Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Rodzina Magierskich z Lublina

Jedna z zasłużonych dla historii i kultury rodzin lubelskich. Najbardziej znaną postacią z rodziny Magierskich jest Stanisław – farmaceuta, właściciel składu aptecznego przy Krakowskim Przedmieściu, z zamiłowania muzyk, fotografik, poeta. Równie zasłużeni to: żona Danuta – polonistka, harcerka, żołnierz ZWZ AK, a także jej rodzice, znani lubelscy lekarze – Maria i Paweł Jankowscy.

Lucyna i Jan Magierscy z dziećmi Hanną i Stanisławem
Lucyna i Jan Magierscy z dziećmi Hanną i Stanisławem (Autor: nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Fotografia ślubnaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Fotografia ślubna Julianny Doroty Breining i Franciszka Magierskiego
Fotografia ślubna Julianny Doroty Breining i Franciszka Magierskiego (Autor: nieznany)

Najstarszy dokument związany z rodziną Magierskich pochodzi z 1864 roku. Jest to akt ślubu zawartego pomiędzy Franciszkiem Magierskim i Julianną Dorotą Brejning. W dokumencie tym czytamy:

Pastor i urzędnik stanu cywilnego parafii ewangelicko-augsbursko-lubelskiej, wiadomo czyni, iż w aktach stanu cywilnego tejże parafii znajduje się następujący akt małżeństwa: Działo się w Lublinie, 29-go grudnia 1864 roku, o godzinie w pół do siódmej wieczorem, wiadomo czynimy, iż przytomności Aleksandra Laskowskiego, lat 29 i Maurycego Kijoka, lat 30 liczących, pierwszego – administratora sklepu Domu Zleceń Rolników Nadwiślańskich w Lublinie, drugiego – destylatora, obydwóch w Lublinie zamieszkałych, zawartym zostało w dniu dzisiejszym, w kościele ewangelicko-augsbursko-lubelskim religijne małżeństwo pomiędzy Franciszkiem Magierskim, katolikiem, urodzonym w Wysławicach w Wielkim Księstwie Poznańskim (...) a Julianną Dorotą Breining, panną ewangeliczką, urodzoną w Lublinie.

Uzupełnieniem dokumentu jest fotografia ślubna, znajdująca się w zbiorach rodzinnych, wykonana w 1865 roku w nieznanym zakładzie fotograficznym.

Franciszek MagierskiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Był kupcem pochodzącym z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, gdzie w dniu jego ślubu w Czerleinku pozostawała jeszcze jego matka, Salomea. Ojciec, Wawrzyniec, już nie żył. W Lublinie wraz z Franciszkiem Wilczyńskim Franciszek Magierski prowadził Magazyn Mód, czyli sklep z ubiorami luksusowymi. Magazyn znajdował się pod adresem Krakowskie Przedmieście 143, na parterze kamienicy znajdującej się na rogu ulic Krakowskie Przedmieście i Staszica.

Małżonkowie Magierscy mieli dwóch synów: Jana Marka i Józefa Konstantego. Józef Konstanty Magierski pozostawał w cieniu młodszego brata, żyjąc „przy rodzinie”. Był człowiekiem skromnym lecz pełnym humoru. Zmarł w 1939 roku.

Jan Marek MagierskiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Urodził się w 1871 roku. Jest wspominany jako osoba życzliwa, bezinteresowna i pomocna ludziom. Przez szereg lat wspólnie z Franciszkiem Wilczyńskim prowadził Magazyn Mód przy Krakowskim Przedmieściu 25. W 1895 roku, po śmierci Franciszka Wilczyńskiego, Jan Magierski wykupił jego udziały, usamodzielnił się i przekształcił magazyn w Skład Materiałów Aptecznych i Farb. Firma prosperowała nieźle jak na ówczesne warunki, choć wydarzenia polityczne miały niewątpliwy wpływ na „interesy” i życie właścicieli. Magierski, ofiarny w życiu publicznym i patriota, brał udział za czasów panowania rosyjskiego w konspiracyjnym życiu, kolportując nielegalne pisma Towarzystwa Oświaty Narodowej. W jego kantorku przechowywane były m. in. numery „Polaka” i „Przeglądu Wszechpolskiego”.

