Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Teatr Akademicki KUL Grupa „Ubodzy”

Grupa teatralna założona w 1970 w ramach Teatru Akademickiego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego roku przez Joachima Lodka, byłego studenta historii sztuki KUL. W późniejszym okresie działalności Grupy, teatr prowadzili Mieczysław Abramowicz i Roman Doktór. Opiekunem Grupy jako Teatru Akademickiego KUL był Adam Chruszczewski. Grupa „Ubodzy” zakończyła swoją działalność spektaklem Gromada w 1977 roku.
„Sposób pracy teatru określało wzorowanie się na Jerzym Grotowskim i kierowało Grupę w stronę podobnych inspiracji literackich, do których należała przede wszystkim Biblia i proza Fiodora Dostojewskiego. Najważniejsze przedstawienia „Ubogich” to: Hiob (1971), Kain i Abel (1973) oraz Upłaz (1974), a potem Piłat (1975) i Gromada (1977)”1.

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

Etymologia nazwy i cechy charakterystyczneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Nazwa Grupa „Ubodzy”, pomysłu Joachima Lodka, bezpośrednio nawiązywała do przyjętej poetyki teatru. Cechą charakterystyczną Grupy było stosowanie skromnej scenografii z niewielką ilością rekwizytów, a także forma pracy reżysera z aktorem oparta na słowie. Teatr w swoich przedstawieniach podejmował tematykę egzystencjalną, poruszał problem wartości i zgłębiał treści wydarzeń biblijnych. Aktorzy szukali odpowiedzi na pytania, które ich samych nurtowały. Pisali o swoim teatrze: „W  naszej pracy teatralnej staramy się realizować ideę teatru-wspólnoty. Teatr jest dla nas tylko pretekstem do szukania kontaktu, zbliżenia z ludźmi, którzy do nas przychodzą. Chcielibyśmy by teatr stał się miejscem autentycznego spotkania wszystkich, którzy szukają drugich. Nie chcemy by teatr dawał rozwiązania, by mówił «jak żyć». Nie chcemy by teatr mówił o tym, co nas dzieli lecz o tym, co nas łączy”2.
Miejscem prezentacji spektakli Grupy „Ubodzy” były przede wszystkim salki w budynku Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Mówi Irena Beata Michałkiewicz, z domu Mirowska, aktorka Grupy „Ubodzy”: „Tak jak Leszek Mądzik raczej realizował przedstawienia w dużej auli, to tutaj Joachim Lodek przeniósł całą akcję działań do małych pomieszczeń w klubie «KULuary» [przy KUL-u]”3. Grupa „Ubodzy” prezentowała spektakle głównie na festiwalach w Polsce. Jako Teatr Akademicki KUL nawiązała współpracę ze środowiskiem teatralnym Katolickiego Uniwersytetu w Nijmegen w Holandii. Mimo zaproszenia Grupy z prezentacją przedstawienia Kain i Abel do Holandii, nie doszło do jej realizacji, ponieważ Mieczysław Abramowicz grający Abla został zatrzymany przez ZOMO i nie dostał paszportu.
Duży wpływ na twórczość Grupy miał Teatr Laboratorium Jerzego Grotowskiego. Grupa „Ubodzy” zaprezentowała spektakl Kain i Abel na Festiwalu Teatru Otwartego we Wrocławiu.
Irena Beata Michałkiewicz: „Nawiązaliśmy we Wrocławiu kontakt z aktorami od Grotowskiego: Rena Mirecka, Zbyszek Cynkutis, Stanisław Scierski. W końcowej pracy nad Kainem i Ablem «wprowadzili» do przedstawienia kilka zmian, sugerując je pytaniami, np.: «Dlaczego jest taka scena?», «Dlaczego nóż jest w tym momencie?». Pokazali nam też ćwiczenia fizyczne, które pozwalały usprawnić nasze ciała, aby móc wyrażać swoje uczucia i wczuwać się w rolę postaci, które graliśmy. Ćwiczyliśmy też dykcję”4.

