Ostatni generał-gubernator Generalnego Gubernatorstwa Lubelskiego. Swoją funkcję pełnił od marca do listopada 1918 roku.
Artykuły ze słowem kluczowym "Temat: Historia Lublina i Lubelszczyzny"
Stanisław Brzóska – ur. 30 grudnia 1832, zm. 23 maja 1865. Duchowny katolicki, spiskowiec, generał, kapelan i ostatni dowódca powstania styczniowego, stracony przez władze carskie.
Lublin, będący jednym z największych miast zaboru rosyjskiego, odegrał znaczną rolę w przygotowaniach do powstania styczniowego. Na terenie miasta działali konspiratorzy powiązani z organizacją warszawską, agitatorzy stronnictwa „czerwonych”, a także samorzutnie formujące się grupy spiskowe. Działalność patriotyczna w latach 1861–1862 objęła wszystkie grupy społeczne, od duchowieństwa po lubelskich Żydów.
Choć powstanie styczniowe trwało ponad rok, a ostatni partyzanci walczyli nawet dłużej, musiało w końcu upaść w obliczu ogromnej przewagi Rosjan. Władze carskie wprowadziły bezwzględne represje wobec uczestników insurekcji, konspiratorów, a nawet ich rodzin. Kolejne ukazy zlikwidowały całkowicie autonomię Królestwa i zabroniły oficjalnego używania języka polskiego. Naród polski (podobnie jak litewski i ruski) poniósł ogromne straty – tak ludzkie, jak ekonomiczne i kulturowe. Powstały liczne prace naukowe, poświęcone aspektom militarnym, politycznym i kulturowym tego wydarzenia. Rozpaczliwy zryw narodowy ma także niezwykle bogatą spuściznę literacką w formie powieści, opowiadań, pamiętników i poematów.
Lubelszczyzna była w czasie powstania styczniowego jednym z najbardziej aktywnych rejonów kraju. W czasie trwania insurekcji przez oddziały powstańcze przewinęły się tysiące ludzi, stoczono dziesiątki bitew i potyczek. W lecie 1863 roku w województwie lubelskim doszło do największego polskiego zwycięstwa w bitwie pod Żyrzynem. Ludność cywilna ofiarnie wspierała powstanie, a po jego upadku poniosła konsekwencje w postaci bezwzględnych represji caratu.
Wybrane publikacje książkowe, artykuły prasowe oraz audycje radiowe dotyczące stanu wojennego w Lublinie.
Kalendarium przedstawia wydarzenia ze strajku w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego, związane z nimi aresztowania, represje wobec strajkujących i dalsze konsekwencje.
W chwili wprowadzenia stanu wojennego w Polsce setki przywódców i działaczy opozycyjnych aresztowano i przewieziono w miejsca odosobnienia. Z tego czasu zachowały się dla potomnych pamiątki – listy, kartki, koperty, itp.
Kalendarium wydarzeń związanych z wprowadzeniem i przebiegiem stanu wojennego w Lublinie.
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku na terenie Polski wprowadzono stan wojenny. W Lublinie stan wojenny rozpoczął się pierwszym internowaniem, które nastąpiło już około godziny 23.30. W tym samym czasie milicja wkroczyła do siedziby Zarządu Regionu „Solidarność” w Lublinie, a oddziały ZOMO zdemolowały większość pomieszczeń. Członkowie „Solidarności” zostali wyprowadzeni z budynku i internowani.
Pomimo wyjątkowości zawarcia aktu Unii Lubelskiej, nie był on w pełni akceptowany przez obydwu sygnatariuszy. Każda zmiana sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej miała wpływ na próby modyfikacji wcześniejszych ustaleń. Mimo sprzecznych ocen, jakie Unia Lubelska wzbudza do dziś, stała się wzorem rozwiązań polityczno-prawnych.
W historiografii polskiej podpisanie aktu Unii Lubelskiej ma dość pozytywną ocenę. Jej podstawą jest konstatacja, iż 1 lipca 1569 roku powstała zjednoczona, potężna, bogata i tolerancyjna Rzeczpospolita Obojga Narodów. Polscy historycy podkreślali wyjątkowość tej unii, jej dobrowolność i prawdziwie federacyjny charakter, gwarantujący odrębność obu dzielnicom. Litewskie oceny tego wydarzenia były jednak zupełnie odmienne.
