Wielokulturowość Lublina – statystyka
Dziś lublinianin znaczy Polak. Kiedyś tak nie było i trudno to sobie wyobrazić. Kiedyś Lublin był wielokulturowy, a Podzamcze jest dziś symbolem tej wielokulturowości – wielokulturowości bliżej nieznanej. Aby o niej mówić, warto znać konkretne fakty: ilu mieszkańców jakiej narodowości i kiedy mieszkało w naszym mieście.
Spis treści
[Zwiń]Polsko-żydowski Lublin
Próba wizualizacji polsko-żydowskiego Lublina na podstawie danych z poniższej tabeli. Wyróżnione pole to okres, kiedy Żydzi stanowili 50–60 proc. mieszkańców miasta.
Zmniejszenie proporcji Żydów w stosunku do całej populacji miasta zaraz po tym okresie to złożenie rezultatów działań wojennych i wyższej śmiertelności oraz efektu statystycznego wynikającego z poszerzenia administracyjnych granic miasta.
Lublin wielokulturowy
Tabela zawiera część danych na ten temat. Ukazuje głównie liczebność Żydów jako najliczniejszej, oprócz Polaków, grupy narodowościowej (a czasem nawet liczniejszej).
Rok | Dane o liczbie i narodowości mieszkańców |
Liczebność Żydów w procentach | Źródło |
1550 | 840 Żydów | ? | 1, s. 61 |
1661 | W lustracji z tego roku napisano, że „Moskwa 2700 Żydów wycięła podczas inkursyjej swojej” | ? | 2, s. 10 |
1662 | 2000 Żydów | ? | 1, s. 61 |
1664 | ? | ok. 20 (dane na podstawie pogłownego) | 2, s. 10 |
1764–1765 |
a) 4801 mieszkańców, w tym 1020 Żydów b) 1725 Żydów c) 2466 Żydów ogółem (Piaski, Podzamcze, Kalinowszczyzna, Wieniawa), w tym na Podzamczu 1634 osoby |
a) ok. 21 b) c) ? |
a) 3 b) 1, s. 61 c) 2, s. 10 |
1787 |
a) wg Ćwika w Lublinie było 4230 Żydów na 8550 mieszkańców b) 4321 Żydów |
a) 50,5 b) 49,6 |
a) 1, s. 17 b) 2, s. 61 |
1806 | 2973 Żydów | 42 | 1, s. 61 |
1819 | 4771 Żydów | 48,3 | 4 |
1827 | 6795 Żydów na 13 475 mieszkańców | 50,4 | 11 |
1857 | 8747 Żydów | 56 | 1, s. 61 |
1860 | 11 300 Żydów na 19 745 mieszkańców | 57,2 | 6 |
1862 | 10 413 Żydów | 57 | 1, s. 61 |
1865 | 12 992 Żydów | 59,2 | 4 |
1880 | 14 648 Żydów na 29 771 mieszkańców | 49,2 | 6 |
1885 | ? | 47,6 | 4 |
1897 | 23 586 Żydów | 50,9 | 1, s. 61 |
1905 | ? | 50,7 | 4 |
1913 | 37 984 Żydów na 75 875 mieszkańców | 49,4 | 5 |
1914 |
80 060 mieszkańców wg wyznania:
|
48,9 | 7 |
1915 |
32 513 Żydów na 58 820 mieszkańców (po poborze do wojska, ewakuacjach, epidemiach) |
54,6 | 7 |
1916 |
35 662 Żydów na 81 198 mieszkańców Wielkiego Lublina (po wyznaczeniu nowych granic miasta jego obszar wzrósł ponad trzykrotnie z 876,4 ha do 2691 ha). Na terenach przyłączonych gmin Konopnica, Wólka i Zemborzyce mieszkało 3149 Żydów (w tym 2784 na Wieniawie) na 22 378 mieszkańców. |
43,9 | 7 |
1921 |
a) 94 412 mieszkańców ogółem w tym wg wyznania:
b) wg wydawnictwa policyjnego (1922): 45 000 Żydów na 96 178 mieszkańców c) 37 337 Żydów na 94 412 mieszkańców d) 37 337 Żydów na 91 553 mieszkańców |
a) 39,6 b) 46 c) 39,54 d) 39,5 |
a) 8 b) 9 c) 4 d) 1, s. 26 |
1929 |
116 314 mieszkańców w tym 61,5 proc. Polaków (polski jako główny język wybrało 65 proc. a żydowski 35 proc.) |
38,5 (3,5 proc., tj. ok. 4070 osób mówiło głównie po polsku) | 1, s. 29 |
1931 |
a) 38 937 Żydów b) 38 935 Żydów na 112 285 mieszkańców c) wg wyznania:
|
a) 34,6 b) 34,87 c) 34,7 |
a) 10 b) 4 c) 12 |
1939 |
42 830 Żydów na ponad 120 000 mieszkańców |
ok. 35 | 1, s. 31 |
1944–1968 |
a) 99 000 mieszkańców ogółem w 1945 roku. b) na początku sierpnia 1944 w Lublinie mieszkało ok. 300 Żydów, z czego 15 to lublinianie. Liczebność Żydów w kolejnych latach:
|
maksymalnie 3 |
a) 13 b) 14 |
Literatura
- K. Wajs i S. Wajs, Fakty i wydarzenia z życia lubelskich Żydów, Lublin 1997.
