Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ulica Ruska w Lublinie – historia ulicy

Ważnym i charakterystycznym elementem żydowskiego miasta w Lublinie była ulica Ruska. Jej króciutki fragment przylegający do ulicy Lubartowskiej zachował się do dziś, lecz dzisiejsza Ruska biegnie innym torem – przebieg tej drogi po północnej stronie cerkwi zrealizowano w 1970 roku.

 

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

Skąd pochodzi nazwa?Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Ulica Ruska jest odcinkiem dawnej drogi przebiegającej pod skarpą wzgórza Czwartek, w kierunku Rusi. 

Żydzi zjudaizowali nazwę tej ulicy i mówili na nią Rajsze. Nie wiadomo dokładnie, skąd pochodzi jej nazwa. Istnieją hipotezy, iż była to przed wiekami część szlaku handlowego na Ruś. Z większym jednak prawdopodobieństwem można uznać, że nazwa uliczki przyjęła się od znajdującej się tam prawosławnej (ruskiej) cerkwi pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego.

Cerkiew prawosławnaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W Lublinie niewielu było wówczas wyznawców prawosławia, toteż cerkiew nie przyciągała zbyt wielu wiernych. Jedynie w niedziele przybywali do niej na modlitwę prawosławni żołnierze ósmego pułku piechoty, stacjonującego w Lublinie. W pozostałe dni tygodnia świątyni prawie nikt nie odwiedzał.

 

Atmosfera ulicy RuskiejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Oto fragment wspomnień Moszego Kaca dający opis tej ulicy:  

Budki z wodą sodową i sokiem oraz dwie piwiarnie, które znajdowały się na Ruskiej, czekały na niedzielę, aby trochę zarobić dzięki tym, którzy przyjdą na nabożeństwo. Atmosfera panująca wśród wyznawców prawosławia była wręcz przyjacielska i często przez długie godziny spacerowano wzdłuż ulicy Rajsze.

 

Z kolei Wiesława Majczakowa mówi:

(...) drugą taką charakterystyczną rzeczą ulicy Ruskiej to były Żydówki, siedzące obok wejść do sklepów czy do warsztatów. One siedziały na różnych stołkach czy krzesłach w perukach i wiem, że chłopcy, z którymi chodziłam do szkoły, polscy chłopcy, w ramach drobnych złośliwości, które zawsze były wtedy robione Żydom, zrywali Żydówkom te peruki. I pamiętam, że one były ogolone, jeżeli któryś z chłopców zerwał taką perukę, to Żydówka miała pod spodem ogoloną głowę. To były stare Żydówki, naturalnie bardzo się denerwowały, podnosił się wtedy okropny wrzask, chłopcy uciekali... I one siedziały na takich stołkach przed tymi domami i bardzo często coś jadły.

Ulica Ruska łączyła się z pobliskimi ulicami, leżącymi w sercu „żydowskiego Lublina” – z ulicą Szeroką, Lubartowską, bazarem żydowskim oraz przedmieściem Wola, na którym mieściło się kilka żydowskich garbarni. Ruska nie była ulicą handlową. Jej mieszkańcami byli głównie biedni robotnicy i rzemieślnicy, jednakże szereg instytucji znajdujących się przy niej „dodawał jej ważności”. Dzięki chasydzkiej jesziwie rabbiego Barucha Kockiera, Szkole Ludowej, synagodze bractwa „Bikur Cholim”, żydowskim związkom zawodowym (rymarzy, piekarzy, garbarzy), oraz cerkwi prawosławnej uliczka nabierała kolorytu. Na każdym kroku czuło się jej niepowtarzalną atmosferę.
 

Ulicę Ruską z okresu dwudziestolecia międzywojennego wspominają również Marian Milsztajn i Janina Smolińska.

 

Miejsca żydowskie na ulicy RuskiejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Ruska 34/ Szeroka – siedziba żydowskich związków zawodowych, m.in. Związek Stolarzy i Związek Kamaszników (nr 16)
Ruska 2/ Lubartowska – Chasydzka Jesziwa rabbiego Barucha Kockera (nr 41)
Ruska 18 – Szkoła ludowa im. Borochowa (nr 42)

Ruska/Targowa – dom modlitwy rzeźników
Ruska 19 – Synagoga bractwa „Bikur Cholim"
 
 
zobacz na mapie>>> miejsca żydowskie w Lublinie

 


Opracował Tadeusz Przystojecki

 

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1. Gawarecki H., Gawdzik C., Ulicami Lublina, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1976.

2. Kac M., Ulica Ruska, [w:] Miasto i jego ulice, „Scriptores" nr 27, 2003 r., s. 83–84.