Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Janusz Wrona (ur. 1953)

Profesor zwyczajny, pracuje w Zakładzie Historii Społecznej XX wieku Instytutu Historii UMCS.

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

Droga naukowaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Janusz Wrona urodził się w maju 1953 roku. Ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. St. Staszica w Lublinie. W 1972 roku podjął studia historyczne na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Pracę magisterską pisał pod kierunkiem prof. dra hab. Zygmunta Mańkowskiego. W 1977 roku został zatrudniony jako asystent w Zakładzie Historii Najnowszej Instytutu Historii UMCS kierowanym przez prof. dra hab. Zygmunta Mańkowskiego.

 

W czerwcu 1985 roku obronił pracę doktorską zatytułowaną Stronnictwo Demokratyczne w województwie lubelskim w latach 1944–1975 poświęconą powstaniu i funkcjonowaniu satelickiego SD, napisaną pod kierunkiem prof. dra hab. Zygmunta Mańkowskiego. W styczniu 1996 roku odbył kolokwium habilitacyjne. Od 1 stycznia 2002 roku był profesorem nadzwyczajnym UMCS. Od 5 czerwca 2014 roku posiada tytuł profesora nauk humanistycznych. Pracuje w Zakładzie Historii Społecznej XX wieku Instytutu Historii UMCS, jednostce powołanej w 2004 roku.

 

Janusz Wrona jest promotorem 5 rozpraw doktorskich.

Jako recenzent uczestniczył w 5 kolokwiach habilitacyjnych i 10 przewodach doktorskich.

W ramach prowadzonych przez niego seminariów na historii i studiach filozoficzno-historycznych oraz na dziennikarstwie i komunikacji społecznej powstało 210 prac magisterskich i ponad 70 prac licencjackich.

 

W przeszłości i obecnie sprawuje następujące funkcje:
członek Rady Programowej periodyku IPN „Pamięć i Sprawiedliwość” (2002–2013);
członek Rady Wydawniczej przy Wydawnictwie UMCS (1999–2008);
przewodniczący Komisji ds. zbadania inwigilacji KUL i prześladowań duchowieństwa w archidiecezji lubelskiej przez aparat bezpieczeństwa, powołanej przez ks. arcybiskupa Józefa Życińskiego (2005–2012);
członek Rady Naukowej Muzeum Lubelskiego (2007–2015);
członek Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Lublinie (od stycznia 2009);
członek Zespołu Konsultantów Studia Historii Mówionej przy Regionalnej Rozgłośni Polskiego Radia S.A. w Lublinie;
członek Rady Naukowej Kasy im. Józefa Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki;
członek Polskiego Towarzystwa Historycznego i Lubelskiego Towarzystwa Naukowego;
członek Komisji Historycznej PAN Oddział w Lublinie;
w 2004 roku był współorganizatorem i wiceprezesem Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Historii Mówionej w Lublinie.

Wybrana problematyka badawcza – zarys poglądów historiograficznychBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Badania Janusza Wrony koncentrują się wokół kilku problemów.

Pierwszy z nich dotyczy analizy powstawania i funkcjonowania w Polsce powojennego systemu politycznego i społecznego. W tym temacie opublikował dwie prace monograficzne i jedną pracę źródłową. Był jednym z pierwszych historyków lubelskich, którzy skorzystali z następstw transformacji ustroju i związanych z tym „korzystniejszych możliwości” pisania o historii Polski po 1944 roku bez politycznego czy ideologicznego balastu.


W książce System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego (1997) o przedmiocie swoich badań napisał:


„Perspektywa oglądu zjawiska, wykorzystanie nowych źródeł, egzegeza dotychczasowego stanu badań przyniosły w efekcie (przy dążeniu do możliwie najszerszej obiektywizacji badań) obraz systemu partyjnego, w którym przeważają cechy stanowczo negatywne. Wykreowany przez komunistów system był jednoznacznie rozbieżny z nastrojami i oczekiwaniami większości polskiego społeczeństwa; z nastrojami i oczekiwaniami przetestowanymi wystarczająco podczas referendum czerwcowego w roku 1946 oraz przejawiającymi się w dążeniach ocalałych z wojny polskich elit politycznych. Zgodnie z polską tradycją kulturową zmierzały one do odbudowy państwa opartego na modelu demokracji parlamentarnej, co w warunkach geopolitycznych kraju okazało się zamiarem niewykonalnym przez ponad cztery dziesięciolecia”1.