- H. Gmiterek, [wstęp do:] Materiały źródłowe do dziejów Żydów w księgach grodzkich lubelskich z doby panowania Augusta II Sasa 1697–1733, Lublin 2001.
Dane za lata 1764–1765 [za:] R. Mahler, Statystyka Żydów województwa lubelskiego na przełomie 1764–1765 roku, „Młody Historyk” 1958, nr 2, tab. 1–2. - J. Kleczyński i J. Kulczycka, „Liczba głów żydowskich w koronie z taryf roku 1775” w Archiwum Komisji Historycznej Akademii Umiejętności, t. VIII, 1998, s. 398, [za:] Elżbieta Przesmycka, Przeobrażenia zabudowy i krajobrazu miasteczek Lubelszczyzny, Lublin 2001.
- T. Radzik, Żyli z nami, [w:] Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. A.A. Witusik i T. Radzik, Lublin 2000, s. 263.
- E. Przesmycka, Przeobrażenia zabudowy i krajobrazu miasteczek Lubelszczyzny, Lublin 2001, tab. na s. 74, na podstawie: A. Koprukowniak, W okresie kształtowania się kapitalizmu 1864–1918, [w:] Dzieje Lubelszczyzny, red. J. Mazurkiewicz i H. Zins, Warszawa 1974, s. 641–736.
- Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich, t. V, Warszawa 1884, s. 428.
- J. Lewandowski, Społeczność żydowska Lublina w czasie I wojny światowej, [w:] Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej w Lublinie, t. I, red. T. Radzik, Lublin 1995, s. 113.
- A. Kierek, Rozwój gospodarczy Lublina w latach 1918–1939, [w:] Dzieje Lublina, t. II, red. J. Dobrzański, J. Mazurkiewicz, Lublin 1975, s. 41, [za:] E. Horoch, Udział ludności żydowskiej Lublina w organizacji miejskiej Komunistycznej Partii Polski, [w:] Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej w Lublinie, t. I, red. T. Radzik, Lublin 1995, s. 234.
- Kalendarz Policji Państwowej. Informator Powszechny, Warszawa 1922, s. 351, [za:] E. Horoch, Udział ludności żydowskiej Lublina w organizacji miejskiej Komunistycznej Partii Polski, [w:] Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej w Lublinie, t. I, red. T. Radzik, Lublin 1995. s. 234 [?].
- S. Bronsztejn, Ludność żydowska w Polsce w okresie międzywojennym. Studium Statystyczne, Wrocław–Warszawa 1963, s. 277, [za:] R. Kuwałek, Źródła do dziejów społeczności żydowskiej w Lublinie w XIX–XX w. w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie, [w:] Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej w Lublinie, red. T. Radzik, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, s. 13.
- J. Skarbek, Żydzi województwa lubelskiego podczas powstania listopadowego, „Biuletyn żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 1/93, s. 250–251, [za:] R. Kuwałek, Urzędowi rabini lubelskiego Okręgu Bożniczego 1821–1939, [w:] Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej w Lublinie, red. T. Radzik, Lublin 1995, s. 31.
- A. Kierek, Rozwój gospodarczy Lublina w latach 1918–1939, [w:] Dzieje Lublina, t. II, red. J. Dobrzański, J. Mazurkiewicz, Lublin 1975, s. 41
lub J. Marczuk, Rada Miejska i Magistrat Lublina 1918–1939, Lublin 1984, s. 26–27, [za:] E. Horch, Udział ludności żydowskiej Lublina w organizacji miejskiej Komunistycznej Partii Polski, [w:] Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej w Lublinie, t. I, red. T. Radzik, Lublin 1995, s. 234. - H. Gawarecki i C. Gawdzik, Ulicami Lublina, Lublin 1976, s. 8.
- A. Kopciowski, Zarys dziejów Żydów w Lublinie, [w:] Żydzi w Lublinie – Żydzie we Lwowie. Miejsca – Pamięć – Współczesność, red. J. Zętar, E. Żurek, S.J. Żurek, Lublin 2006, s. 20–21.