Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Widoki Lublina – autolitografie Leona Wyczółkowskiego (1918)

Wyczółkowski, nazywany ojcem nowoczesnej litografii polskiej, wychowany na Lubelszczyźnie – w Kamionce k. Kozłówki ukończył szkołę ludową – chętnie wracał do niej wspomnieniami. Pobyt w 1918 roku w Lublinie zaowocował cyklem rysunków przeniesionych później na kamień litograficzny. W tece lubelskiej znajdują się tablice z jego najlepszego okresu, wśród nich – kilka znakomitych [...].

R. Bartnik, Widoki Lublina w zbiorach graficznych Muzeum Lubelskiego, Lublin 2000.
Brama Grodzka w Lublinie, rysunek
Brama Grodzka w Lublinie, rysunek (Autor: Wyczółkowski, Leon)

Spis treści

[RozwińZwiń]

O autorzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Leon Wyczółkowski urodził się w 1852 roku w Hucie Miastkowskiej k. Garwolina. W latach 1869–1874 studiował w warszawskiej Klasie Rysunkowej, następnie na akademii monachijskiej (1875–1877) i w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (1877–1879). Często podróżował do Anglii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Włoch, odbył też długą podróż po Ukrainie i Podolu (1883–1894). Był nauczycielem na krakowskiej ASP, a później w warszawskiej SSP. Jego twórczość charakteryzowała się dynamicznymi zmianami stylów i technik (od historyzmu po impresjonizm, od malarstwa anegdotycznego do symbolizmu, a także od malarstwa do grafiki, której to technice pod koniec życia poświęcił się niemal zupełnie).

Był jednym z prekursorów grafiki artystycznej w Polsce i autorem licznych tek graficznych (chętnie podejmowane motywy to: krajobraz, pejzaż miejski, drzewa i kwiaty).

Zmarł w roku 1936 w Warszawie.

Historia dziełaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Leon Wyczółkowski jest autorem teki autolitografii pt.: Lublin. Leon Wyczółkowski. 1918/19. Data w tytule oznacza prawdopodobnie, że artysta był w Lublinie w 1918 roku i wtedy wykonał szkice miejskich budowli, natomiast w 1919 roku wykonał odbitki. W tece znajdują się następujące prace: Ogólny widok Lublina; Brama Krakowska (jedna litografia barwna i jedna czarno-biała); Ulica Jezuicka (litografia czarno-biała); Zamek z dzielnicą żydowską (litografia czarno-biała); Bernardyni (litografia barwna); Dominikanie (litografia czarno-biała); Kościół Św. Michała (zburzony – lit. ręcznie kolor.); Zamek; Brama Grodzka (litografia barwna); Dzielnica Żydowska (litografia czarno-biała); Dominikanie od strony Podwala (litografia barwna); Fryz na gmachu seminarium (litografia czarno-biała); Kościół św. Wojciecha (litografia barwna); Fronton katedry w świetle księżyca (litografia barwna), Panorama Lublina (litografia czarno-biała) [zapis tytułów oryginalny – red.].

Na marginesie warto wspomnieć, że oprócz motywów architektonicznych teka zawiera trzy prace, których tematem są drzewa: Sosenki No I (litografia barwna); Sosenki No II (litografia barwna); Stara lipa w Piotrawinie (litografia czarno-biała).

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Autolitografie z teki Lublin są bardzo zróżnicowane. Niektóre ukazują pojedyncze budowle, inne – fragmenty miasta (także w ujęciu panoramicznym); w jednych artysta ukształtował bryły wyrazistym konturem, w innych modelunkiem światłocieniowym. Mimo tej różnorodności, żelazną zasadą kompozycyjną jest podział na plany i obecność głównego motywu (wyróżnionego grubszą kreską, kolorem bądź światłocieniem). Przykładem różnicowania planów za pomocą konturu jest litografia Ulica Jezuicka, w której kamienice po obu stronach ulicy (plan pierwszy) zaznaczone są mocną kreską; Wieża Trynitarska, fragment pojezuickiego klasztoru (plan drugi), tympanon i prawa wieża katedry (plan trzeci) narysowane zostały kreską lekką i delikatną – jedyny mocny akcent w postaci czarnego hełmu katedry ma za zadanie zrównoważyć kompozycję.

Różnicowanie planów za pomocą światłocienia widać dobrze na litografii Bernardyni, która przedstawia szczyty i wieże bernardyńskiego klasztoru i kościoła. Pierwszy plan, na którym znalazły się dekoracyjne szczyty klasztoru, artysta umieścił w cieniu, plan drugi (prezbiterium) jest łagodnie oświetlony i płynnie przechodzi w plan trzeci (wieżę i szczyt nawy głównej), które jedynie delikatnym światłocieniem odróżniają się od gładkiej połaci nieba.
Przykładem litografii barwnej jest Brama Krakowska, gdzie artysta szkicowo, lecz sugestywnie położonym kolorem, oddał charakter naruszonej przez czas budowli. Użył do tego piaskowej żółcieni, oliwkowej zieleni i cynobrowej czerwieni.

Charakterystyczną cechą autolitografii Wyczółkowskiego jest malarskość, subtelne rozwiązania światłocieniowe, pozornie przypadkowa kompozycja. Pozornie, gdyż dążenie do uchwycenia nastroju i ulotnej urody chwili łączy się w jego pracach z przywiązaniem do czytelnej formy. Nawet najbardziej nastrojowe litografie, takie jak jednobarwna Brama Krakowska czy Dominikanie od strony Podwala są solidnie zakomponowanie – nie zaciera tego miękki, naśladujący zamglenie powietrza, światłocień, dzięki któremu obie budowle jawią się jako monumentalne i zwiewne jednocześnie.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Bartnik R., Widoki Lublina w Zbiorach Graficznych Muzeum Lubelskiego, [w:] Z. Nestorowicz [red.], Ikonografia dawnego Lublina, Lublin 1999.
  • Bartnik R., Leona Wyczółkowskiego wędrówki po Lubelszczyźnie. Katalog wystawy zorganizowanej z okazji jubileuszu 100-lecia Muzeum Lubelskiego i 70. rocznicy śmierci artysty, Lublin 2006.
  • Czarnocka K., Półtora wieku grafiki polskiej, Warszawa 1962.
  • Kietlicz-Rayski K., «Lublin» Wyczółkowskiego, „Głos Lubelski” 1920, nr 52.
  • Muszanka D., Litografia Leona Wyczółkowskiego, Wrocław–Kraków 1958.
  • Leon Wyczółkowski [nota biograficzna], [w:] Koniec wieku. Sztuka polskiego modernizmu 1890–1914 [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2006.
  • Zwolakiewicz H., «Lublin» – teka Leona Wyczółkowskiego, „Życie Lubelskie” 1954, nr 190.