Za książkę System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego w 1996 roku otrzymał nagrodę tygodnika „Polityka”.


Historię partii „koncesjonowanej” Stronnictwa Demokratycznego w województwie lubelskim przedstawił w pracy Zależni czy suwerenni. Stronnictwo Demokratyczne w województwie lubelskim 1944–1975 (1998).

Oceniając jej rolę po 1944 roku, napisał:

 

„Ze względu na swą małą liczebność i zajmowane drugorzędne miejsce w układzie partyjnym, lubelskie SD nie mogło odegrać dużej roli w powojennym procesie kształtowania stosunków społecznych, gospodarczych i politycznych regionu i kraju. Będąc formalnym reprezentantem interesów inteligencji i grup związanych z sektorem prywatnej drobnotowarowej gospodarki, starało się ono oddziaływać na realizację polityki gospodarczej i społecznej w województwie w interesie swej bazy członkowskiej. Pewną rolę odegrała w tym procesie aktywność członków Stronnictwa na forum Sejmu PRL, a także rad narodowych. Możliwość wpływania na bieg wydarzeń politycznych i gospodarczych generalnie były jednak znikome”2.

 

Zygmunt Mańkowski, we współpracy z Ireneuszem Cabanem, źródłowo przebadał historię Lublina i Lubelszczyzny w czasie II wojny światowej. Jego uczeń Janusz Wrona podjął historię po 1944 roku, temat silnie zmitologizowany w PRL. Wrona szczegółowo zbadał proces przejmowania władzy przez komunistów w latach 1944–1947. Badania prowadził po 1989 roku, w okresie wolnym od ideologicznego nacisku. PKWN, historię przepoczwarzeń tego stalinowskiego implantu, politykę eliminowania opozycji i zawłaszczania władzy, przedstawił jako okres „wielkiej mistyfikacji”3.
 

Pod fasadą pluralizmu politycznego w składzie PKWN wskazał na polityków PPR4, którzy faktycznie podejmowali decyzje, prowadzili uzgodnioną z politykami sowieckimi politykę. Badacz postaw Polaków wobec rzeczywistości po 1944 roku, w dyskusji będącej próbą oceny PKWN powiedział:


„Natomiast jeżeli chodzi o dorobek PKWN, uznaję go o tyle, iż na serio traktuję fakt, że PKWN stanowił kamień węgielny dla formacji nazywanej przez nas Polską Ludową czy PRL (nazwa formalnie od 1952 r.). Tu stworzono pewne podstawy funkcjonowania systemu państwa totalitarnego, co szczególnie uwidoczniło się po zwrocie październikowym 1944 r. i, co istotne, tu przetestowano funkcjonowanie poszczególnych instrumentów rządzenia. Okazało się, że siła i represja (głównie sowieckiego aparatu) jest na tyle skuteczna, że de facto rozbito, obezwładniono Polskie Państwo Podziemne. To jest pierwszy historycznie ważny aspekt, gdyż zdruzgotano struktury alternatywnej władzy. Drugi bardzo istotny dla mnie aspekt to efekt psychologiczny i społeczny. Pamiętajmy, że wszystkie działania ludzi – indywidualne i zbiorowe – podejmowane były w ramach przenikania się instytucji budowanych pod szyldem PKWN i funkcjonującego jeszcze państwa podziemnego. W źródłach z tego okresu widać, że początkowo Polacy traktowali PKWN jako instytucję przejściową. Na skutek ujawnienia siły Armii Czerwonej, jej organów bezpieczeństwa, a także rozbicia struktur Polskiego Państwa Podziemnego zmieniły się nastroje. Ludzie zaczęli traktować wejście Armii Czerwonej i to, co się działo, jako rzecz trwałą, która będzie rzutowała na ich losy przez dłuższy czas. Taka konstatacja musi rodzić w społeczeństwie postawy przystosowania. Pojawią się one już w okresie lubelskim PKWN. Paradoksalnie czas działał na korzyść PKWN zarówno na forum wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Wiemy to z analiz dyplomatycznych, głównie korespondencji Winstona Churchilla, Franklina D. Roosevelta i Józefa Stalina. Alianci zachodni bez większego sprzeciwu zaakceptowali fakty dokonane w Polsce. Pogłębiło to swoistą traumę społeczną Polaków, która pojawiła się po klęsce powstania warszawskiego. Wywołało ono społeczny wstrząs. Dla wielu stało się symbolem nieskuteczności działań Zachodu i braku woli wspierania polskich dążeń niepodległościowych. Krytycznie oceniano również polskie elity w Londynie i w kraju (państwa podziemnego), które nie potrafiły wyprowadzić Polski z trudnej sytuacji, w jakiej znalazła się u schyłku II wojny światowej. Wiele osób traktowało rzeczywistość po wejściu na ziemie polskie Armii Czerwonej jako kolejną okupację”5.

