Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Krakowskie Przedmieście 9 w Lublinie

Pierwsza wzmianka dotycząca kamienicy przy ulicy Krakowskie Przedmieście 9 pochodzi z 1667 roku. W XVII wieku była nazywana Zarzycką, a później Bawarską, od nazwisk kolejnych właścicieli. W 1971 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków.

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica położona jest w śródmieściu, w kwartale zabudowy ograniczonym ulicami Krakowskie Przedmieście, Staszica, Zieloną i Świętoduską. Usytuowana jest w zwartej zabudowie, zwrócona elewacją na południe.

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwotnie kamienica pełniła funkcje mieszkalne i handlowo-usługowe, zaś obecnie tylko usługowo-handlowe.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1667 – własność Jakuba Zarzyckiego;

lata 80. XVII – własność Adama Bawarskiego;

1689 – część budynku należy do zakonu Jana Bożego, a reszta do Kazimierza Bawarskiego;

1711 – Marianna Henrici przekazuje część budynku Annie Elżbiecie Wulcównie;

1721 – kamienicą zarządzają opiekunowie nieletnich dzieci Marianny Henrici;

1776 – zakup nieruchomości od Stefanowskich przez Michała i Teofilę Gałeckich;

1804–1806 – sprzedaż przez dzieci Gałeckich kamienicy Adamowi i Franciszce Kowalewskim;

1842 – budynek dziedziczy Joanna z Goldmanów Spiska;

1849 – własność Fryderyka Krenna;

1861 – własność Franciszka Pióro;

1862 – własność Nathama Mullera;

1863 – własność Rywki Wajnberger;

1880 – własność Szlomy Lewinsztejn;

1886 – własność Sulima Kenzilbera;

1909 – własność Ity Wajnberg, Rejli Goldberger, Róży Ginis, Sury Rozengarten;

1913 – współwłaściciele odkupują części należące do Sury Rozengarten i Róży Ginis;

1919 – Izaak i Judka Wajnberg dziedziczą po matce;

1919 – od Izaaka Wajnberga i Rejli Holbergerowej odkupują ich części Flajszerowie;

1938 – budynek w spadku otrzymuje wakujący po Chaimie Flajszerze;

1967 – przebudowa parteru kamienicy;

1971 – wpisanie budynku do rejestru zabytków;

1975–1976 – przekształcenie tyłu kamienicy i budowa wewnętrznej klatki schodowej.

