Artykuły ze słowem kluczowym "etnografia"

Marzenia senne wzbudzają ogromne zainteresowanie. Niegdyś, tak zresztą jak i dziś przypisywano im szczególne znaczenie ze względu na ich zagadkowość oraz intensyfikację ukrytych w nich symboli. Od prawieków śnienie szokowało, dlatego próbowano owo zjawisko przeniknąć i zrozumieć. Snom nadawano znaczenie w każdej kulturze, starano się je przybliżyć ludzkiemu pojmowaniu. Sam fakt, że sny są całkowicie niezależne, nie podlegają ludzkiej woli, ani świadomości, przenoszą w nieznane wymiary czasu, nieznane miejsca, potwierdzają niezwykłe możliwości ludzkiego umysłu, jednak widziano w nich przede wszystkim łącznik z zaświatami. To właśnie w trakcie snu swoje wyroki miało objawiać sacrum.

 

Czytaj więcej

Chleb był i ciągle jest podstawowym pożywieniem, który spożywamy każdego dnia. Kult chleba w kulturze ludowej nie wynika jedynie z pragmatycznych zadań, jakie spełnia, zostaje mu przypisana symbolika niemal sakralna. Jest wytworem ciężkiej pracy chłopa na roli, od ziarenka do bochenka jest procesem, który urasta do symbolicznej rangi powstawania i rozwoju życia. Chleb utożsamia najważniejsze wartości egzystencjalne - dostatek, płodność kobiet i zwierząt, dobre plony, spokojne i bezpieczne życie.

Czytaj więcej

W tym miesiącu obchodzono ważne święto Maryjne – Matki Bożej Gromnicznej oraz inne święta związane z postaciami takich świętych jak św. Agata czy św. Błażej. To czas końca karnawału i rozpoczęcia Wielkiego Postu. Jest to też najkrótszy miesiąc w roku kalendarzowym.

 

Czytaj więcej

W porównaniu z np. Słowiańszczyzną wschodnią polska kultura dysponuje małą ilością materiałów na temat ludowej wersji kosmo i antropogenezy. Prawdopodobnie wynikało to stąd, że pod koniec XIX w. dość powszechnie wśród społeczności chłopskich występowały mity i wierzenia będące replikami kosmogonii judeochrześcijańskiej. Mimo niewielkiej ilości rodzimych mitów, m.in. z terenu Lubelszczyzny, wszystkie posiadają standardową fabułę i schemat. Przed stworzeniem świata istniał praocean oraz Bóg i Diabeł, który niekiedy był istotą równowieczną z Bogiem, choć częściej uważano go za zbuntowanego anioła mimo, że bunt sytuowany musiał być przed stworzeniem świata.

Czytaj więcej

Przed przyjęciem chrześcijaństwa plemiona słowiańskie zamieszkujące teren dzisiejszej Polski wytworzyły własne kalendarze obrzędowe – rok podzielony był na okresy, których wyznacznikami były rozmaite święta. Obrzędowość stanowiła m.in. wyraz uzewnętrznienia dążeń człowieka do poznania i podporządkowania sobie tajemnych i groźnych mocy tkwiących w otaczającej go rzeczywistości przyrodniczej. Realizacja tych dążeń znajdowała odzwierciedlenie w różnych czynnościach i praktykach magicznych; stanowiły one formę obrzędu o specyfice magicznej. W polskiej kulturze ludowej do tej pory znajdujemy reliktowe formy starosłowiańskiej obrzędowości magicznej. W skład naszej kultury wchodzą również obrzędy chrześcijańskie o charakterze magiczno-religijnym oraz obrzędy świeckie.

Czytaj więcej

Nazwa miesiąca pochodzi prawdopodobnie od słowa gruda, gdyż w tym czasie zwykle zalegają już grudy śniegu. Grudzień w cyklu kalendarzowym zamyka pewien okres i otwiera nowy – to czas obchodzenia podwójnych narodzin – najpierw Jezusa, a następnie Nowego Roku. Okres świąt Bożego Narodzenia jest bardzo bogaty w symbolikę, wierzenia, zwyczaje i obrzędy. To czas magiczny, święty, z którym łączy się bezpośrednio czas przesilenia zimowego – co było bardzo ważne dla dawnych Słowian, którzy przed chrystianizacją obchodzili w tym czasie własne, trwające nawet do dwóch tygodni święta.

