Krakowskie Przedmieście 15 w Lublinie
Pierwsza wzmianka źródłowa na temat kamienicy Krakowskie Przedmieście 15 pochodzi z 1638 roku. Obecny wygląd budynku jest wynikiem połączenia dwóch kamienic w latach 80. XVIII wieku.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
Kamienica położona jest w zwartej zabudowie północnej pierzei Krakowskiego Przedmieścia. Południowa część działki styka się z ulicą Zieloną.
Funkcje
Kamienica pierwotnie była budynkiem mieszkalnym, handlowym i usługowym. Obecnie pełni tylko funkcję handlowo-usługową.
Kalendarium
1782 – powstanie nieruchomości przez połączenie budynku A. Jabłonowskiego z kamienicą Żugiewiczowską;
1785 – własność Karola Krebsa i jego żony Barbary;
1786 – siedziba winiarni Tomasza Mitowskiego;
1802 – sprzedaż nieruchomości przez Jana Reysecherdosfena – Michałowi Kopanarnemu;
1817 – własność Jana Lipkowskiego;
1832 – własność Andrzeja Wassaliego;
lata 30. i 40. XIX wieku – siedziba winiarni Ignacego Kuliga;
1851–1877 – własność Karola Hincza;
1877–1934 – własność rodziny Michelisów;
1943 – własność Szelingów;
1937 – własność Bielawskich;
1960–1971 – własność rodziny Wróblów;
lata 70. XX wieku – siedziba sklepów ZURT;
1991 – wpis do rejestru zabytków;
1991 – własność Marii i Andrzeja Stanisławów.
Historia budynku
Dzisiejszy obiekt znajdujący się przy ulicy Krakowskie Przedmieście 15 powstał w latach 80. XVIII wieku przez połączenie dwóch kamienic. Pierwsza wzmianka źródłowa potwierdzająca istnienie kamienicy pochodzi z 1638 roku, kiedy to późniejszą kamienicą Żugiewiczowską władał Paweł Iwaszkiewicz, patrycjusz lubelski, z żoną Elżbietą. W latach 20. i 30. XVIII wieku została wydzierżawiona złotnikowi Piotrowi Jakimowiczowi, wikariuszowi Czabayskiemu oraz Egidiuszowi Mercenierowi. Została ona połączona w 1782 roku z kamienicą A. Jabłonowskiego miecznika województwa podlaskiego w obszerną czterodzielną budowlę. W 1785 roku właścicielem nieruchomości został przemysłowiec Karol Krebs z żoną Barbarą. Prawdopodobnie około 1786 roku znajdowała się w kamienicy znana winiarnia Tomasza Mitowskiego – spolszczonego Greka, nazywanego Węgrzynem. W 1802 roku była własnością Jana Reysecherdosfena, który sprzedał ją Michałowi Kopanarnemu za 9289 zł reńskich. Następnie w 1817 roku nabył ją Jan Lipkowski za 1000 zł czerwonych holenderskich. Niska cena nieruchomości świadczy o złej kondycji technicznej budynku. Po siedmiu latach spadkobiercy Lipkowskiego sprzedali wyremontowaną kamienicę z częściowo nadbudowanym drugim piętrem za cenę dziesięciokrotnie wyższą kupcowi Józefowi Rose. W 1832 roku kupił ją Andrzej Wassali. W latach 30. i 40. XIX wieku w kamienicy znajdowała się winiarnia Ignacego Kuliga. Następnie w latach 1851–1877 była własnością Karola Hincza, który wybudował kamieniczkę przy ulicy Zielonej, zamykając czworobok wokół podwórza. Od niego nieruchomość kupiła Matylda Michelis. Na przełomie XIX i XX wieku zainstalowano w podwórzu wodopój w żeliwnej obudowie, który był zasilany z wodociągu miejskiego. W rękach tej rodziny kamienica pozostawała do 1934 roku. Kolejni jej nabywcy – Szelingowie (od 1934) i Bielawscy (od 1937) – przebudowali klatkę schodową według projektu architekta H. Paprockiego. W okresie międzywojennym wszystkie pomieszczenia na parterze zostały zamienione na sklepy. W tym czasie budynek został zelektryfikowany i skanalizowany. Zaraz po II wojnie światowej wyremontowano fasadę budynku i usunięto zabytkowy balkon. W latach 1960–1971 budynek był własnością rodziny Wróblów. W latach 70. XX wieku parter kamienicy przystosowano do sklepów ZURT. W 1972 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków. W 1991 roku nieruchomość kupili Maria i Andrzej Stanisławowie, a rok później pomieszczenia kamienicy zamieniono na dom towarowy i winiarnię według projektu J. Cieplińskiego.
Opis budynku
Kamienica położona jest na planie prostokąta. Jest budynkiem trójkondygnacyjnym i podpiwniczonym.
Fasada jest sześcioosiowa i umieszczona na cokole. Parter jest przekształcony i rozczłonkowany fryzem płycinowym biegnącym nad parterem oraz profilowanym gzymsem kordonowym. Pomiędzy pierwszym i drugim piętrem znajduje się podokienny gzyms o profilu: skotia – listewka – ćwierćwałek – listewka – wydatny gejson – listewka – sima – półeczka. Na pierwszym piętrze okna są umieszczone w profilowanych obramieniach wspartych na płaskich oprofilowanych cokołach ozdobionych nadprożami i oparte na zgeometryzowanych płaskich wspornikach. Ponadto są dwuskrzydłowe, sześciokwaterowe i ościeżnicowe. Na drugim piętrze okna dwuskrzydłowe i ościeżnicowe umieszczone są w skromnych, profilowanych obramieniach.
Elewacja tylna jest dwuosiowa, gładka, rozczłonkowana nad parterem oknami i drzwiami. Ponadto posiada murowane ganki z żeliwnymi balustradami biegnącymi wzdłuż elewacji kamienicy i oficyny zachodniej.
Wnętrze
Układ wnętrza został zmieniony przez adaptację parteru na sklepy, a wyższych kondygnacjach na usługi.
Literatura
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina 1465–1810, sygn. 160, k. 302 v; sygn. 206, k. 283 v.; sygn. 52, k. 118; sygn. 53, k. 241 v.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina 1874–1915, sygn. 7065.
Karta ewidencyjna zabytków, maszynopis w archiwum WUOZ w Lublinie.
Michalska G., Kamienica Krakowskie Przedmieście 15 / Zielona 12. Dokumentacja naukowo-historyczna, sygn. 1840, Lublin 1992.
Michalska G., Kamienica Krakowskie Przedmieście 15 / Zielona 12. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie, sygn. 2019, Lublin 1992.
Zieliński W., Monografia Lublina, Lublin 1878.