Po ślubie z Lucyną z Jaroszyńskich zamieszkał w kamienicy przy ulicy Wieniawskiej 12. Jan i Lucyna Magierscy mieli dwoje dzieci: urodzonego w 1904 roku Stanisława i urodzoną w 1908 roku Hannę. Jan Marek Magierski zmarł przedwcześnie w 1918 roku, przeżywszy 47 lat.

Hanna Magierska-SikorskaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Córka Jana Marka i Lucyny Magierskich. Była obdarzona artystyczną wrażliwością i uzdolnieniami oraz świetnym poczuciem humoru. Miała wiele zainteresowań i namiętności. Uwielbiała kolory pastelowe, ogródek z nasturcjami i malwami oraz psy i konie. Jej mąż, Stefan Sikorski, został rozstrzelany w pierwszych latach okupacji. Hanna Sikorska pod koniec niezbyt szczęśliwego życia, w 1982 roku, wykazała niezwykły hart ducha, udostępniając swoje mieszkanie na Podwalu na drukarnię podziemną. Zmarła w 1983 roku.

Farmacja, sztuka, konspiracjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Stanisław Magierski w sklepie przy Krakowskim Przedmieściu 25
Stanisław Magierski w sklepie przy Krakowskim Przedmieściu 25 (Autor: nieznany)

Stanisław Jacek MagierskiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Od dzieciństwa przejawiał zdolności artystyczne, zwłaszcza interesowała go muzyka i gra na fortepianie. W chwili śmierci ojca miał zaledwie 14 lat. Musiał przystosować swoje plany życiowe do sytuacji rodzinnej. Po maturze w Szkole Lubelskiej podjął studia na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończył w 1927 roku. Następnie przejął firmę, zapewniając sobie i rodzinie środki do życia oraz zajęcie na długie lata. Po początkowym okresie pełnym trudności udało się uwolnić firmę od zależności finansowych i licznych kłopotliwych udziałowców. Rozbudowany został dział drogerii i kosmetyków, w czym Stanisław Magierski wykazał dużą inicjatywę i talent, wykorzystując swoją artystyczną wrażliwość. W latach trzydziestych utworzono dział fotograficzny i laboratorium usługowe. W latach przed wybuchem II wojny światowej sklep na rogu Krakowskiego Przedmieścia i ulicy Staszica przeżywał swój największy rozkwit.

W 1932 roku Stanisław Magierski ożenił się z Danutą Jankowską (1910–1984), absolwentką polonistyki, bibliotekarką, harcerką. Mieli dwoje dzieci: Jana, urodzonego w 1936 roku i Martę, urodzoną w 1939 roku, po mężu Paździor. Stanisław Magierski był przede wszystkim człowiekiem rozmiłowanym w sztuce. Predysponowały go do tego uzdolnienia i wrażliwość. Grał na fortepianie, komponował, malował akwarele, fotografował. Nierzadko sponsorował inicjatywy kulturalne w Lublinie. Wspólnie z innymi fotografującymi ówcześnie, m.in. z Edwardem Hartwigiem, założył w 1936 roku Lubelskie Towarzystwo Fotograficzne. Był cenionym autorem fotografii. Jest też autorem filmu amatorskiego pokazującego przedwojenny Lublin. Stanisław Magierski jako muzyk amator osiągnął bardzo wysoki poziom. Wolne chwile poświęcał najczęściej grze na fortepianie. W czasie okupacji skomponował kilka piosenek na potrzeby zaprzyjaźnionego oddziału AK, do których też ułożył słowa. Jedna z tych piosenek, bardzo popularna, Dziś do ciebie przyjść nie mogę, stała się niemal piosenką kultową, kojarzoną z okupacją niemiecką. Rękopis Kołysanki leśnej, a także innych utworów Stanisława Magierskiego znajduje się w zbiorach rodzinnych. Wśród nich zachował się też wiersz napisany w 1943 roku pod wpływem przeżyć związanych z wysiedlaniem Zamojszczyzny:

Za krew na bruku niewinnie rozlaną,
Za śmiech szyderczy na twarzach ich katów,
Za podłość wszelką i dobroć załganą,
Błogosław Panie tej wiązce granatów.
Za mord, wygnanie i tułaczkę naszą,
Kominy chałup ku niebu rosnące,
I za skrwawione srebrniki Judasza,
Błogosław Panie te spluwy karzące.
A gdy nas rzucisz w męczarni otchłanie
Nim ogniem zemsty duchy się ukoją,
Wstań sam i zaświadcz w czerwonym tumanie,
Że sprawa nasza jest dziś sprawą Twoją.

W czasie okupacji Stanisław Magierski działał w AK pod pseudonimem Jacek II, pełniąc funkcję zastępcy szefa Biura Informacji i Propagandy Okręgu Lubelskiego. Zaopatrywał też oddziały partyzanckie w lekarstwa i środki opatrunkowe. W mieszkaniu Magierskich, a musieli zmieniać adres aż osiem razy, zawsze był przechowywany albo ktoś „z lasu”, albo jakieś niebezpieczne materiały.

Okres powojenny to najcięższy czas dla Stanisława Magierskiego. Więzienie, wyroki, represje polityczne były udziałem nie tylko jego, ale też żony, Danuty. Firma jako „inicjatywa prywatna” w nowym ustroju była skazana na likwidację przez zadręczenie. Jedyną pociechą w tych czasach pełnych strapień była gra na fortepianie. Powstało wtedy kilkanaście kompozycji, piosenek na potrzeby teatru amatorskiego Barbary Koterwas, działającego w spółdzielni „Permedia”.

Stanisław Magierski zmarł przedwcześnie w 1957 roku, przeżywszy 53 lata.

Danuta Jankowska-MagierskaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Danuta Magierska (1910-1984)
Danuta Magierska (1910-1984) (Autor: nieznany)

Danuta Jankowska-Magierska, żona Stanisława Magierskiego. Absolwentka polonistyki KUL. Harcmistrzyni, komendantka Lubelskiej Chorągwi Harcerek. W czasie okupacji niemieckiej działała w ZWZ i AK, pełniąc funkcję w Wojskowej Służbie Kobiet Okręgu Lubelskiego AK pod pseudonimem „Aniela”, „Weronika”. W 1952 roku aresztowana i skazana pod zarzutem inspirowania kontrrewolucyjnej działalności wśród młodzieży. Zwolniona w drodze ułaskawienia w 1954 roku. Jednak pracę w zawodzie bibliotekarki mogła podjąć dopiero po rehabilitacji w 1961 roku. Była współautorką książki Harcerki 1939–1945, wydanej przez PWN w 1973 roku. Doprowadziła do uznania praw autorskich piosenki okupacyjnej męża Dziś do ciebie przyjść nie mogę.

Lekarze i społecznicyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W tym miejscu warto wspomnieć także rodzinę Danuty Magierskiej. Rodzice: ojciec Paweł Jerzy Leon Jankowski (1875–1919), matka Maria, z domu Goreywa, Jankowska (1879–1937). Rodzeństwo Danuty to: Bartosz (1901–1920) i Joanna (1908–1994).