Czytaj więcej

Termin prawosławie jest używany dla określenia chrześcijaństwa wywodzącego się z Bizancjum. Pochodzi z języka starosłowiańskiego i jest tłumaczeniem greckiego słowa orthodoxia, oznaczającego prawowierność. Było ono używane już od II wieku na określenie prawdziwej wiary – chrześcijańskiej. Nazwa ta rozpowszechniła się, gdy po potępieniu przeciwników kultu ikon w 787 roku na siódmym soborze powszechnym w Nicei, w 843 roku ustanowiono święto Triumfu Ortodoksji (obchodzone w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu).

Czytaj więcej

W roku 1928 ukazał się pierwszy numer „Regionu”, którego wydawcą była Komisja Regionalistyczna Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Lublinie. Wyszły dwa tomy „Regionu” w roku 1928 i 1929. 

Czytaj więcej

Dekorowanie jaj w okresie wiosennym to zwyczaj o archaicznych źródłach, który przetrwał do dnia dzisiejszego, a dekoracje stosowane również współcześnie, mają rodowód przedchrześcijański i wywodzą się z tradycji związanej ze słowiańskim mitem kosmogonicznym, świętami okresu wiosennego, postrzeganiem świata. Z czasem na obrzędowość pogańską nałożyła się wiara chrześcijańska, łącząc wiosenne odradzanie się świata po zimie ze zmartwychwstaniem Chrystusa.

 

>>> czytaj więcej o zwyczaju zdobienia jaj na Wielkanoc

Czytaj więcej

Życie na wsi związane było z codzienna pracą, która pozwalała przetrwać koleje dni, miesiące, lata. Toczyło się ono na roli, przy uprawie roślin, czy na łąkach i w obejściu, przy pracach inwentarskich związanych z hodowlą zwierząt, ale także w samym domu i jego najbliższym otoczeniu, kiedy to starano zapewnić sobie pożywienie i ubranie.

Czytaj więcej

Lublin i Ziemia Lubelska ma bardzo bogatą i wielowymiarową tradycję kulturalną. Na dorobek wielu pokoleń i nacji ludzi kultury składają się wspaniałe zabytki architektury sakralnej i świeckiej, tradycje rozwijania myśli intelektualnej, 400-letnia historia drukarstwa wszystkich obecnych tu wyznań, bogate życie muzyczne, związki z wielkimi nazwiskami literatury polskiej. Na osobny rozdział zasługują lubelskie dzieje sztuk plastycznych, historia teatru w Lublinie, oraz dziedzictwo kultury ludowej Ziemi Lubelskiej. Dynamicznie rozwijały się też nowoczesne, współczesne formy życia kulturalnego - fotografia, kinematografia, prasa, radio, telewizja, kabaret. 

 

Czytaj więcej

Księżyc był postrzegany jako uniwersalny wzór przekształceń realizowany przez wszystko co żyje – pisze Piotr Kowalski. Każdy element świata podlega narodzinom i śmierci, rozwojowi i rozpadowi, włącznie z przyrodą, która rodzi się wiosną, by umrzeć zimą. Księżyc pojawia się, narasta, jest w pełni, by potem zniknąć. Comiesięczne narodziny i zgony księżyca obrazują ideę wiecznego powrotu, ujawniają istotę rytmu życia. Jest to rytm totalny, obowiązujący cały świat, wszystkie formy żywe.

 

 

 

Czytaj więcej

Polska demonologia ludowa

 

Czytaj więcej

Sita i przetaki od co najmniej XVIII w. kojarzą się z Biłgorajem i okolicznymi wsiami. Pierwsi sitarze pojawili się tam w XVI w., zaraz po założeniu miasta. Wokół niego znaleźli bagienny i lesisty teren, który dostarczał im surowiec potrzebny do produkcji. Czynnik ten stanowił o sile sitarstwa i jednocześnie uniemożliwiał rozwój rolnictwa oraz innych rzemiosł.

