W 1569 roku odbył się w Lublinie sejm, który doprowadził do zacieśnienia związku między Polską a Litwą. Zaprzysiężony w mieście dokument unii polsko-litewskiej głosił: Już Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, ale także nieróżna ale jedna spólna Rzeczpospolita, która się z obu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła.
Artykuły ze słowem kluczowym "Jagiellonowie"
Wydarzenia związane z aktem zaprzysiężenia Unii Lubelskiej nie doczekały się zbyt wielu przedstawień w sztuce. Najbardziej znanym obrazem ukazującym wydarzenia Unii Lubelskiej jest dzieło Jana Matejki. Istnieją jednak inne przedstawienia dokumentujące to wydarzenie.
Pomimo wyjątkowości zawarcia aktu Unii Lubelskiej, nie był on w pełni akceptowany przez obydwu sygnatariuszy. Każda zmiana sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej miała wpływ na próby modyfikacji wcześniejszych ustaleń. Mimo sprzecznych ocen, jakie Unia Lubelska wzbudza do dziś, stała się wzorem rozwiązań polityczno-prawnych.
W historiografii polskiej podpisanie aktu Unii Lubelskiej ma dość pozytywną ocenę. Jej podstawą jest konstatacja, iż 1 lipca 1569 roku powstała zjednoczona, potężna, bogata i tolerancyjna Rzeczpospolita Obojga Narodów. Polscy historycy podkreślali wyjątkowość tej unii, jej dobrowolność i prawdziwie federacyjny charakter, gwarantujący odrębność obu dzielnicom. Litewskie oceny tego wydarzenia były jednak zupełnie odmienne...
Jan Hieronimowicz Chodkiewicz herbu Gryf z mieczem, polityk litewski, dowódca wojskowy, kasztelan wileński, administrator Inflant.
Filip Padniewski herbu Nowina – biskup krakowski, podkanclerzy koronny, polityk polski, jeden z architektów Unii Lubelskiej.
Stanisław Hozjusz herbu Hozyusz – biskup chełmiński i warmiński, dyplomata polski, sekretarz wielki koronny, humanista, teolog, działacz kontrreformacji.
Roman Sanguszko herbu Pogoń – książę, hetman dworny litewski, pierwszy wojewoda bracławski
Wielki książę litewski, król polski, król Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ostatni władca z dynastii Jagiellonów.
Mikołaj Radziwiłł, zwany „Rudy”, herbu Trąby – wojewoda trocki i wileński, kanclerz i hetman najwyższy litewski, książę Rzeszy Niemieckiej, polityk, jeden z twórców potęgi rodu Radziwiłłów.
Mikołaj Sienicki herbu Bończa, podkomorzy chełmski, wielokrotny marszałek sejmów, działacz ruchu egzekucyjnego, wybitny mówca i polityk, arianin.
Wiek XVI to wiek odrodzenia, złoty wiek w historii państwa polskiego, ale również wiek narodzenia literatury polskiej czy raczej tworzonej w języku polskim. Lubelszczyzna ma niemałe zasługi na tym polu. Tu urodził się Biernat z Lublina, zwany „ojcem literatury polskiej”. Z regionem lubelskim związany był Mikołaj Rej, drugi wybitny autor dostrzegający wartość i piękno polszczyzny. Ten utrwalił w literaturze nie tylko uroki prostego życia w rytmie natury, ale także obraz lubelskiego sądownictwa, którego realia dobrze poznał jako temperamentny i niepokorny obywatel.
Jan Kochanowski związany był przez całe życie z Lubelszczyzną. Tu znajdywał mecenasów i przyjaciół, stąd w jego twórczości nietrudno odnaleźć wątki lubelskie stanowiące wyraz wdzięczności dla zacnych lublinian. Mówiąc o mecenacie trudno nie wspomnieć o roli Zamoyskich, którzy byli wsparciem m.in. dla Szymona Szymonowica.
Legendami obrosło życie burmistrza miasta i poety Sebastiana Fabiana Klonowica, który nie zapomniał o swym mieście pisząc Roxolania.
Obecność na Lubelszczyźnie wspomnianych wielkich potwierdza, że Lublin był znaczącym punktem nie tylko na szlaku handlowym, ale również kulturowym i artystycznym XVI-wiecznej Polski. Wiek XVI jest zarazem istotnym momentem w rozwoju drukarstwa żydowskiego.