Joachim LodekBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Joachim Lodek był pomysłodawcą i założycielem Grupy „Ubodzy”. Zrealizował dwa spektakle i zaczął realizację trzeciego – Człowiek człowiekowi. Wspomina go Irena Beata Michałkiewicz: „Wspaniały człowiek. Skupiony i trochę zamknięty w sobie. Doświadczony przez los, po przejściach. Zanim został studentem na KUL-u, wykonywał różne prace fizyczne, pracował m.in. jako piekarz. Łagodny w kontakcie z ludźmi i zawsze delikatnie uśmiechnięty. Nigdy nie był osobą zbyt ekspresyjną, raczej tajemniczą. Skromny w zachowaniu. Był osobą dojrzałą, i mentalnie, i psychicznie. Strasznie żałuję, że potem odszedł z Grupy. Zdecydował się na wyjazd, chyba naukowy”5.

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwszym spektaklem Grupy „Ubodzy” był Czas wody żywej z premierą w roku 1970 w reżyserii Joachima Lodka na podstawie książki R. Brandstaettera Jezus z Nazaretu (wcześniej, w roku 1970, Joachim Lodek zrealizował wspólnie z Leszkiem Mądzikiem przedstawienie Ecce Homo jako Teatr Akademicki KUL).
Wspomina Irena Beata Michałkiewicz: „Po spektaklu Ecce Homo Leszek Mądzik i Joachim Lodek rozstali się. Leszek Mądzik zaczął robić swój teatr plastyczny, a dla Joachima Lodka główną ideą teatralną i najważniejszą ekspresją artystyczną było słowo. Skupił się na aktorze”6.
Poza Czasem wody żywej drugim spektaklem, który w pełni reżyserował Joachim Lodek był Hiob według Mac Leischa, z wersetami z Biblii, m.in. z Jerzym Binkowskim w roli Hioba, Julitą Sztajnbach grającą demiurga i Ireną Beatą Mirowską.
Irena Beata Michałkiewicz, z domu Mirowska: „Miałam w Hiobie dwie role. Witałam ludzi, którzy przyszli na spektakl ubrana w niebieskie, letnie spodnie i bluzkę w kwiatuszki z krótkim rękawem. To zamysł Joachima. Premiera Hioba była w zimie i do salek, gdzie grany był spektakl, schodziło się w dół. Była szatnia, potem długi korytarz. Witałam ludzi i zapraszałam do szatni. Zagadywałam lekką i przyjemną rozmową. Mówiłam, że razem wejdziemy na spektakl. Na początku tego korytarza było białe płótno. Korytarz prowadzący do salek i na przedstawienie nie był szeroki. Na białym płótnie były świece płonące. W pewnym momencie prosiłam o ciszę i spokój, dostawałam znak od Joachima i mówiłam: «Proszę za mną». Zdejmowałam letnie buciki i stawałam przed białym płótnem ze świecami. Wchodziłam boso na płótno. Stawałam płasko pod ścianą i wtedy już bez żadnej ekspresji patrzyłam na przeciwległą ścianę i widzowie mieli robić to, co uważali za słuszne. Różnie było. Często był stos butów przed płótnem. Niektórzy czekali, aż większość przejdzie, nie zdejmowali butów, brali rozbieg i próbowali przeskoczyć prześcieradło. Potem przechodzili do salki i siadali na krzesłach”7.
Joachim Lodek zaincjował jeszcze jedno przedstawienie i rozpoczął nad nim prace. Przedstawienie nosiło tytuł Człowiek człowiekowi i opowiadało historię Maksymiliana Kolbego. Początkowo spektakl miał nosić nazwę Muchy. Kiedy Lodek odszedł z Grupy, realizacji tego spektaklu podjął się Jerzy Binkowski. Kolejne przedstawienia powstawały w wyniku wspólnej pracy Grupy pod kierunkiem Mieczysława Abramowicza i Romana Doktora. Najważniejsi z aktorów Grupy to (kolejność alfabetyczna): Mieczysław Abramowicz, Jerzy Binkowski, Zbigniew Belowski, Maria Czarniecka, Anna Dąbrowska, Roman Doktór, Maria Kadzińska, Danuta Kosińska, Claude Larouche, Wiesław Lipiec, Marek Macko, Irena Beata Mirowska, Stefan Niedzielak, Marek Rzeczkowski, Urszula Schulz, Julita Sztajnbach, Wanda Zabłocka.
Irena Beata Michałkiewicz: „Jeśli chodzi o Grupę «Ubodzy» to Kain i Abel był najważniejszym spektaklem, jakby dotkniętym «czarodziejską różdżką» przez ludzi od Grotowskiego, z którymi się wtedy zaprzyjaźniliśmy. Mówię, kto grał w Kainie i Ablu: Roman Doktór – Kain i Mieczysław Abramowicz – Abel, ja, jako Irena Beata Mirowska, grałam Ewę i Urszula Schulz – jako «demiurg», «siła sprawcza». Jeszcze była z nami Iśka Kadzińska, która była takim naszym zaufanym obserwatorem, jedyną osobą na naszych próbach”8.
Kolejny spektakl Grupy po Kainie i Ablu, inspirowany Fiodorem Dostojewskim, nosił tytuł Upłaz, a jego motywem przewodnim były słowa: „Choćby mi przyszło żyć na takim maleńkim upłazie, to wolałabym żyć niż umrzeć”. W roku 1975 miała miejsce premiera Piłata z Mieczysławem Abramowiczem grającym Jezusa, Romanem Doktorem jako Piłatem, Danutą Kosińską – Marią Magdaleną i Ireną Beatą Michałkiewicz w roli zwanej przez aktorów „Wodą”, czyli osoby, która miała pośredni wpływ na to, co się dzieje w sztuce.
Po następnym przedstawieniu – Judasz – zespół podzielił się na grupę prowadzoną przez Romana Doktora i drugą, kierowaną przez Mieczysława Abramowicza. Obie zakończyły działalność w 1977 roku.