 

Kres złudzeń politycznych części społeczeństwa polskiego nastąpił po wyborach w styczniu 1947 roku. Lubelski historyk znaczenie tego wydarzenia przedstawił w sposób następujący:

„Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 r. były ważną cezurą ugruntowania systemu władzy totalitarnej w Polsce. Oznaczały ostatecznie klęskę oczekiwań i nadziei Polaków powstałych po zawarciu w lutym 1945 r. porozumienia jałtańskiego i wyłonieniu TRJN z udziałem Mikołajczyka jako wicepremiera. Były faktycznym odrzuceniem podmiotowości narodu i instytucji państwa demokratycznego. Przyniosły diametralną zmianę zasad walki wyborczej i kultury politycznej uznawanych dotąd na gruncie polskim. Komuniści i ich sojusznicy ujawnili pogardę dla prawa i uniwersalnych norm moralnych. Odrzucili ideę społeczeństwa obywatelskiego propagowaną przez demokratyczną opozycję ludową i przez Kościół katolicki. Siłą i przemocą zaczęli tworzyć społeczeństwo masowe. To stanowiło istotę przemian nazwanych przez rządzących budowaniem podstaw demokracji ludowej. Wybory 19 stycznia 1947 r. zapoczątkowały tradycję farsy wyborczej, która pozbawiła społeczeństwo efektywnego wpływu na władzę. Przyspieszyły proces monopolizacji rządów w kraju przez PPR/PZPR. Trwał on w Polsce blisko pół wieku6. Jak podkreślił wybory z 1947 roku nie przyczyniły się do zdobycia przez komunistów władzy. Z woli Stalina po prostu byli w jej posiadaniu od lipca 1944 roku. W propagandzie natomiast przez długie lata utrzymywali, że problem walki o władzę w Polsce rozstrzygnął się drogą dwóch aktów wyborczych: tzw. referendum ludowego z czerwca 1946 r. oraz wyborów do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947”7.

 

Badania Janusza Wrony łączą perspektywę ogólnopolską z historią Lublina i Lubelszczyzny. Podejmuje on szczególnie ważny problem relacji między państwem, Kościołem a społeczeństwem oraz tematy związane z historią lubelskiej nauki, szczególnie z macierzystą uczelnią. Na temat relacji między państwem, Kościołem a społeczeństwem Janusz Wrona zabierał kilkakrotnie głos. Problem ten poznał, prowadząc badania źródłowe w latach 2005–2012, kiedy przewodniczył Komisji ds. zbadania inwigilacji KUL i prześladowań duchowieństwa w archidiecezji lubelskiej przez aparat bezpieczeństwa, powołanej przez ks. arcybiskupa Józefa Życińskiego. Recenzując książkę Dariusza Rosiaka Wielka odmowa (2014), we fragmencie poświęconym postawie duchowieństwa, napisał, że „zło zawsze powinno budzić dezaprobatę”, ale przed rozpoznaniem współpracy Alberta Krąpca z PRL-owskim aparatem bezpieczeństwa przez historyków, powstrzymał się z oceną postawy wieloletniego rektora KUL8. Należy zauważyć, że charakteryzuje podejście Janusza Wrony do tego tematu duża doza ostrożności w formułowaniu sądów i podjęcie wieloaspektowego opisania konkretnych zagadnień. Wyraźnie i zdecydowanie dystansuje się od postawy historyków-lustratorów.

