasnymstawie w 1920 roku. Od roku 1925 przebywała w Lublinie. Uczęszczała do Gimnazjum im. Unii Lubelskiej. Przyjaźniła się z Julią Hartwig. Do jej debiutu poetyckiego w „Płomyczku” (nr 32/1936) przyczynił się Józef Czechowicz, pracujący jako redaktor w tym piśmie.
Tomasz Pietrasiewicz
Na rogu ul. Kościuszki i Krakowskiego Przedmieścia, w zakładzie fryzjerskim na parterze, podczas bombardowania Lublina 9 września 1939 r., zginął Józef Czechowicz. W 1969 roku, w miejscu kamienicy postawiono pomnik wykonany przez rzeźbiarza Tadeusza Skwarczyńskiego.
Tomasz Pietrasiewicz
Obszar zwany dawniej Żmigrodem znajdował się na przedpolu Lublina, na południowym stoku wzgórza opadającego w dół doliny Bystrzycy. „Reliktem” tamtego Żmigrodu jest ulica Żmigród biorąca swój początek przy ulicy Królewskiej, obok pałacu Pociejów. Teren Żmigrodu można bardzo umownie (i z pewnym nadmiarem) zakreślić idąc od kościoła Bernardynów w dół ulicą Dolną Panny Marii, w kierunku rzeki Bystrzycy, skręcając następnie w ulicę Rusałka – biegnącą na samym dnie doliny Bystrzycy. Ulicą Rusałka dochodzimy do ulicy Zamojskiej i skręcamy w lewo. Idziemy kilkaset metrów ulicą Zamojską, dochodzimy do ulicy Misjonarskiej i wchodzimy na nią. Misjonarska okrąża wzgórze, na którym w XVIII wieku wystawiono kościół i klasztor Misjonarzy. Z ulicy Misjonarskiej wychodzimy na ulicę Prymasa Stefana Wyszyńskiego, dochodzimy do ulicy Królewskiej, z której skręcamy na lewo, w Kozią. Tą ulicą dochodzimy do miejsca, skąd wyruszyliśmy – pod kościół Bernardynów.
Tomasz Pietrasiewicz
Najważniejszym poetyckim tekstem poświęconym Lublinowi jest niewątpliwie „Poemat o mieście Lublinie” Józefa Czechowicza, który potraktować można też jako rodzaj poetyckiego przewodnika po mieście. Akcja „Poematu” dzieje się w lipcową noc przy pełni Księżyca, kiedy do Lublina – wynurzając się jak zjawa z otaczającej miasto mgły – przybywa Wędrowiec – bohater tego utworu: „we mgle nie słychać kroków, które zbliżają wędrowca ku miastu rodzinnemu”.
Tomasz Pietrasiewicz
„Wszystko, co związane z Lublinem, przyszło do mnie przez Czechowicza” – powiedział kiedyś Czesław Miłosz. To stwierdzenie nadaje konkretną perspektywę w naszym patrzeniu na związki Miłosza z Lublinem. Spróbujemy teraz opowiedzieć o tym.
Tomasz Pietrasiewicz
W roku 1923 powstał w Lublinie Oddział Księgarni św. Wojciecha. Pierwszą siedzibą był budynek przy Krakowskim Przedmieściu 43, w którym księgarnia mieściła się w latach 1923-1934. Aby dotrzeć do klienta, zorganizowała kolportaż na terenie województwa przy pomocy furgonów konnych, w tym dyliżansów. Prowadziła też sprzedaż hurtową.
Tomasz Pietrasiewicz
Pierwsze skojarzenia, odnoszące się do Lublina, to zazwyczaj: Unia Lubelska, jego położenie na Wschodzie, książka Isaaca Bashevisa Singera „Sztukmistrz z Lublina”. Wszystkie one wskazują na ważne, wielokulturowe wątki w historii miasta. Unia to wielki projekt polityczny połączenia Polski i Litwy w jeden organizm i epoka Jagiellonów, Wschód to pogranicze i bliskość prawosławia, „Sztukmistrz” to żydowscy mieszkańcy Lublina.
Tomasz Pietrasiewicz
Krakowskie Przedmieście i plac Litewski były miejscami wielu historycznych zdarzeń, ale też stanowiły świadectwo tego, jak Lublin się zmieniał.
Tomasz Pietrasiewicz
Historia Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” rozpoczęła się w 1990 roku, kiedy to grupa osób tworząca Teatr NN rozpoczęła pracę w opuszczonej ruinie, jaką wtedy była Brama Grodzka.
Tomasz Pietrasiewicz
100 lat temu, w listopadzie 1918 roku, Polska odzyskała niepodległość. Patrząc z perspektywy lat mijających od tamtej chwili widzimy, że weszliśmy wtedy w jeden z najważniejszych historycznych okresów w dziejach naszego kraju. W ciągu tych 100 lat Lublin wielokrotnie zaznaczył swoją obecność w zachodzących wydarzeniach. Jest czymś niezwykle interesującym zobaczyć, jak rodziło się państwo u samych jego podstaw – w codzienności i zaangażowaniu zwykłych ludzi.