Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Oskar Wiktor Sosnowski (1880–1939)

Oskar Wiktor Sosnowski (1880–1939) – polski architekt i konserwator zabytków tworzący w nurcie modernizmu. Autor kościołów w Orłowie, Włocławku, Imielnicy, Fałkowie, oraz willi i domów mieszkalnych utrzymanych w konwencji narodowego historyzmu. Jego najbardziej znaną realizacją jest kościół pw. św. Rocha w Białymstoku. Zajmował się także zagadnieniami urbanistyki, o czym świadczy projekt miasta-ogrodu Czerniaków. W Lublinie zaprojektował kościół pw. św. Michała na Bronowicach.

Kościół parafialny św. Michała Archanioła w Lublinie
Kościół parafialny św. Michała Archanioła w Lublinie (Autor: Zętar, Joanna (1975- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

ŻyciorysBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Oskar Sosnowski urodził się w 1880 roku w Petersburgu. W 1903 roku ukończył studia na Wydziale Inżynieryjno-Budowlanym w Instytucie Politechnicznym w Warszawie. Następnie pracował w Wydziale Architektonicznym Zarządu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Praktyki odbył w pracowni Józefa Piusa Dziekońskiego, pierwszego dziekana Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Od 1914 roku był profesorem zwyczajnym Politechniki Lwowskiej, a od 1919 roku – Politechniki Warszawskiej.

W latach 1919–1921 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W tych latach objął stanowisko kierownika wydziału w Ministerstwie Spraw Polskich Ukraińskiej Republiki Ludowej. W 1922 roku przyczynił się do powstania Towarzystwa Urbanistów Polskich, a w 1923 roku założył Zakład Architektury Polskiej na Politechnice Warszawskiej, późniejszy Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki. Działalność Zakładu obejmowała inwentaryzację i pomiary architektury monumentalnej i ludowej. Sosnowski przyczynił się do wykonania systematycznych badań i pomiarów zabytków Warszawy, Zamościa, Podhala, Kurpi i okolic Łowicza.

W czasie bombardowania Warszawy w 1939 roku został ranny i zmarł na zakażenie krwi 24 września 1939 roku.

Charakterystyka twórczościBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Oskar Wiktor Sosnowski wpisuje się w nurt architektury modernizmu. Tworzył ekspresyjne bryły, np. na planie ośmioboku. Stosował średniowieczną geometryzację dla barokowych ujęć przestrzeni. W jego projektach odnajdujemy cechy neoromańskie i neogotyckie ujęte w nowoczesne formy budownictwa, jak konstrukcja żelbetonowa.

Charakter twórczości Sosnowskiego najlepiej opisują słowa Adama Miłobędzkiego, polskiego historyka sztuki, profesora Uniwersytetu Warszawskiego:

[...] sprzeczne, zdawałoby się, elementy: empiryzm z mistyką, przyrodniczy determinizm z symbolizmem, tradycyjny katolicyzm i panteizm, nacjonalizm z tolerancją, historyzm z secesją, a później aspiracjami modernistycznymi, ścisłą wiedzę inżynierską z humanizmem i [...] obiektywizm badacza z pasją twórczą.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1908 – projekt dworu w Opinogórze;
1908 – projekt willi przy ulicy Batorego 8 w Warszawie;
1909 – projekt kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny przy ulicy Grójeckiej w Warszawie;
1910 – projekt willi przy ulicy Batorego 6 w Warszawie;
1910 – projekt kościoła w Orłowie;
1911 – projekt kościoła w Mokoszynie;
1911 – projekt kościoła we Włocławku;
1911–1914 – projekt Domu Izb Rzemieślniczych św. Antoniego Padewskiego w Warszawie;
1912 – projekt kościoła pw. św. Anny we Lwowie;
1912 – projekt willi przy ulicy Żwirowej 4 w Warszawie;
1912 – projekt willi przy ulicy Rejtana 6 w Piasecznie;
1913 – projekt willi przy ulicy Rejtana 8 w Piasecznie;
1917 – projekt kościoła w Imielnicy;
1919 – projekt kościoła w Przeprośnej Górze;
1920–1948 – projekt kościoła w Fałkowie;
1921–1922 – projekt willi przy ulicy Korzeniowskiej 4 w Gdyni;
1922 – projekt willi przy ulicy Kaszubskiej 2 w Jasnej Górze;
1924 – projekt kościoła pw. św. Anny w Goniądzu;
1924 – projekt miasta-ogrodu Czerniaków;
1925 – projekt willi przy ulicy Podgórnej 46 w Milanówku;
1925 – projekt gmachu Kurii Biskupiej w Katowicach;
1926 – projekt parcelacji terenu kolonii oficerów marynarki wojennej w Gdyni;
1927 – projekt rozbudowy ratusza i placu Teatralnego w Warszawie;
1927–1939 – projekt kościoła pw. św. Rocha w Białymstoku;
1929 – projekt kościoła pw. św. Michała na Bronowicach w Lublinie;
1930 – projekt Dworca Głównego w Warszawie;
1930 – projekt kościoła pw. Opatrzności Bożej w Warszawie;
1931 – projekt regulacji placu Zamkowego w Warszawie;
1932 – projekt gmachu Akcji Katolickiej „Roma” w Warszawie;
1937–1938 – projekt kościoła pw. św. Stanisława w Starosielcach.