Przekonywał o niebezpieczeństwach bezkrytycznej wiary w nieomylność źródeł wytworzonych przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa:

 

„Nie zamierzałem jednak angażować się szerzej w badania esbeckich akt. Zupełnie niespodziewanie los zechciał inaczej. Moja niechęć w jakiejś mierze wynikała z wieloletniego doświadczenia w badaniu partyjnych materiałów dotyczących mechanizmów budowy życia politycznego PRL i związanych z tym trudności interpretacyjnych. Dziś wiem, że działała także intuicja człowieka rozumiejącego zróżnicowane uwarunkowania kreujące ludzkie postawy, który nagle wchodzi źródłowo w inny, zdeformowany świat, gdzie – wbrew głoszonym publicznie przez apologetów lustracji tezom – rzadko kiedy w materiałach UB/SB wszystko jest jasne i proste. Od momentu poznawania akt UB/SB ze zdumieniem zauważyłem, że bohaterowie i zdrajcy, którzy mieli zajmować całe strony i być oddzieleni wyrazistą kreską okazali się być na marginesie tych stron. Dominowali ludzie, którzy w różny sposób usiłowali znaleźć modus vivendi z instytucjami komunistycznego państwa by zapewnić funkcjonowanie kościelnej instytucji. Jako człowiek żyjący w PRL-u dostrzegłem, że udostępnione mi materiały z reguły nie uwzględniają kontekstów historycznych, nastroju i atmosfery komunistycznych czasów. Pomijają zróżnicowaną gammę postaw społecznych związanych z migracją wewnętrzną lub przystosowaniem się do panującego ustroju. I związane z tym ostatnim niespójne myślenie, oddzielanie prawd prywatnych i publicznych, samookłamywanie się, szukanie pól pozytywnej aktywności, wypieranie wiadomości i doświadczeń, które to utrudniały. Zdeformowany obraz wykreowanej przez SB rzeczywistości potwierdziła dowodnie moja doktorantka, dając mi do czytania pierwszą wersję pracy poświęconej funkcjonowaniu opozycji w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. Była pracą poprawną warsztatowo, w pełni źródłową, opartą o materiały SB. Ale tam odnalazłem jedynie Polaków w wybiórczym obiektywie SB. Ich obraz w niczym nie przypominał społeczeństwa, które znałem z autopsji”9.

Obecna jest w tekstach profesora Wrony o relacjach między państwem, Kościołem a społeczeństwem wrażliwość na dobro drugiego człowieka.

 

Spokojna krytyka początków PRL, w tym historii PKWN, jaka pojawia się w tekstach Janusza Wrony, sprawia, że interesujące jest jego spojrzenie na początki UMCS, instytucji z pekawuenowskim rodowodem. Historyk przedstawił społeczne uwarunkowania powołania uniwersytetu.


Pisał, że powstanie instytucji odpowiadało na zapotrzebowanie wielu grup społecznych, inteligencji (z racji możliwości uprawiania zawodu), robotników i chłopów (szansa społecznego awansu). Równocześnie następował powrót do normalności życia codziennego, będący naturalnym dążeniem ludzi po pięcioletniej okupacji niemieckiej, i odbudowa życia kulturalnego. Brak akceptacji dla politycznych realiów po lipcu 1944 roku był okazywany przez większość  społeczeństwa lecz gotowość do zbrojnej walki z narzuconym system władzy okazywali nieliczni, z reguły bezpośrednio zagrożeni aresztowaniem i wpychani przez to do lasu. Pozostali, zdecydowana większość, przystosowywali się do zaistniałych warunków.
 

W tekście Janusza Wrony przecinają się dwie perspektywy: pierwsza – historyka znającego politykę PKWN-u, którego przedstawiciele publicznie głosili wartości demokratyczne, a równocześnie budowali podstawy totalitarnego systemu władzy; druga – uczestników wydarzeń, dla których pozbycie się okupacji niemieckiej i możliwość budowania normalnego życia, np. rozpoczęcie nauki szkolnej, było znakiem wyzwolenia.

 

Oceniając powołanie UMCS w takim kontekście, badacz napisał:

