Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie – majątek Dzbenin
Pałacyk dzbeniński znajduje się aktualnie w granicach administracyjnych Lublina, stanowi własność prywatną dwóch rodzin. Przed wybuchem wojny i w czasie okupacji należał do rodziny Rzączyńskich. Na temat obiektu powstała praca magisterska Marii Pysznej, pt. Rewaloryzacja zabytkowa założenia willowego Dzbenin.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
Lublin, ulica Sławinkowska
Funkcja
Pałacyk spełniał funkcję letniej rezydencji rodziny Rzączyńskich. Nie był to typowy majątek ziemski, łącznie miał powierzchnię 25 ha, w tym głównie sady, ogród i park.
Historia
Pałacyk na Dzbeninie wybudował w 1911 roku Wincenty Słupski, ówczesny właściciel folwarku wydzielonego z dóbr rodziny Rzewuskich. Słupski przekazał go córce i zięciowi, czyli Jadwidze i Adolfowi Dzbeńskim. Od 1925 roku obiekt był w posiadaniu Banku Rolnego. Kolejnym właścicielem został Edmund Rzączyński, naczelny dyrektor fabryki browarów należącej do rodziny Vetterów. Od tego czasu Dzbenin pełnił funkcję letniej rezydencji rodziny Rzączyńskich.
Barbara Magdalena Rzączyńska wspomina: „Myśmy wszystkie wakacje [tam] spędzali [...] to była właściwie taka rezydencja letnia Rzączyńskich”. Po wybuchu wojny rodzina zamieszkiwała pałacyk, który w okresie okupacji stał się domem rodzinnym. Ponadto w czasie wojny na Dzbeninie udzielano schronienia akowcom: „[...] rozegrała się bitwa akowców pod Marysinem [...]. Było mnóstwo rannych i zabitych, ogromne było podwórze na Dzbeninie i ogromna stodoła, i tych rannych zaczęto zwozić na Dzbenin”.
Pod koniec wojny, od lipca 1944 roku, aż do ofensywy styczniowej stacjonował we dworze sztab I Frontu Białoruskiego. Po wojnie posiadłość ponownie zamieszkiwali członkowie rodziny Rzączyńskich – aż do końca lat 60., kiedy to Róża z Rzączyńskich primo voto Lübek, secundo voto Krychowska, ostatnia właścicielka należąca do rodziny, sprzedała dwór. Aktualnie [2015 – red.] front dworu zamieszkują państwo Gorgolowie, a część przeciwległą państwo Chlastarowie. W rękach rodziny Rzączyńskich pozostała część ziemi majątku, gdzie wybudowano nowy dom.
Kalendarium
1911 – budowa pałacyku na Dzbeninie.
1925 – pałacyk przechodzi na własność Banku Rolnego, następnie odkupuje go Edmund Rzączyński.
1944 – od lipca do sierpnia we dworze stacjonuje sztab I Frontu Białoruskiego.
1946 – umiera Edmund Rzączyński, właściciel posiadłości. W wyniku podziału majątku ogród, park i pałacyk dziedziczy córka Edmunda Rzączyńskiego, Róża. Lübek, część gospodarczą i rolna odziedziczył syn Franciszek Rzączyński.
Koniec lat 60. – Róża Lübek sprzedaje majątek na Dzbeninie.
Architekt
Nieznany
Opis
Majątek składał się z pałacyku, dużej drewnianej stodoły, murowanego spichlerza połączonego z domem ogrodnika (murowany z gankiem) i mieszkaniem dla służby. Do majątku należała też duża murowana chlewnia i obora z kamienia wapiennego, sady, ogród oraz powóz, bryczka i sprzęt rolniczy.
Literatura
- Relacje Barbary Magdaleny Rzączyńskiej, http://teatrnn.pl/historiamowiona/swiadek/Rz%C4%85czy%C5%84ska%2C_Barbara_Magdalena_%281941-_%29, [dostęp:] 10.11.2015.
- Odręczne zapiski rodziny Rzączyńskich, będące w posiadaniu Barbary Magdaleny Rzączyńskiej.
- Fotografie archiwalne rodziny Rzączyńskich, będące w posiadaniu Barbary Magdaleny Rzączyńskiej.