Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Antonio Corazzi (1792–1877)

Antonio Corazzi (1792–1877), architekt włoskiego pochodzenia, przybył do Polski z inicjatywy Stanisława Staszica, działał tu w latach 1818–1847, m.in. jako budowniczy miasta Warszawy. Autor projektów budynków użyteczności publicznej, m.in. gmachu Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, gmachu Teatru Wielkiego w Warszawie, autor projektu regulacji placu Bankowego w Warszawie. W Lublinie pracował przy przebudowie furty jezuickiej w Wieżę Trynitarską oraz przy przebudowie fasady archikatedry.

Wieża Trynitarska w Lublinie. Widok od strony Rynku.
Wieża Trynitarska w Lublinie. Widok od strony Rynku. (Autor: Zętar, Joanna (1975- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

ŻyciorysBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Antonio Corazzi urodził się w Livorno jako syn impresario teatru Avalorati. W 1811 roku ukończył szkołę pijarską, następnie kształcił się w Reggia Accademia delle Belle Arti del Disegno we Florencji pod kierunkiem Gaspero Paolettiego. Szkołę ukończył z nagrodą II miejsca za projekt architektoniczny oraz z trzyletnim stypendium.

W 1818 roku z inicjatywy Stanisława Staszica przybył do Warszawy i został mianowany budowniczym generalnym KRSWD i OP (1 lutego 1819). W 1816 roku został członkiem Akademii Bolońskiej. W 1845 roku powrócił do Florencji, gdzie dwa lata później został powołany na członka Akademii Sztuk Pięknych. Zmarł w 1877 roku.

W czasie pobytu w Polsce w gronie uczniów Corazziego znaleźli się m.in. Jan Foralski, Piotr Frydzych, Adam Idźkowski, Ludwik Konkowski, Ludwik Kozubowski, Alfons Kropiwnicki, Stefan Baliński, Józef Górecki oraz Adolf Loewe. Architekt przyczynił się również do sprowadzenia do Polski m.in. Franciszka Marii Lanciego oraz Henryka Marconiego.

Charakterystyka twórczościBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Podczas swojego pobytu w Polsce wpłynął na stworzenie XIX-wiecznej, neoklasycystycznej architektury warszawskiej. Wrażliwość na tradycjonalizm form rodzinnych zaowocowała projektami idealnie komponującymi się z warszawską architekturą miejską. Są to głównie budynki o szlachetnej linii i umiarkowanej dekoracji. Architektura pałacowa Corazziego wyróżnia się zaś monumentalizmem oraz wyraźnym zamiłowaniem do kolumnowych portyków.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1818 – Antonio Corazzi z inicjatywy Stanisława Staszica przybywa do Warszawy;
1819 – Corazzi zostaje mianowany budowniczym generalnym KRSWD i OP;
1819 – udział w restauracji furty jezuickiej w Lublinie;
1820 – projekt pałacu Hołowczyca w Warszawie;
1821 – projekt przekształcenia furty jezuickiej na Wieżę Trynitarską w Lublinie;
1821 – projekt przebudowy fasady archikatedry w Lublinie;
1820 – projekt pałacu Towarzystwa Nauk w Warszawie;
1823 – projekt pałacu Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych w Warszawie;
1823–1825 – projekt gmachu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu;
1825 – projekt regulacji placu Bankowego w Warszawie;
1825–1827 – projekt pałacu Rządu Wojewódzkiego w Radomiu;
1826 – projekt katafalku podczas nabożeństwa żałobnego za gen. J. Zajączka w kościele pw. św. Krzyża w Warszawie;
1826–1833 – projekt Teatru Wielkiego w Warszawie;
1827 – projekt willi przy ul. Senatorskiej i ul. Nalewki w Warszawie;
1827 – projekt domu J. Morawskiego za Żelazną Bramą w Warszawie;
1828 – projekt domu własnego przy ul. Wiejskiej w Warszawie;
1829 – projekt domu F. Młokosiewicza przy ul. Senatorskiej w Warszawie;
1833 – projekt domu W. Kwiatkowskiego na Podwalu w Warszawie;
1834 – projekt domu Wołoszewskiego przy ul. Brackiej w Warszawie;
1834 – projekt gimnazjum w Płocku;
1834 – projekt gimnazjum w Suwałkach;
1834 – projekt kościoła w Siedlcach;
1837 – projekt pałacu barona Edwarda Rastawieckiego w Dołhobyczowie;
1841 – projekt gimnazjum w Siedlcach;
1845 – projekt willi Sokołowskiego przy Al. Ujazdowskich w Warszawie;
1845 – powrót do Florencji;
1860 – projekt budynku Parlamentu we Florencji;
1865 – projekt Panteonu di Dante we Florencji;
1865 – projekt teatru w Aleksandrii;
1865 – projekt teatru w Kopenhadze;
1877 – Antonio Corazzi umiera.