Najważniejsze projekty i realizacjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Oskar Sosnowski już na początku praktyki architektonicznej zajmował pierwsze miejsca na konkursach architektonicznych, m.in. za projekt dworku w Opinogórze w 1908 roku, kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny przy ulicy Grójeckiej w Warszawie z 1909 roku oraz III miejsce na Wystawie Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie za projekt wzorowej zagrody włościańskiej (1909).

Zaprojektował także wiele willi i domów mieszkalnych  utrzymanych w konwencji narodowego historyzmu. W Warszawie były to wille przy ulicy Batorego 8 (1908), ulicy Batorego 6 (1910) oraz przy ulicy Żwirowej 4 (1912). Jest autorem willi w Piasecznie przy ulicy Rejtana 6 (1912) i Rejtana 8 (1913). W latach 1911–1914 wybudowano według jego projektu Dom Izb Rzemieślniczych św. Antoniego Padewskiego w Warszawie, modernistyczny budynek inspirowany architekturą romańską.

Najbardziej charakterystyczne dla Sosnowskiego są jednak budowle sakralne, m.in. kościoły w Orłowie (1910), Mokoszynie (1911), Włocławku (1911), kościół pw. św. Anny we Lwowie (1912), kościół w Imielnicy (1917), w Przeprośnej Górze (1919), w Fałkowie (1920–1948), kościół pw. św. Anny w Goniądzu (1924), kościół pw. św. Rocha w Białymstoku (1927–1939) oraz kościół pw. św. Stanisława w Starosielcach (1937–1938).

Oskar Sosnowski zajmował się także zagadnieniami urbanistyki, o czym świadczy projekt miasta-ogrodu Czerniaków z 1924 roku, w którym, razem z Antonim Jawornickim, zaprojektował wille i domy mieszkalne w otoczeniu parków, stawów i ścieżek pieszych nad Jeziorem Czerniakowskim. Cały projekt nawiązywał do idei E. Howarda z końca XIX wieku, zakładającej ideę miasta-ogrodu jako niezależnej jednostki miejskiej zatopionej w zieleni.

Inne projekty Oskara Sosnowskiego to: projekt parcelacji terenu kolonii oficerów marynarki wojennej w Gdyni (1926), projekt willi przy ulicy Korzeniowskiej 4 w Gdyni (1921–1922), willi przy ulicy Kaszubskiej 2 w Jasnej Górze (1922), willi przy ulicy Podgórnej 46 w Milanówku (1925), gmachu Kurii Biskupiej w Katowicach (1925). Z warszawskich projektów architekta należy wymienić projekt rozbudowy ratusza i placu Teatralnego (1927), projekt Dworca Głównego (1930), kościoła pw. Opatrzności Bożej (1930), gmachu Akcji Katolickiej „Roma” (1932), a także projekt regulacji placu Zamkowego (1931).

Oprócz działalności architektonicznej Oskar Sosnowski zajmował się rzeźbiarstwem symbolicznym. Jego autorstwa jest m.in. rzeźba Dawid-król i mag z 1928 roku.

Był także teoretykiem sztuki. W 1930 roku napisał i opublikował Powstanie, układ i cechy sieci ulicznej na obszarze wielkiej Warszawy oraz Dzieje budownictwa w Polsce, z którego ukończył tylko pierwszy tom, wydany przez PWN w 1964 roku.

Projekty i realizacje w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W Lublinie Oskar Sosnowski zaprojektował w 1929 roku kościół pw. św. Michała przy ulicy Fabrycznej na Bronowicach. Kościół wybudowano w stylu eklektycznym, z neogotycką i neoromańską stylizacją, przy zastosowaniu nowoczesnych metod budownictwa, takich jak żelbetonowa konstrukcja połączona z ceglaną ścianą czy szybkowiążący cement. Projekt ten cechuje charakterystyczny sposób artykulacji wieży poprzez wąskie, ażurowe arkady. Wertykalne cechy bryły podkreślają także szczyty z gotyckimi sterczynami. Podobne elementy odnaleźć można w innych projektach Sosnowskiego, np. w kościele pw. św. Rocha w Białymstoku czy w kościele pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Warszawie.

