Karol Bay (zm. 1740)
Karol Bay (ur. II połowa XVII wieku, zm. 1740) – barokowy architekt, budowniczy i rzeźbiarz włoskiego pochodzenia.
Spis treści
[Zwiń]Życiorys
O życiu Karola Antonia Baya wiemy niewiele. Urodził się w II połowie XVII wieku we Włoszech. W latach 1722–1737 wymieniany był w Polsce jako magnificius Sacrae Regiae Maiestatis Architectus. Zmarł w 1740 roku.
Charakterystyka twórczości
Karol Bay to architekt, rzeźbiarz i budowniczy z epoki baroku. W swoich projektach architektonicznych zrywa z potylmanowską płaską i linearną formą, a wprowadza kolumnowe, falujące fasady z subtelną grą światłocieni. Wywarł on znaczny wpływ na kształtowanie się architektury XVIII wieku w Polsce, a jego dzieła, szczególnie fasada kościoła wizytek w Warszawie, stały się inspiracją dla innych lokalnych architektów. Widoczne jest to m.in. w fasadzie kościoła paulinów w Leśnej na Podlasiu czy św. Marcina w Piwnej.
Kalendarium
1716–1720 – projekt przebudowy wnętrz pałacu Mniszchów w Warszawie;
1722 – zachowane listy architekta do Elżbiety Sieniawskiej, dla której prowadził prace przebudowy pałacu w Wilanowie;
1723 – projekt klasztoru, szkoły parafialnej, przytułku i szpitala przy kościele Najświętszej Maryi Panny w Siemiatyczach;
1726–1733 – projekt kościoła i klasztoru kapucynów przy Krakowskim Przedmieściu w Lublinie;
1728–1761 – projekt kościoła wizytek w Warszawie;
1729–1734 – projekt przebudowy kamienic przy ulicy Jezuickiej 1–3 w Warszawie;
1733 – projekt kamienicy własnej przy ulicy Miodowej 12 w Warszawie.
Najważniejsze projekty i realizacje
Pierwsze informacje o działalności architekta w Polsce pochodzą z lat 1716–1720, gdy nadzorował przebudowę wnętrz pałacu Mniszchów w Warszawie. Z 1722 roku pochodzą zachowane listy architekta do Elżbiety Sieniawskiej, dla której prowadził prace przebudowy pałacu w Wilanowie. Z jego projektu pochodzi sześcioboczna studnia na dziedzińcu koło bramy. W 1723 roku zaprojektował klasztor, szkołę parafialną, przytułek i szpital przy kościele Najświętszej Maryi Panny w Siemiatyczach. W latach 1728–1761 wybudowano według jego projektu kościół wizytek w Warszawie, z fundacji Lubomirskich. Jest to jednonawowy kościół z rzędem kaplic i prosto zamkniętym prezbiterium o bardzo charakterystycznej dwukondygnacyjnej fasadzie (górna część przebudowana prawdopodobnie przez Jakuba Fontanę), podzielonej łamanymi gzymsami i półkolumnami. Inne warszawskie projekty Karola Baya to przebudowa kamienic przy ulicy Jezuickiej 1–3 (1729–1734), projekt kamienicy własnej przy ulicy Miodowej 12 (1733) oraz przebudowa fasady kościoła pw. św. Marcina (1744).
Projekty i realizacje w Lublinie
W Lublinie według projektu Karola Baya wybudowano w latach 1726–1733 kościół i klasztor kapucynów przy Krakowskim Przedmieściu z fundacji Pawła Karola Sanguszki. Bay jest też autorem wnętrz klasztoru oraz masywnie i grubo udrapowanych rzeźb z fasady kościoła (przy współpracy Jana Baya).
Literatura
- Berdecka A., Pałac Mniszchów przy ul. Senatorskiej w Warszawie, praca magisterska w maszynopisie, 1951.
- Budziarek M., Kapucyni w Lublinie: dzieje klasztoru w latach 1721–1864, Lublin 1996.
- Gawarecki H., Gawdzik C., Ulicami Lublina, Lublin 1976.
- Gawarecki H., Lublin i okolice: przewodnik, Warszawa 1980.
- Guttmejer K., Bay czy Chiaveri? Kto zaprojektował kościół wizytek w Warszawie, „Rocznik Warszawski” 2005, nr 33.
- Hermanowicz W., Monografia architektury kościoła oo. kapucynów pw. śś Piotra i Pawła w Lublinie, „Roczniki Humanistyczne” 1970, t. XVIII, z. 5.
- Kraszewski J.C.R., Materiały do historii budowy kościoła wizytek, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, t. V.
- Karpowicz M., Sztuka polska XVIII w., Warszawa 1985.
- Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
- Wypisy E. Łopacińskiego w Sigillat, Teka 67/III w GUK.