Żmigród 3 w Lublinie
Historia nieruchomości zlokalizowanej w Lublinie przy ulicy Żmigród 3.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
Dawny numer policyjny: 207
Numer hipoteczny: WH 143 T. I i II, KW 1231
Zachodnia pierzeja ul. Żmigród, niewielka prostokątna działka na tyłach posesji Królewska 17.
Funkcja
Budynek mieszkalny. Siedmioklasowa Szkoła Powszechna im. Stanisława Jachowicza nr 28. Szkoła powszechna nr 19. Punkt Wydziału Kwaterunkowego dla uchodźców.
Kalendarium
k. XVII – powstawnie Pałacu Pociejów przy ul. Królewskiej 17
k. XVIII – powstanie oficyny pałacowej w tylnej części działki przy ul. Królewskiej 17
pocz. XIX – budowa drugiej oficyny
ok. 1902 – nadbudowa oficyny tylnej
31 lipca 1931 – oględziny budynku
19 sierpnia 1931 – zalecenie przeprowadzenia prac remontowych
17 listopada 1931 – stwierdzenie niewykonania zaleconych robót
10 września 1932 – oględziny budynku
26 września 1932 – zalecenie przeprowadzenia prac remontowych
10 kwietnia 1933 – doniesienie o podmywaniu ściany przez wodę
11 kwietnia 1933 – oględziny budynku
12 lipca 1933 – zalecenie przeprowadzenia prac remontowych
9 czerwca 1933 – doniesienie o złym stanie klatki schodowej
12 sierpnia 1933 – ponowne wezwanie do przeprowadzenia robót naprawczych
31 lipca 1934 – prośba Nusyna Pereca o zabezpieczenie ściany przepuszczającej wodę
17 listopada 1937 – oględziny budynku
5 listopada 1936 – sporządzenie Ankiety
lipiec 1939 – remont domu
1 grudnia 1939 – kierownik szkoły przerywa nauczanie z powodu złego stanu technicznego budynku
2 grudnia 1939 – informacja o tym, że zły stan zachowania budynku uniemożliwia jego użytkowanie
1939 – Pesa Lichtensztajn sprzedaje swoją część budynku Surze Finkelsztajn
9 marca 1940 – prośba o wykwaterowanie uchodźców z domu spowodowana złym stanem budynku
13 marca 1940 – oględziny Inspekcji Budownictwa
9 maja 1940 – zawiadomienie o złych warunkach sanitarnych panujących w punkcie Wydziału Kwaterunkowego dla uchodźców
21 czerwca 1940 – wezwanie do zapłaty części należności za wykonanie przez Zarząd Miejski zastępczych robót
28 kwietnia 1941 – oględziny budynku
29 kwietnia 1941 – zarządzenie wykonania robót budowlanych
6 maja 1941 – pismo Pesy Lichtensztajn wyjaśniające kwestie własnościowe
22 stycznia 1942 – kontrola stanu budynku
31 lipca 1942 – Karta realności
1942 – rozbiórka budynku
1943 – opracowanie projektu zabudowy działki z przeznaczeniem na biurowiec dla firmy Lisiecki
1947 – spadkobiercy Szloma Bojgena sprzedają nieruchomość Szwendrowskim
3 czerwca 1948 – prośba o zatwierdzenie planu budowy budynku mieszkalnego i budynków gospodarczych
1957 – realizacja części gospodarczej projektu budowlanego
Architekt
Inż. Czesław Loria-Dernałowicz (1948).
Historia
Posesja od początku stanowiła część nieruchomości przy ul. Królewskiej 17. W k. XVII wieku na posesji Królewska 17 (obejmującej także teren obecnej działki Żmigród 3) powstało założenie pałacowe zrealizowane przez hetmana litewskiego Ludwika Pocieja, na gruntach wykupionych od Szaniawskich. W k. XVIII wieku na działce, w tylnej części parceli, na całej jej szerokości pojawiła się murowana, parterowa oficyna pałacowa. Na początku XIX wieku wybudowano drugą oficynę. Wkrótce oba budynki przekształcono w kamienice czynszowe. W 1902 roku nadbudowano piętro w tylnej oficynie. Był to budynek dwutraktowy, z dwoma klatkami schodowymi w trakcie od podwórza, z pomieszczeniami w układzie amfiladowym.
