Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Wojsławice – dom szewca Fawki

Przed II wojną światową zachodnią część domu zamieszkiwali Abram, Aron i Icek Tuchman oraz Fejga Stachler, część wschodnią – Fajwel i Icek Szyld z rodziną. Fajwel Szyld, zwany Fawką, był szewcem. Dom łączył się z kolejnymi budynkami podcieniowymi i stanowił część zachodniej pierzei rynkowej w Wojsławicach.

Wojsławice, Dom Szewca Fawki, przykład architektury podcieniowej
Wojsławice, Dom Szewca Fawki, przykład architektury podcieniowej (Autor: Kowalczyk, Paulina)

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Rynek 59, Wojsławice

Data powstaniaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Lata 20. XX wieku

Funkcje/przeznaczenieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Dom mieszkalny, pustostan

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

lata 20. XX wieku – budowa domu;
połowa XX wieku – zmiana właściciela;
lata 50. XX wieku – inwentaryzacja przeprowadzona przez studentów architektury Politechniki Krakowskiej;
lata 80. XX wieku – inwentaryzacja przeprowadzona przez Politechnikę Szczecińską;
2008, 2010, 2011 – warsztaty edukacyjne i inwentaryzacyjne „Dom szewca Fawki” organizowane przez Stowarzyszenie Panorama Kultur;
2010 – inwentaryzacja przeprowadzona przez studentów architektury Politechniki Lubelskiej;
2013 – rekonstrukcja domu w ramach projektu „Miasteczko Prowincjonalne Europy Środkowej w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie” (Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007–2013).

Historia obiektuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Rekonstrukcja domu Szewca Fawki z Wojsławic w Muzeum Wsi Lubelskiej
Rekonstrukcja domu Szewca Fawki z Wojsławic w Muzeum Wsi Lubelskiej (Autor: Kowalczyk, Paulina (1987- ))

Dom został zbudowany prawdopodobnie w latach 20. XX wieku, w miejscu starszego budynku spalonego przez wojska rosyjskie wycofujące się z Wojsławic w 1915 roku.

Do II wojny światowej północną część domu zamieszkiwała rodzina żydowskiego szewca i handlarza skórami Fajwła Szylda (1900–1942), zwanego przez sąsiadów Fawką. Południową część domu zamieszkiwali Abram, Aron i Icek Tuchman oraz Fejga Stachler. Pierwsi właściciele prawdopodobnie zginęli podczas egzekucji w październiku 1942 roku w Wojsławicach. W 1943 roku do opustoszałego domu wprowadzili się nowi mieszkańcy. Po 1945 roku budynek został przejęty na własność skarbu państwa, a następnie wykupiony przez zamieszkujące w nim rodziny. Obecnie figuruje jako oficjalna siedziba Stowarzyszenia Panorama Kultur; nieużytkowany ze względu na zły stan techniczny.

Obiekt tworzą właściwie dwa drewniane domy połączone sienią i wspólnym podcieniem. Z relacji mieszkańców wynika, że w części domu od strony Rynku znajdował się warsztat szewski. W ramach prac inwentaryzacyjnych odbytych w 2011 roku, zidentyfikowano elementy oryginalnego wyposażenia domu: meble (stół, ławka, komoda, szafka, półka, kołyska), zestaw dębowych karniszy łukowych, sztućce sygnowane stemplem warszawskiej wytwórni Józefa Frageta, kotarę z aplikowanym wzorem, gliniane i żeliwne naczynia.

W domu zachowały się również oryginalne urządzenia ogniowe, tzw. zimny szabaśnik (zamykana, drewniana szafka wmurowana w ścianę, w której w czasie szabasu przechowywano przygotowane wcześniej posiłki).

Określenie styluBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

AutorBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Nieznany

Opis budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Sytuacja

Budynek w układzie kalenicowym, usytuowany w zachodniej pierzei Rynku, ścianą frontową zwrócony ku ulicy. Działki, na których stoi, zachowały wymiary nadane im w XV wieku podczas lokacji miejskiej Wojsławic.

Materiał, konstrukcja, technika

Dom podcieniowy na podmurówce z cegły. Obiekt o drewnianych ścianach, wzniesionych w konstrukcji wieńcowej. Ściany obite dwupoziomowym szalunkiem w układzie od przyziemia poziomym i pionowym. Szalunek pokryty farbą olejną w dwóch odcieniach brązu. Dwuspadowy dach, na całej długości kalenicy tworzy podcień wsparty na ośmiu drewnianych słupach. Dach kryty eternitem romboidalnym (pierwotnie gontem). Od strony zachodniej przybudówka z desek (tzw. kuczka), od strony południowej przybudówka murowana. Więźba dachowa krokwiowo-płatwiowa. Otwory okienne trójdzielne (w części południowej) i sześciodzielne (w części północnej), z lufcikiem.

Rzut

Obiekt na planie prostokąta, z wysuniętym ku przodowi (wzdłuż kalenicy) dachem, z prostokątnymi przybudówkami przy ścianie zachodniej i południowej.

Bryła

Budynek podcieniowy, jednokondygnacyjny, z dwuspadowym dachem. Obiekt jest częściowo podpiwniczony, od strony zachodniej i południowej posiada przybudówki kryte dachami pulpitowymi. Bryła obiektu nie uległa drastycznym przekształceniom. Główna zmiana dotyczy dobudowania drewnianej balustrady wzdłuż frontowej ściany budynku.

Elewacje

Elewacja frontowa siedmioosiowa, z wejściem na siódmej osi. Elewacje boczne, północna i południowa, z przybudówkami od strony zachodniej.

OtoczenieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Obiekt łączy się z kolejnymi budynkami podcieniowymi i stanowi część zachodniej pierzei rynkowej.

Stan technicznyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Stan techniczny zły. Dach kryty eternitem romboidalnym. Pokrycie dachowe wymienione (pierwotnie dach kryty był gontem). Ściany drewniane, oszalowane, malowane farbą olejną w dwóch odcieniach brązu, murowane przyziemie. Zachowała się drewniana stolarka okienna i drzwiowa wraz z okiennicami. Trzy futryny drzwiowe noszą ślady po mezuzach.

Budynek jest objęty ochroną konserwatorską jako część zespołu rynkowego, nie jest indywidualnie wpisany do rejestru zabytków.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • http://www.miasteczko-muzealne.pl/index.php/miasteczko/artykuly/pierzeja-polnocna-ul-rynek/domy-z-wojslawic, [dostęp:] 25.08.2015.
  • http://pk.org.pl/panoramakultur/node/2415, [dostęp:] 25.08.2015.
  • http://pk.org.pl/panoramakultur/node/2416, [dostęp:] 25.08.2015.
  • http://pk.org.pl/panoramakultur/node/1583, [dostęp:] 25.08.2015.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Słowa kluczowe