„Powstanie UMCS spotkało się ze sceptycyzmem wielu środowisk, które uważały, że inicjatywa powołania w Lublinie drugiego uniwersytetu będzie miała charakter efemeryczny i uczelnia nie przetrwa próby czasu. W zamierzeniu przejmujących w Polsce władzę komunistów UMCS miał się stać ważnym kreatorem przemian społecznych i politycznych, szczególnie w odniesieniu do młodego pokolenia Polaków wywodzących się z nizin społecznych. Stąd jako dewizę nowej uczelni przyjęto hasło «Nauka w służbie ludu». Planowano stworzyć nową inteligencję o plebejskim rodowodzie. Za aksjomat przyjęto założenie, iż będzie ona internalizować i realizować kanon ideologiczny w wersji ustalonej przez rządzącą partię. Komuniści uznali, że w środowiskach robotniczych i chłopskich w znacznie mniejszym stopniu dokonuje się międzypokoleniowy przekaz idei i wartości dotychczasowego dziedzictwa kulturowego. Jak już wspomniano, nowa uczelnia miała być polityczną i ideologiczną opozycją wobec istniejącego KUL. Z oczywistych względów nigdy nie informowano o tym w oficjalnie publikowanych dokumentach. Natomiast w okresie PRL kształt istnienia i możliwości rozwoju lub ich brak dla obydwu uniwersytetów były ze sobą powiązane. Obecność katolickiego uniwersytetu i jego bazy naukowej, funkcjonowanie w Lublinie profesorów, studentów i wychowanków KUL stwarzało realną interakcję obydwu społeczności akademickich, która skutecznie tonowała różne propagandowo-ideologiczne projekty podejmowane niekiedy na UMCS. Jednocześnie pozycję materialną i naukową KUL systematycznie ograniczano, natomiast UMCS stał się, zgodnie ze strategią ówczesnych władz, zarodkiem prężnego ośrodka akademickiego w Lublinie”10.

 

W ostatnim okresie jako badacz zajął się również powojenną historią KUL ze szczególnym uwzględnieniem okresu kierowania uczelnią przez ks. rektora Antoniego Słomkowskiego.  

Wybrana bibliografiaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Monografie11


J. Wrona, Historyczne inspiracje poglądów Stronnictwa Demokratycznego na państwo i demokrację, Warszawa 1988, ss. 70.

J. Wrona, System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego, Lublin 1995, ss. 345.

J. Wrona, Zależni czy suwerenni. Stronnictwo Demokratyczne w województwie lubelskim 1944–1975, Lublin 1998, ss. 337.

J. Wrona, Kampania wyborcza i wybory do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947, wybór, wstęp i opracowanie, Warszawa 1999, ss. 274.

J. Wrona, Z. Zaporowski, 70 lat Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Studia z dziejów uczelni, Lublin 2015, ss. 458 [autor wstępu oraz rozdziałów I–IV, s. 7–186].

 

Artykuły

 

Generał Władysław Sikorski a generał Charles de Gaulle w latach 1940–1943, [w:] Władysław Sikorski żołnierz i polityk. Zbiór rozpraw i artykułów, pod red. J. Półćwiartka, Rzeszów 1987, s. 179–191.

Kryptokomuniści w ruchu ludowym (1944–1949), [w:] Pokolenia i portrety. Wzór osobowy ludowca w XX wieku, red. A. Wójcik, W. Paruch, Lublin 2000, s. 351–365.

Przejawy kontestacji i próby działań opozycyjnych w SD i ZSL w latach 1945–1980, [w:] Opozycja w systemach demokratycznych i niedemokratycznych, red. K. Łabędź, M. Mikołajczyk, Kraków 2001, s. 299–310.

Polské politycké elity 1948–1989, [w:] Od transformacji do transformacji. Polska i Czechosłowacja w latach 1947(1948)–1989, red. J.J. Bruski, E. Maur, M. Pułaski, J. Valenta, Praha 2001, s. 159–171.

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe – rola i miejsce w systemie partyjnym PRL (1949–1989), [w:] Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego, t. 2: Polska Ludowa (1944/45–1989), red. W. Paruch, S.J. Pastuszka, R. Turkowski, Warszawa 2002, s. 415–441.

Wizje państwa i społeczeństwa PPR/PZPR oraz ich realizacja (1944–1989), [w:] Wizje i realia. Studia nad realizacją polskiej myśli politycznej XX wieku, red. W. Paruch i K. Trembicka, Wyd. UMCS, Lublin 2002, s. 53–71.

The totalitarian System and its role European Integration, [w:] European Integration Trough Education. Traditions the present and the future, red. R. Kucha, Lublin 2004, s. 133–137.

Transformacja elit politycznych w Polsce w latach 1944–1948, [w:] Procesy transformacyjne w Polsce i Czechosłowacji w latach 1944 (1945)–1948, red. J. Bruski, E. Maur, M. Pułaski, F. Svatek, Wrocław–Opole, 2000 (2001), s. 69–113.

Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1947–1991, [w]: Między konstytucją Nihil Novi a ustawodawstwem nowoczesnej demokracji. Parlamentaryzm Polski w XI–XX wieku, red. H. Gmiterek, S. Piątkowski, J. Wrona, Radom 2005, s. 173–188.

Tarnogród w latach 1939–1944, [w]: Dzieje Tarnogrodu, red. R. Szczygieł, Tarnogród 2006, s. 253–291.

Wybory w 1947 r. Ordynacja, przebieg i konsekwencje dziejowe, [w:] Koniec jałtańskich złudzeń. Sfałszowane wybory – 19 I 1947. Materiały z konferencji «Koniec jałtańskich złudzeń. Sfałszowane wybory – 19 I 1947» zorganizowanej przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Okręgowe w Tarnowie Oddział w Wierzchosławicach oraz Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Wincentego Witosa, która odbyła się w Krakowie w sześćdziesiątą rocznicę wyborów (19 I 2007 r.), red. M. Wenklar, Kraków 2007, s. 41–71.

Kryteria bezpieczeństwa PRL w myśli politycznej PPR/PZPR w latach 1944–1989, [w:] Niepodległość, zależność, suwerenność. Problematyka zagraniczna w najnowszej polskiej myśli politycznej, red. W. Paruch i K. Trembicka, Lublin 2007, s. 15–40.

Z doświadczeń badacza historii PRL, [w:] Materiały III Kongresu Kultury Chrześcijańskiej Godność czy sukces? Kulturowe dylematy współczesności, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin 25–28 września 2008, red. J. Mariański, S. Zięba, Lublin 2008, s. 233–240.

Ks. Wojciech Olech, kanclerz kurii biskupiej w Lublinie – szukanie modus vivendi, [w:] Od Piłsudskiego do Wałęsy. Studia z dziejów Polski w XX wieku, Warszawa 2008, s. 179–212.

Ustanowienie systemu komunistycznego w Polsce, [w:] PRL od lipca 44 do grudnia 70, red. K. Persak, P. Machcewicz, Warszawa 2010, s. 36–80.

Desakralizacja przestrzeni publicznej w Polsce w latach 1947–1956, [w:] „Annales Universitas Paedagogicae Cracoviensis, Studia Politologica VI”, Kraków 2011, s. 43–57.

Kompetencje i hierarchia urzędów. Formalna i rzeczywista pozycja polityczna marszałka sejmu, przewodniczącego Rady Państwa, prezesa Rady Ministrów, [w:] Władza w PRL. Ludzie i mechanizmy, red. K. Rokicki i R. Spałka, Warszawa 2011, s. 27–61.

System polityczny PRL (ukształtowanie, ewolucja, cechy szczególne), [w:] Jednostka i społeczeństwo wobec doświadczenia komunizmu. Przeszłość i teraźniejszość, red. K. Słowiński, Lublin 2012, s. 17–35.

Leokadia Małunowicz – «zagrożenie dla interesów PRL», [w:] Scientia et Fidelitate. Księga Pamiątkowa Ewy i Czesława Deptułów Profesorów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. T. Panfil, Lublin 2013, s. 871–892.

PZPR a partie satelickie, [w:] PZPR jako machina władzy, red. D. Stola i K. Persak, Warszawa 2012, s. 138–168.

Postawy adaptacyjne duchowieństwa wobec władzy w okresie PRL, [w:] „Annales Universitatis Paedagogicae Cracowiensis”. Studia Polotologica IX, Kraków 2013, s. 46–55.

Socjaliści wobec komunistów w okresie II wojny światowej, [w:] Polska Partia Robotnicza-Gwardia Ludowa/Armia Ludowa na ziemiach polskich 1942–1944/1945, red. K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2013, s. 236–261.

XIX i XX w. Lublin w przestrzeni polityczno-ustrojowej, [w:] Lublin, Lublin 2013, s. 10–18.

Oskar Halecki and Juliusz Mieroszewski – Their Ideas of Europe and Poland in the 20th Century, [w:] The old and new thinking about education, red. R. Kucha, S. Cudak, Łódź 2013, s. 245–258.

[Recenzja:] D. Gałaszewska-Chilczuk, «Wrogie» uniwersytety. Polityka państwa komunistycznego wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (1944–1969), Warszawa 2013, ss. 292, [w:] „Res Historica” 2013, nr 36, s. 349–354.