Od roku 1919 cała nieruchomość (wraz z oficyną tylną) stanowiła własność rodzin pochodzenia żydowskiego: Erlichów, Idlisów, Szpiro, Pereców, Basów, Zyngerów. W latach 1937–1939 nieruchomość należała do Sury Finkelsztejn oraz Szloma i Szury Bojgen.
Budynek przy ul. Żmigród 3 był jednopiętrową, ceglaną budowlą z dwoma balkonami od frontu (Ankieta 1936). W lipcu 1931 roku zalecono przeprowadzenie prac remmontowych w budynku: zabrukowanie podwórza, regulację ścieków, skanalizowanie nieruchomości i podłączenie jej do sieci kanałów miejskich, zorganizowanie przepisowego (osmołowanego, ze szczelnie dopasowaną pokrywą) śmietnika, przemurowanie ściany w ustępach, od strony nieruchomości przy Królewskiej 13. Zaleconych robót nie wykonano w terminie. W następnym roku stwierdzono kolejne uchybienia, oddziaływujące na zdrowie mieszkańców: „gdyż rynsztoki w podwórzy są pozapadane i bez należytych spadków, chodnik w podwórzu również zniszczony i nierówny, pomost balkonu przy lokalu szkolnym na I piętrze zmurszały”.
W budynku przez długi czas funkcjonowały dwie szkoły: Siedmioklasowa Szkoła Powszechna im. Stanisława Jachowicza nr 28. Szkoła powszechna nr 19 [w opracowaniu WUOZ autorstwa W. Borucha pojawia się informacja o szkole im. Staszica – dokumenty z APL z pieczątkami szkoły im. Jachowicza zaprzeczają tej informacji].
10 kwietnia 1933 roku do Wydziału Budownictwa wpłynęło pismo kierownika Siedmioklasowej Szkoły Powszechnej nr 28 im. Stanisława Jachowicza, mieszczącej się w budynku przy ul. Żmigród 3. W piśmie czytamy: „w ustępie posesji przy ul. Żmigród 3 (…) woda, niby jakieś źródło, bez przerwy przechodzi przez murowaną ścianę, oddzielającą tę posesję od placu sąsiedniego domu. Ponieważ ściana ta jest podporem dla całej posesji p. Sz. Ajchenbauma przy ul. Królewskiej nr 15, a woda dokonuje od dłuższego czasu swej niszczycielskiej pracy, podmywając fundamenty owej ściany, może według mego zdania, nastąpić zawalenie się ściany i osunięcie się góry. Wobec powyższego, w poczuciu odpowiedzialności za los około 1000 dzieci, uczęszczających do tej szkoły, zwracam się z uprzejmą prośbą o natychmiastowe dokonanie oględzin w celu zaradzenia konsekwencji, mogących wyniknąć z podmywania ściany przez wodę”. Budynek niszczał. W dokumencie z czerwca 1933 roku czytamy, że schody w szkole wykrzywiły się i grożą zawaleniem, w lipcu zalecono zdjęcie „zmurszałego pomostu na balkonie przy lokalu szkolnym na II piętrze”.
W roku 1936 Zarząd Miejski zajmował, z przeznaczeniem na szkołę powszechną nr 19 i 28, siedemnaście pomieszczeń.
W roku 1937 zmienili się właściciele nieruchomości. Poli i Bojgien Lichtensztajn, jako nowonabywcy, przeprowadzili szereg prac remontowych.
W roku 1939 stwierdzono, że zły stan zachowania budynku uniemożliwia jego użytkowanie.