W czasie obrad sejmu unijnego znaczną rolę odegrały wielkie osobowości Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wszystkie trzy stronnictwa, spierające się o kształt unii, miały wybitnych przedstawicieli, kształtujących programy polityczne swoich partii.
Lublin XVI-wieczny to jedno z największych i najbardziej znaczących miast ówczesnej Polski. Stolica wojewódzka lubelskiego ciesząca się licznymi przywilejami (do których należały m.in. cztery jarmarki w roku), szybko stała się prężnie działającym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym. Niewątpliwie wpływ na to miało także dogodne położenie: na pograniczu Korony i Litwy oraz przy szlaku handlowym, którym wieziono zboże z Podola i Wołynia przez Lublin do Kazimierza, i dalej Wisłą do Gdańska. Miasto powoli bogaciło się, a z nim jego mieszkańcy. Wraz ze wzrostem zamożności wzrastało zainteresowanie nauką i sztuką, które dzięki temu miały korzystne warunki rozwoju. Nic więc dziwnego, że to właśnie Lublin wybrano na siedzibę sejmu unijnego w 1569 roku, a nawet proponowano uczynić go stolicą Rzeczypospolitej. Na obraz miasta składa się jednak nie tylko handel i kultura, lecz również ustrój samorządowy, mieszkańcy, miejsca, budynki. Oto próba nakreślenia wizerunku Lublina, jaki istniał w przededniu Unii Lubelskiej.
Geneza Unii Lubelskiej sięga II połowy XIV wieku, kiedy to doszło do zawarcia pierwszej unii polsko-litewskiej, w Krewie, w 1385 roku. Przyczyn połączenia dwóch tak potężnych organizmów państwowych należy upatrywać w skomplikowanej sytuacji zarówno wewnętrznej, jak i międzynarodowej, w jakiej oba państwa znalazły się w tym czasie.
W 1569 roku odbył się w Lublinie sejm, który doprowadził do zacieśnienia związku między Polską a Litwą. Zaprzysiężony w mieście dokument unii polsko-litewskiej głosił: Już Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, ale także nieróżna ale jedna spólna Rzeczpospolita, która się z obu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła
.
Wielki książę litewski, król Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ostatni władca z dynastii Jagiellonów.
Przywilej lokacyjny nadany Lublinowi w 1317 roku przez Władysława Łokietka zmieniał organizację władz miejskich. Obok starosty dominującą osobistością na terenie miasta był wójt dziedziczny, który drogą umowy zawartej z królem, jako właścicielem miasta, jeszcze w okresie jego lokacji, zdobył niezwykle mocną pozycję.
Nadany przez Władysława Łokietka dokument lokacyjny z 15 sierpnia 1317 roku wiele zmieniał w życiu grodu nad Bystrzycą. Ten obszerny przywilej handlowy i samorządowy Lublin otrzymał obok Radziejowa, Nakła, Lipnicy Murowanej, Rymarzewa i Tarnowa. Odtąd Lublin stał się ośrodkiem funkcjonującym według nowej formy ustrojowej, podobnym pod tym względem do Poznania, Krakowa czy Sandomierza – lokowanych na prawie magdeburskim w poprzednim stuleciu. Lokacja była więc ważnym etapem na drodze do ukształtowania się Lublina w sprawny, znaczący i nowoczesny organizm miejski.
W przeddzień wydarzeń marcowych 1968 roku w Lublinie i na Lubelszczyźnie mieszkało blisko 450 osób pochodzenia żydowskiego. W latach 1968–1972 region ten opuściło około 120 osób.
Jak ówcześni Lublinianie pochodzenia żydowskiego odbierali wydarzenia określane mianem „Marca ’68”? Jak wyglądało ich pożegnanie z krajem przodków? Jak po latach wspominają to przełomowe w ich życiu wydarzenie? Co myślą o swojej decyzji sprzed 45 lat?
Tekst stanowi próbę odpowiedzi na te i szereg innych pytań. Podobieństwo doświadczeń sprawia, że wiele wspomnień składa się na wspólną, wieloaspektową opowieść o wydarzeniach sprzed lat. Wykorzystane relacje pochodzą ze zbiorów Archiwum Programu Historia Mówiona Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”.