Status osoby wierzącej w okresie PRL, [w:] Historia świadectwem pisana. Metropolitarne Seminarium Duchowne w Lublinie we wspomnieniach wychowanków, red. M. Grygiel, M. Słomka, Lublin 2014, s. 39–71.

Trudne sprawy, [recenzja:] D. Rosiak, Wielka odmowa. Agent, filozof, antykomunista, Wołowiec 2014, ss. 248, [w:] „Akcent” 2014, nr 4, s. 91–95.

Elity kryptokomunistyczne w partiach satelickich, [w:] Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło i M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015, s. 153–168.

Społeczne skutki II wojny światowej dla Polski i Polaków, [w:] Druga wojna światowa. Wybrane zagadnienia konfliktu międzynarodowego, red. W. Kozyra, I. Lasek-Surowiec, A. Zaręba, Chełm 2015, s. 301–309.

O wspomnieniach Czesława Górniewicza, [w:] Czesław Górniewicz. Wspomnienia z okupacji niemieckiej. Pamiętnik więźnia Zamku Lubelskiego, red. M. Janik, E. Kuszyk-Peciak, B. Oratowska, Muzeum Lubelskie, Lublin 2016, s. 9–21.

Powojenny KUL w optyce mieszkańca Lublina i zarazem historyka, [w:] V Kongres Kultury Chrześcijańskiej, KUL, Lublin, 13–16 października 2016.

Wolność ocalona. Chrześcijańskie światło na ludzkich drogach, red. ks. T. Adamczyk, Lublin TN KUL 2016, s. 113–134.

Władze państwowe wobec ziemi w posiadaniu Kościoła katolickiego 1944–1956, [w:] «Rewolucja społeczna» czy «dzika przebudowa»? Społeczne skutki przekształceń własnościowych w Polsce (1944–1956), red. T. Osiński, IPN, Lublin 2016, s. 253–263.

Stronnictwo Demokratyczne, [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty polityczne, red. T. Osiński i M. Mazur, Lublin 2016, s. 63–72.

Życie polityczne 1944–1956, [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty polityczne, red. T. Osiński i M. Mazur, Lublin 2016, s. 291–332.

Władze państwowe wobec Kościoła katolickiego, [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty polityczne, red. T. Osiński i M. Mazur, Lublin 2016, s. 333–385.

 

Inne:
M. Chmaj, W. Sokół, J. Wrona, Historia. Repetytorium dla licealistów i studentów, Warszawa 2005, 2006, 2012.

 

 

Opracował Łukasz Kijek

 

 

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”
składa podziękowania prof. Januszowi Wronie
za przekazanie cennych materiałów archiwalnych do zasobu Archiwum Ośrodka.

 

 

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1 J. Wrona, System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego, Lublin 1997, s. 13–14.

 

2 J. Wrona, Zależni czy suwerenni? Stronnictwo Demokratyczne w województwie lubelskim 1944–1975, Lublin 1998, s. 284.

 

3 J. Wrona, System partyjny w Polsce…, s. 11.

 
4 J. Wrona, Zależni czy suwerenni?…, s. 24–26.
 
 
5 J. Wrona, PKWN – próba oceny, [w:] „Pamięć i Sprawiedliwość. Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 2, s. 15–16.
 
6 J. Wrona, Wstęp, [w:] Kampania wyborcza i wybory do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947, wybór wstęp i opracowanie J. Wrona, Warszawa 1999, s. 44.
 
7 Tamże, s. 5.
 
8 J. Wrona, Trudne sprawy, [recenzja:] D. Rosiak, Wielka odmowa. Agent, filozof, antykomunista, Wołowiec 2014, ss. 248, [w:] „Akcent” 2014, nr 4, s. 95.
 
9 J. Wrona, Z doświadczeń badacza historii PRL, [w:] Materiały III Kongresu Kultury Chrześcijańskiej Godność czy sukces? Kulturowe dylematy współczesności, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin 25–28 września 2008, red. J. Mariański, S. Zięba, Lublin 2008, s. 237–238.
 
10 J. Wrona, Z. Zaporowski, 70 lat Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Studia z dziejów uczelni, Lublin 2015, s. 26–27.
 
11 http://www.umcs.pl/pl/addres-book-employee,3110,pl.html, [online:] 8.03.2017.