Historia budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwsza wzmianka dotycząca częściowo murowanej kamienicy pochodzi z 1667 roku. Wówczas była nazywana lapidea Zarzecka albo Zarzycka od nazwiska właściciela, którym był Jakub Zarzycki. Po jego śmierci nieruchomość otrzymali w spadku Anna i Tomasz Majorscy, którzy przekazali ją Janowi z Targowiska Gałęzowskiemu. Właścicielem pewnej części kamienicy w tym czasie był również Jan Folkman. W latach 80. XVII wieku należała do Adama Bawarskiego, skąd pochodzi utrzymująca przez dość długi czas nazwa Bawarska albo Babarska. W 1689 roku po śmierci Bawarskiego część kamienicy przeszła w ręce zakonu Jana Bożego. Głównym spadkobiercą zadłużonego budynku został jednak Kazimierz Bawarski, syn zmarłego. Siostra Kazimierza, Marianna, zamężna za Jerzym Henricim również starała się o część spadku po rodzicach, pomimo tego, że wcześniej otrzymała browar znajdujący się przy ulicy Kowalskiej. W 1690 roku budynek był częściowo drewniany. W 1711 roku spadkobierczyni Henricich, Marianna, przelała część praw do kamienicy na Annę Elżbietę Wulcównę – córkę Jerzego Henriciego z drugiego małżeństwa. Ostatecznie na mocy testamentu spisanego w 1721 roku przez Mariannę kamienica Henrycowska przeszła w ręce opiekunów jej nieletnich dzieci, którymi byli małżonkowie Wierzbicowie. Około połowy XVIII wieku prawa do kamienicy posiadali obok potomków Bawarskich, również małżonkowie Kaleccy. W 1776 roku od bliżej nie rozpoznanych Stefanowskich odkupili kamienicę Michał i Teofila Gałeccy. W tym czasie kamienica była już dwukondygnacyjnym, podpiwniczonym budynkiem. W latach 1804–1806 dzieci Gałeckich, tj. Marcin, Tekla i Józefa, odsprzedały swoje części Adamowi i Franciszce Kowalewskim. Stopniowo kupowali oni pozostałe części obiektu i stali się jedynymi jej właścicielami. Po śmierci Franciszki Kowalewskiej w 1842 roku nieruchomość odziedziczyła Joanna z Goldmanów Spiska. Wtedy na działce była tylko wydłużona kamienica pokryta gontem. W 1849 roku kupił ją Fryderyk Krenn, a po nim odziedziczyły ją jego dzieci. W 1861 roku nieruchomość kupił Franciszek Pióro, zaś rok później Natham Muller. Do II wojny światowej kamienica przechodziła z rąk do rąk, a jej właścicielami byli: od 1863 – Rywka Wajnberg; od 1880 – Szloma Lewinsztejn; od 1886 – Sulim Kenzilber; od 1909 – Ita Wajnberg, Rejla Goldberger, Róża Ginis, Sura Rozengarten. W 1913 roku współwłaściciele odkupili część Sury Rozengarten i Róży Ginis; w 1919 roku Izaak i Judka Wajnberg dziedziczyli po matce; w 1919 roku od Izaaka Wajnberga i Rejli Holbergerowej odkupili ich części Flajszerowie; w 1938 roku budynek w spadku otrzymał wakujący po Chaimie Flajszerze. W 1967 roku dokonano przebudowy parteru kamienicy, umieszczając w nim sklep obuwniczy, zaś w latach 1975–1976 przekształcono tył budynku przez budowę wewnętrznej klatki schodowej. W 1971 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków.

Opis budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica jest zbudowana na planie wydłużonego prostokąta. Od frontu jest trójkondygnacyjna, zaś od tyłu dwu- i czterokondygnacyjna. Pod całym budynkiem mieszczą się w pięciu traktach piwnice, które są częściowo użytkowane.

Fasada kamienicy jest trójkondygnacyjna i trójosiowa, umieszczona na gładkim cokole. Parter jest boniowany. Na każdej z kondygnacji znajdują się różnej wielkości prostokątne okna. W pionie fasada jest podzielona dwoma pasami gierowanego fryzu, ozdobionego prostokątnymi leżącymi płycinami, a na drugim piętrze są wypełnione sztukateriowym motywem arabeski. Okna na pierwszym piętrze umieszczone są w prostokątnych obramieniach, z nadprożami na zdobnych konsolach. Fasada jest zwieńczona dekoracyjnym belkowaniem, o gładkim fryzie i mocno wybitym do przodu gzymsie umieszczonym na dekoracyjnych wolutach zdobionych akantem. Pola między wolutami wypełnione są płaskorzeźbionymi rozetami.

Elewacja tylna jest gładka dwuosiowa, trójkondygnacyjna i podzielona wąskimi gzymsami. Wieńczy ją zdwojony gzyms koronujący o złożonym profilu z pięciu identycznych listewek zabezpieczonych dachówką.

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwotny układ wnętrza został całkowicie zatarty w wyniku przeprowadzonej generalnej przebudowy w latach 70. XX wieku.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina 1465–1810, sygn. 107, k. 86.

APL, Akta miasta Lublina 1810–1915, sygn. 7069.

Karta ewidencyjna zabytków, maszynopis w archiwum WUOZ w Lublinie.

Michalska G., Kamienica przy ul. Krakowskie Przedmieście 9 / Zielona 6. Rozpoznanie historyczne i konserwatorskie, maszynopis w posiadaniu WUOZ w Lublinie, sygn. 2016, Lublin 1992.

Powiązane artykuły

Powiązane miejsca

Powiązane wydarzenia

Zdjęcia

Słowa kluczowe