 

>>> czytaj więcej o Biłgoraju

 

 

Czytaj więcej

Woda uznawana jest za genezę wszelkiego bytu, podstawę świata, substancję ożywczą dla roślin, eliksir zapewniający moc i nieśmiertelność. Kąpiele w wodzie oznaczają oczyszczenie i odrodzenie. Jest wykorzystywana w zabiegach magicznych w celu leczenia chorób, a jej obecność w rytuale pogrzebowym zapewnia odrodzenie po śmierci. Jednak woda podobnie jak inne żywioły, jest traktowanym ambiwalentnie w ludowym światopoglądzie. Z jednej strony daje życie, oczyszcza, uświęca, z drugiej potrafi być destrukcyjna, groźna, tę dwuznaczność pokazuje symbolika potopu, który niszczy, ale także odradza. W mitach kosmogenicznych wielu religii pojawiła się woda. Istniała ona wraz z chaosem, utożsamiana jest z tym, co bezkształtne, z tego względu stanowi pewną potencjalność. W ludowym micie o stworzeniu świata Bóg z diabłem pływali po wodzie, na rozkaz Stwórcy szatan wziął garstkę piachu z dna morza, a Bóg dokonał z dzieła kreacji. Z tego względu wierzono, że z wody wyłonił się świat i na niej spoczywa ziemia. 

 

 

 

Czytaj więcej

Wrzesień zwiastował zakończenie prac polowych i okresu letniego. Najważniejszymi wydarzeniami w życiu wsi w tym czasie były wykopki oraz jesienne siewy zbóż. To również czas odlotów ptaków i prognozowania pogody na nachodzący okres.

 

 

>>> czytaj więcej o obrzędowości dorocznej na Lubelszczyźnie

 

 

Czytaj więcej

Etymologiczne korzenie słowa kolęda, znanego wszystkim językom słowiańskim, sięgają czasów rzymskich. W języku łacińskim nazwa calendae, znaczyła dosłownie „rzeczy, które mogą być ogłoszone”, odnosiła się do pierwszych dni miesiąca, a zwłaszcza pierwszych dni nowego roku. Ogłaszano wtedy publicznie, co w danym miesiącu nastąpi, praktykowano składanie sobie życzeń i dawanie prezentów. Przez długi czas kolędami nazywano tylko pieśni noworoczne o charakterze życzącym, a nie bożonarodzeniowe, które terminem kolęda zaczęto obejmować dopiero w XIX wieku, nazywając je wcześniej m.in. kantyczkami.

 

Czytaj więcej

Literaturą ludową przyjęło się określać anonimową twórczość ludu wiejskiego, wchodzącą w obręb folkloru, pierwotnie w całości ustną, dopiero wtórnie zapisywaną przez uczonych i zbieraczy. Forma takiego przekazu sprawiła, że nie było żadnego wzorcowego dla tej literatury tekstu, gdyż nie była traktowana jako dziedzina wypowiedzi o charakterze artystycznym. Wiązana bywała zazwyczaj z obrzędami, zwyczajami, czy najbliższymi poezji pieśniami ludowymi, które nie miały bytu samodzielnego, występując w połączeniu z muzyką. Warunkowało to ich strukturę, określało sposoby ich wykonywania. W kształtowaniu tekstu ludowego istniała ogólna konstrukcja, otwarta na wędrowne motywy, przekształcane i wzbogacane własną wyobraźnią opowiadającego.

Czytaj więcej

Przedmiotem kultu drzew nie były one same, ale to co się przez nie objawiało, co się w nich zawierało i co to drzewo oznaczało – pisał Mircea Eliade. Bogowie często wybierali sobie drzewa, w których znajdowali sobie mieszkanie, albo w których objawiali swoją moc. To właśnie ukrytym w nim bóstwom składano ofiary. Wybór drzewa na miejsce epifanii wiąże się ze znaczeniem przypisywanym poszczególnym gatunkom.

Czytaj więcej

Liczby w kulturze ludowej nie służą wyłącznie do rachowania i inwentaryzacji, stoi za nimi rozbudowana semantyka przypisywana również ich cechom. Przy pomocy liczb człowiek próbował oswoić otaczającą rzeczywistość, która jawiła się jako wielość i różnorodność, opisywał wszechświat oraz relacje między różnymi jego fragmentami, odróżniał siebie od grupy, czyli jedność od wielości, uświadomił sobie dualizm, który stanowi uniwersalny wykładnik ludzkiej kondycji podlegającej czasowi, rozpoznawał trzy etapy życia i cztery strony świata. Liczby to element siatki taksonomicznej, za pomocą której człowiek interpretuje i kategoryzuje świat. Stanowią uniwersalny język, obecny w kulturach archaicznych, ale i współcześnie odgrywają dużą rolę w kreowaniu obrazu świat, wszystkie jego elementy bowiem można przedstawić za pomocą liczb, co obrazuje cytat z Księgi Mądrości Aleś Ty wszystko urządził według miary i liczby i wagi! (Mdr 11,20).

Czytaj więcej