W roku 1940 przy ulicy Żmigród 3 znajdował się punkt Wydziału Kwaterunkowego dla uchodźców. Obiekt był w złym stanie: „kanalizacja nieczynna już od zimy wskutek popękania rur wodociągowych, a nieczystości z zapchanych rur wylewają się na zewnątrz, zatruwając powietrze, całe podwórze zanieczyszczone śmieciami, niewywożonymi również od zimy”. Dalej czytamy: „taki stan nie może być dłużej tolerowany wobec panującej epidemii tyfusu”.
W roku 1940 budynek należący do Sury Bojgen (zam. ul. Wyszyńskiego 10) i Sury Finkelsztajn (zam. Olejna 10) groził zawaleniem z powodu osiadania fundamentów mimo, że w 1939 roku przeprowadzono remont domu nadzorowany przez inż. Paprockiego.
W podaniu Marianny Budzowskiej z maja 1941 roku czytamy: „Ośmielam się prosić o przydział [mieszkania] na podstawie zaświadczenia lekarskiego iż jestem chora na płuca. W mieszkaniu pojedynczym mieszka nas kilka rodzin, jest ciągły hałas, bo są dzieci i to rozdrażnia mię i szkodzi memu zdrowiu. Wszyscy mieszkańcy nie zgadzają się na wspólne mieszkanie i chcą mię usunąć na bruk, bo moja choroba może udzielić się dzieciom”. Po oględzinach Inspekcji stwierdzono, że mieszkanie „utrzymane jest brudno oraz zamieszkiwane jest przez 16-cie osób. Ze względu na to, że Budzowska Maria chorą jest na gruźlicę, pożądanem jest by z tego mieszkania wyprowadziła się”.
O stanie zachowania budynku świadczą podania do Wydziału Budownictwa z prośbą o zmianę mieszkania z uwagi na ryzyko „zawalenia się sufitu i ściany środkowej” w lokalu nr 8, zagrzybienie i wilgoć w lokalu nr 4. W wyniku oględzin nieruchomości stwierdzono, że: „1) ściany wewnętrzne, otaczające I klatkę schodową, gwałtownie osiadają, pociągając za sobą związane z niemi inne ściany wewnętrzne, 2) podłoga przyległa do tych ścian uległa znacznemu zaklęśnięciu, 3) schody drewniane odchyliły się znacznie z poziomu, opadająć w kierunki duszy, stopnie wyszły z zewnętrznej deski policzkowej, deska policzkowa od strony muru odeszła”, klatka schodowa i część wewnętrznych ścian grożą zawaleniem. Zalecono wykwaterowanie wszystkich lokatorów, założenie plomb gipsowych, przeprowadzenie badań gruntu i fundamentów oraz obserwację budynku.
W roku 1942 budynek został przeznaczony do rozbiórki.
Mieszkańcy
Właściciele
W 1931 roku
Hersz Zyngier, zam. Kowalska 4; Nusym Perec, zam. Górna 7
W 1936 roku
Nusyn Dawid Perec, syn Berka, zam. przy ul. Narutowicza 31
Boruch Zynger, syn Kiwy, zam. w Warszawie
W 1940 roku
Sura Bojgen, zam. ul. Wyszyńskiego 10; Sura Finkelsztajn, zam. Olejna 10
Opis
Budynki murowane z cegły, wzniesione na planach prostokątów tworzą razem plan podkowy. Obiekty niskie, piętrowe, równej wysokości, bez podpiwniczenia, kryte płaskimi, jednospadowymi dachami. Elewacje budynków gładnie, z regularnie rozmieszczonymi otworami okiennymi i bramami wjazdowymi. Układ wnętrz budynków jednotraktowy.
Otoczenie
Posesja w zachodniej pierzei ul. Żmigród, od północy graniczy z działką Królewska 17, od południa z działką Żmigród 5, od zachodu z podwórzem i współczesną zabudową działki przy ul. Królewskiej 15.
Literatura
Akta nieruchomości położonej w Lublinie przy ul. Żmigród Nr 3, APL, sygn. 6129.
Zabudowa posesji przy ul. Żmigród 3 w Lublinie. Rozpoznanie historyczne i wnioski konserwatorskie, oprac. W. Boruch, Lublin 1994, mps WUOZ.