Najważniejsze projekty i realizacjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Z początkowej działalności architektonicznej należy wymienić udział w konkursie Akademii na projekt kościoła oraz projekt teatru Diurno i teatru Goldoni z ogrodami, oranżerią i salami: balową, maskardową i koncertową.

Z 1819 roku pochodzi projekt przebudowy kościoła i klasztoru karmelitanek w Warszawie na pomieszczenia Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. W następnych latach w Warszawie powstały projekty pałacu Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1820), Pałacu Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych (1823), gmachu Komisji Województwa Mazowieckiego (1824), gmachu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu (1824). W latach 1825–1833 zaprojektował gmach Teatru Wielkiego (z Adolfen Schuchem i Aleksandrem Ludwikiem Kozubowskim), jeden z najważniejszych projektów architektury neoklasycystycznej w Polsce.

Antonio Corazzi projektował także liczne wille, m.in. dom arcybiskupa Szczepana Hołowczyca na Nowym Świecie w Warszawie (1820), pałac dyrektora Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie (1825), dom własny przy ul. Wiejskiej (1828), wille przy ul. Senatorskiej i ul. Nalewki (1827), dom J. Morawskiego za Żelazną Bramą (1827), dom F. Młokosiewicza przy ul. Senatorskiej (1829), dom W. Kwiatkowskiego na Podwalu (1833), dom Wołoszewskiego przy ul. Brackiej (1834) oraz willę Sokołowskiego przy Al. Ujazdowskich (1845).

Zajmował się także zagadnieniami urbanistycznymi, o czym świadczy projekt regulacji placu Bankowego z 1825 roku. Był także autorem katafalku podczas nabożeństwa żałobnego za gen. J. Zajączka w kościele pw. św. Krzyża w Warszawie (1826).

Mimo iż Corazzi był budowniczym Warszawy, znane są także jego projekty w innych miastach Królestwa Polskiego. W latach 1825–1827 wybudował pałac Rządu Wojewódzkiego w Radomiu. W 1837 roku zaprojektował pałac barona Edwarda Rastawieckiego w Dołhobyczowie, a w następnych latach kościół (1834) i gimnazjum (1841) w Siedlcach, a także gimnazjum w Płocku (1834) i gimnazjum w Suwałkach (1834).

Po powrocie do Florencji zaprojektował jeszcze Parlament (1860), Panteon di Dante (1865) oraz budynki teatrów w Aleksandrii (1865) i Kopenhadze (1865).

Projekty i realizacje w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Działalność architektoniczna Corazziego wpłynęła także na architekturę Lublina. Włoch nadzorował w 1819 roku restaurację furty jezuickiej oraz przekształcił w 1821 roku furtę klasztorną w Wieżę Trynitarską, nadając jej neogotycki wygląd. Architekt dodał ośmioboczną nadbudowę ze stożkowym dachem krytym blachą. Corazzi przebudował również w 1821 roku fasadę frontową archikatedry w Lublinie. Wzbogacił ją o monumentalny portyk wsparty na sześciu toskańskich kolumnach, z obszernym tarasem powyżej. Portyk ten jednak zburzono w 1841 roku, gdyż był w złym stanie technicznym. Do formy czterokolumnowego portyku zaprojektowanego przez Corazziego powrócono przy odbudowie archikatedry po zniszczeniach wojennych.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Biegański P., Pałac Staszica, siedziba TNW, Warszawa 1951.
  • Biegański P., Twórczość A. Corraziego w świetle dokumentów florenckich, BHSK, 1935–1936, nr 4.
  • Biegański P., Antonio Corazzi w Akademii Sztuk Pięknych we Florencji, BHSK 1935, nr 1.
  • Ciampi S., Viaggio in Polonia, Firenze 1830.
  • Gacki J., O kościele w Suchej, „Pamiętnik Religijno-Moralny” 1865, t. XXII, nr 309.
  • Gawarecki H., Gawdzik C., Ulicami Lublina, Lublin 1976.
  • Kowalczyk I., Lublin. Przewodnik turystyczny, Lublin 2001, nr 2.
  • Lauterbach A., Corazzi Antonio, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IV, Kraków, 1938.
  • Luboński J., Monografia historyczna miasta Radomia, Radom 1913.
  • Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
  • Tatarkiewicz W., Pałac Staszica a klasycyzm w Polsce, „Rocznik TNW”, t. XXV, Warszawa 1933.
  • Ungr J., Życiorys A. Corraziego, „Kalendarz Warszawski” 1880.
  • Zachwatowicz J., Regulacja placu Bankowego wg projektu Corrazziego, BHSK 1934.
  • Zieliński W.K., Monografia Lublina, Lublin 1878.
  • Żywicki J., Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998.
  • Żywicki J., Urzędnicy: Architekci, Budowniczowie, Inżynierowie cywilni... Ludzie architektury i budownictwa w województwie lubelskim oraz guberni lubelskiej w Królestwie Polskim w latach 1815–1915, Lublin 2010.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Wideo

Inne materiały

Słowa kluczowe