Budowę lubelskiego kościoła nadzorował lubelski inżynier Ignacy Kędzierski.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Ciepłowski S., Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w., Warszawa 1987.
  • Dzieje budownictwa w Polsce według Oskara Sosnowskiego, pod red. Z. Świechowskiego, J. Zachwatowicza, t. I, Warszawa 1964.
  • Delistowska A., Kościół św. Rocha w Białymstoku syntezą twórczości Oskara Sosnowskiego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1982, t. XXVI.
  • Fink T., Kościół pw. św. Michała Archanioła w Lublinie – niedocenione dzieło architekta Oskara Sosnowskiego, praca magisterska.
  • Jabłoński O., Z rozważań o II Rzeczypospolitej, Wrocław 1987.
  • Katalog wystawy w Muzeum Narodowym, Oskar Sosnowski – twórczość plastyczna, pod red. M. Brykowskiej, A. Dzięciołowskiej, A. Rudzińskiej, K. Załęskiego, Warszawa 1995.
  • 60-lecie TUP: pionierzy, Oskar Sosnowski, „Miasto”, R. 34, 1985, nr 2–3.
  • Kraśnicki U., Kościół – pomnik. Kościół na wzgórzu św. Rocha – pomnik wdzięczności za odzyskaną niepodległość, Białystok 1998.
  • Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
  • Łoza S., Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1983.
  • Miłobędzki A., Oskar Sosnowski jako architekt, [w:] Sztuka i historia. Księga pamiątkowa ku czci profesora Michała Wolickiego, Warszawa 1966.
  • Miłobędzki A., Oskar Sosnowski jako architekt i badacz oraz jego Zakład Architektury Polskiej, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1990, t. XXXV, z. 3–4.
  • Miłobędzki A., Oskar Sosnowski – polski historyk architektury, [w:] Myśl o sztuce, Warszawa 1976.
  • Olszewski A.K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900–1925, Wrocław 1967.
  • Olszewski A.K., Stan badań nad architektami II Rzeczypospolitej, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. XXXV, z. 3–4.
  • Oskar Sosnowski. Twórczość i dzieła, pod red. M. Brykowskiego, Warszawa 2000.
  • Politechnika Lwowska, jej stan obecny i potrzeby, Lwów 1932.
  • Rudowska M., Warszawskie konkursy architektoniczne w latach 1864–1898, Warszawa 1972.
  • Roguska J., Sosnowski Oskar Wiktor, Polski Słownik Biograficzny, t. XL/4, z. 167, Warszawa–Kraków 2001.
  • Sołtysik M., Gdynia miasto dwudziestolecia międzywojennego, „Urbanistyka i Architektura”, Warszawa 1993.
  • Sosnowski O.W., Studium pierwotnego założenia (1586) i obwarowania (1630–1635) miasta Brodów, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1934, t. II, nr 4.
  • Sosnowski O.W., System krużganków wawelskich, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1934, t. III, nr 2.
  • Sosnowski O.W., O planach osiedli sprzężonych w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1935, t. IV.
  • Sosnowski O.W., Zasięg budowli zawierających granit, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1935, t. IV.
  • Sosnowski O.W., Uwagi o gotyckim budownictwie drzewnym w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1935, t. IV, nr 3.
  • Sosnowski O.W., Odnowienie wielkiej sali w gmachu Sądu Okręgowego w Warszawie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1936, t. IV, nr 4.
  • Sosnowski O.W., Projekt parcelacji i zabudowy gruntu Andrzeja Zamoyskiego na Powiślu Warszawskim z 1862, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1936, t. IV, nr 4.
  • Sosnowski O.W., Humaniści i inżynierowie – architekci w studiach nad historią sztuki i kultury, „Arkady” 1935, t. V.
  • Sowińska-Bania Z., Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w parafii św. Jadwigi w Warszawie, „Nasza Przeszłość”, R. 64, 1985.
  • Szolginia W., Architektura i budownictwo, [w:] Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich, Warszawa 1991.
  • Ślesiński W., Krakowski okres działalności Oskara Sosnowskiego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1994, t. XXXIX, z. 1.
  • Śródka A., Uczeni polscy XIX–XX stulecia, Warszawa 1998.
  • Walicki M., Wspomnienia o Oskarze Sosnowskim, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1946, t. VIII.
  • Who's who in East-Europe, edited by S. Tayla, Zurich 1935.
  • Zachwatowicz J., Oskar Sosnowski, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1946, t. VIII.
  • Zachwatowicz J., Działalność naukowa śp. proj Oskara Sosnowskiego, „Rozprawy Komisji Historii Kultury i Sztuki” 1949, t. I.
  • Zachwatowicz J., Oskar Sosnowski 1880–1939. W dwudziestą piątą rocznicę śmierci, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1964, t. IX, z. 3.
  • Zarębski T., Urbanistyczne aspekty twórczości Oskara Sosnowskiego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1990, t. XXXV, z. 3–4.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Wideo

Słowa kluczowe