Paweł JankowskiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Ojciec Danuty. Był lekarzem, chirurgiem, pediatrą. Członek PPS, z wyroku carskiego zesłaniec. W 1917 roku Paweł Jankowski był członkiem Rady Stanu, pozostając zawsze zwolennikiem i współpracownikiem Piłsudskiego, który podczas swoich pobytów w Lublinie zatrzymywał się w mieszkaniu Jankowskich przy ul. Namiestnikowskiej (Narutowicza) 14. Tam też było przechowywane archiwum legionowe. Szerokie horyzonty myślowe i społecznikowska postawa czyniły Pawła Jankowskiego nieprzeciętną osobistością. Należał do założycieli Lubelskiej Spółdzielni Spożywców oraz, obok Ireny Kosmowskiej, Szkoły Rolniczej w Krasieninie. Był członkiem komitetu redakcyjnego „Kuriera Lubelskiego” – pisma postępowego. Należał do Towarzystwa „Światło” utworzonego z inicjatywy Stefana Żeromskiego. Organizował też szpital legionowy i akcję humanitarną na rzecz ofiar wojny. Zmarł na gruźlicę, chorobę społeczną, z którą usiłował walczyć jako lekarz i polityk.

Maria Goreywa-JankowskaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Maria Goreywa - Jankowska (1879 - 1937)
Maria Goreywa - Jankowska (1879 - 1937) (Autor: nieznany)

Maria Goreywa-Jankowska, matka Danuty. Z pochodzenia Rosjanka z Krymu. Lekarz medycyny, działaczka polityczna i społeczna. Na studiach w Zurychu, które ukończyła w 1903 roku, poznała Pawła Jankowskiego. Razem uczestniczyli w środowiskach młodzieży polskiej o nastawieniu socjalistycznym. Zamieszkała wraz z mężem w Warszawie, gdzie pracowała jako lekarz i gdzie jako członek PPS i Organizacji Bojowej PPS uczestniczyła w 1906 roku w przygotowaniach do zamachu na generała-gubernatora Gieorgija Skałona. Według rodzinnych przekazów przewoziła bombę w wózku z dzieckiem. Oboje z mężem zostali skazani na zesłanie w głąb Rosji. W 1911 roku powrócili do Polski, już wówczas z trojgiem dzieci, z możliwością osiedlenia się w Lublinie. Działali jako lekarze i wydatnie jako społecznicy. Maria Jankowska była lekarzem ubogich. Pracowała w ambulatorium miejskim i w Stacji Opieki nad Matką i Dzieckiem. Organizowała m.in. szpital legionowy, ochronkę dla dzieci i Dom Dziecka w dzielnicy Dziesiąta. Uczestniczyła w wielu inicjatywach społecznych na terenie Lublina.

Bartosz JankowskiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Urodzony w 1901 roku, zmarł w 1920, starszy brat Danuty. Absolwent Szkoły Handlowej i harcerz III Lubelskiej Drużyny Harcerzy. Poległ jako żołnierz przybocznego szwadronu ułanów Piłsudskiego w 1920 roku pod Żytomierzem, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.

Joanna Jankowska-SzydłowskaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Urodzona w 1908 roku, zmarła w 1994. Siostra Danuty. Artysta plastyk. Absolwentka Państwowego Instytutu Robót Ręcznych w Warszawie i Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. Harcerka. W czasie okupacji niemieckiej – więzień obozu w Ravensbrück, gdzie znalazła się w grupie tzw. królików, na których dokonywano zbrodniczych doświadczeń medycznych. Po wojnie mieszkała w Lublinie, zajmując się artystyczną metaloplastyką i wyrabiając srebrną biżuterię. Miała jedną córkę, Krystynę Szydłowską, po mężu Mrugalską.

Tekst powstał na podstawie rozmowy z Janem Magierskim
przeprowadzonej w Lublinie 9 grudnia 2005 roku,
uzupełnionej informacjami ze Słownika biograficznego miasta Lublina
oraz z filmu Piotra Zdanowicza Bałagan pełen wspomnień.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Wideo

Inne materiały

Słowa kluczowe