Premiery Teatru Akademickiego KUL Grupa „Ubodzy”Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

R. Brandstaetter, Czas wody żywej – reżyseria J. Lodek (1970)
A. Mac-Leish, Hiob – reżyseria J. Lodek (1971)
J. Lodek, Człowiek człowiekowi – reżyseria J. Binkowski (1972)
A.P. Gütersloh, Kain i Abel – realizacja zespołowa (1973)
Upłaz – realizacja zespołowa w oparciu o teksty F. Dostojewskiego i wersety z Biblii (1974)
Piłat – realizacja zespołowa oparciu o teksty M. Bułhakowa i wersety Biblii oraz fragmenty poematów W.B. Yeatsa, M.Reada, C.D. Lewisa, T. Rice’a, T.S. Eliota i niektóre teksty A. Camusa (1975)
Próba otwarta w ramach festiwalu Kullages ’76: Wędrowny, Brzmienia (1976)
Gromada – realizacja zbiorowa na podstawie powieści L. del Vasto Judasz, oraz tekstów Eliota i Dostojewskiego; scenariusz: R. Doktór (1977)
 


Opracowała Agnieszka Góra
(na podstawie relacji mówionej Ireny Beaty Michałkiewicz
zarejestrowanej ramach programu „Historia Mówiona”
realizowanego w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”)

 

 

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1 Cyt. za: P.J. Szamryk, Teatr Provisorium 1975–1995. Zarys monograficzny, Warszawa 2002.
2 Cyt. za: Folder Teatru Akademickiego KUL Grupa „Ubodzy”, 1974.
3 Rozmowa z Ireną Beatą Michałkiewicz zarejestrowana 27.02.2013 roku w ramach programu „Historia Mówiona” realizowanego w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”.
4 Tamże.
5 Tamże.
6 Rozmowa z Ireną Beatą Michałkiewicz zarejestrowana 27.02.2013 roku w ramach programu „Historia Mówiona” realizowanego w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”.
7 Tamże.
8 Tamże.

Powiązane artykuły

Audio

Słowa kluczowe