Wojsławice – dom szewca Fawki
Przed II wojną światową zachodnią część domu zamieszkiwali Abram, Aron i Icek Tuchman oraz Fejga Stachler, część wschodnią – Fajwel i Icek Szyld z rodziną. Fajwel Szyld, zwany Fawką, był szewcem. Dom łączył się z kolejnymi budynkami podcieniowymi i stanowił część zachodniej pierzei rynkowej w Wojsławicach.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
Rynek 59, Wojsławice
Data powstania
Lata 20. XX wieku
Funkcje/przeznaczenie
Dom mieszkalny, pustostan
Kalendarium
lata 20. XX wieku – budowa domu;
połowa XX wieku – zmiana właściciela;
lata 50. XX wieku – inwentaryzacja przeprowadzona przez studentów architektury Politechniki Krakowskiej;
lata 80. XX wieku – inwentaryzacja przeprowadzona przez Politechnikę Szczecińską;
2008, 2010, 2011 – warsztaty edukacyjne i inwentaryzacyjne „Dom szewca Fawki” organizowane przez Stowarzyszenie Panorama Kultur;
2010 – inwentaryzacja przeprowadzona przez studentów architektury Politechniki Lubelskiej;
2013 – rekonstrukcja domu w ramach projektu „Miasteczko Prowincjonalne Europy Środkowej w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie” (Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007–2013).
Historia obiektu
Dom został zbudowany prawdopodobnie w latach 20. XX wieku, w miejscu starszego budynku spalonego przez wojska rosyjskie wycofujące się z Wojsławic w 1915 roku.
Do II wojny światowej północną część domu zamieszkiwała rodzina żydowskiego szewca i handlarza skórami Fajwła Szylda (1900–1942), zwanego przez sąsiadów Fawką. Południową część domu zamieszkiwali Abram, Aron i Icek Tuchman oraz Fejga Stachler. Pierwsi właściciele prawdopodobnie zginęli podczas egzekucji w październiku 1942 roku w Wojsławicach. W 1943 roku do opustoszałego domu wprowadzili się nowi mieszkańcy. Po 1945 roku budynek został przejęty na własność skarbu państwa, a następnie wykupiony przez zamieszkujące w nim rodziny. Obecnie figuruje jako oficjalna siedziba Stowarzyszenia Panorama Kultur; nieużytkowany ze względu na zły stan techniczny.
Obiekt tworzą właściwie dwa drewniane domy połączone sienią i wspólnym podcieniem. Z relacji mieszkańców wynika, że w części domu od strony Rynku znajdował się warsztat szewski. W ramach prac inwentaryzacyjnych odbytych w 2011 roku, zidentyfikowano elementy oryginalnego wyposażenia domu: meble (stół, ławka, komoda, szafka, półka, kołyska), zestaw dębowych karniszy łukowych, sztućce sygnowane stemplem warszawskiej wytwórni Józefa Frageta, kotarę z aplikowanym wzorem, gliniane i żeliwne naczynia.
W domu zachowały się również oryginalne urządzenia ogniowe, tzw. zimny szabaśnik (zamykana, drewniana szafka wmurowana w ścianę, w której w czasie szabasu przechowywano przygotowane wcześniej posiłki).
Określenie stylu
–
Autor
Nieznany
Opis budynku
Sytuacja
Budynek w układzie kalenicowym, usytuowany w zachodniej pierzei Rynku, ścianą frontową zwrócony ku ulicy. Działki, na których stoi, zachowały wymiary nadane im w XV wieku podczas lokacji miejskiej Wojsławic.
Materiał, konstrukcja, technika
Dom podcieniowy na podmurówce z cegły. Obiekt o drewnianych ścianach, wzniesionych w konstrukcji wieńcowej. Ściany obite dwupoziomowym szalunkiem w układzie od przyziemia poziomym i pionowym. Szalunek pokryty farbą olejną w dwóch odcieniach brązu. Dwuspadowy dach, na całej długości kalenicy tworzy podcień wsparty na ośmiu drewnianych słupach. Dach kryty eternitem romboidalnym (pierwotnie gontem). Od strony zachodniej przybudówka z desek (tzw. kuczka), od strony południowej przybudówka murowana. Więźba dachowa krokwiowo-płatwiowa. Otwory okienne trójdzielne (w części południowej) i sześciodzielne (w części północnej), z lufcikiem.
Rzut
Obiekt na planie prostokąta, z wysuniętym ku przodowi (wzdłuż kalenicy) dachem, z prostokątnymi przybudówkami przy ścianie zachodniej i południowej.
Bryła
Budynek podcieniowy, jednokondygnacyjny, z dwuspadowym dachem. Obiekt jest częściowo podpiwniczony, od strony zachodniej i południowej posiada przybudówki kryte dachami pulpitowymi. Bryła obiektu nie uległa drastycznym przekształceniom. Główna zmiana dotyczy dobudowania drewnianej balustrady wzdłuż frontowej ściany budynku.
Elewacje
Elewacja frontowa siedmioosiowa, z wejściem na siódmej osi. Elewacje boczne, północna i południowa, z przybudówkami od strony zachodniej.
Otoczenie
Obiekt łączy się z kolejnymi budynkami podcieniowymi i stanowi część zachodniej pierzei rynkowej.
Stan techniczny
Stan techniczny zły. Dach kryty eternitem romboidalnym. Pokrycie dachowe wymienione (pierwotnie dach kryty był gontem). Ściany drewniane, oszalowane, malowane farbą olejną w dwóch odcieniach brązu, murowane przyziemie. Zachowała się drewniana stolarka okienna i drzwiowa wraz z okiennicami. Trzy futryny drzwiowe noszą ślady po mezuzach.
Budynek jest objęty ochroną konserwatorską jako część zespołu rynkowego, nie jest indywidualnie wpisany do rejestru zabytków.
Literatura
- http://www.miasteczko-muzealne.pl/index.php/miasteczko/artykuly/pierzeja-polnocna-ul-rynek/domy-z-wojslawic, [dostęp:] 25.08.2015.
- http://pk.org.pl/panoramakultur/node/2415, [dostęp:] 25.08.2015.
- http://pk.org.pl/panoramakultur/node/2416, [dostęp:] 25.08.2015.
- http://pk.org.pl/panoramakultur/node/1583, [dostęp:] 25.08.2015.