Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Teatr Muzyczny w Lublinie

Teatr muzyczny wywodzący się z założonego w 1947 roku Prywatnego Teatru Muzycznego. 

Teatr w Budowie z zawieszonym banerem Teatru Muzycznego w Lublinie
Teatr w Budowie z zawieszonym banerem Teatru Muzycznego w Lublinie (Autor: Trembecki, Jan (1934-2017))

Spis treści

[RozwińZwiń]

WprowadzenieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Lublin ma bogate tradycje teatru muzycznego. Repertuar teatru Rodakiewicza (obecnie nazywanego Starym), Teatru Wielkiego (dziś Teatr im. Juliusza Osterwy) i teatrów letnich w znaczącej części wypełniały rewie, operetki, komedie muzyczne, farsy. 

Powstanie Teatru Muzycznego w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Powojenna historia artystów „lekkiej muzy” ułożyła się w dość skomplikowany sposób. Początki były obiecujące – pierwsza po wojnie premiera teatru muzycznego odbyła się właśnie w Lublinie: w lipcu 1944 roku Centralny Dom Żołnierza (zespół Wojska Polskiego) wystawił Królową Przedmieścia Konstantego Krumłowskiego.

Podania głoszą, iż na początku dawano przedstawienia składankowe, fragmenty różnych znanych operetek. Potem spróbowano… adaptacji „Chaty za wsią” J.I. Kraszewskiego i „Żeńców” S. Szymanowicza. Ale już po roku publiczność lubelska zobaczyła kompletną „Wesołą wdówkę” Franciszka Lehara, a historia odnotowała nazwisko pierwszego i potem długoletniego dyrektora – A. Niemczynowskiego. Z dalszych dokumentów dowiadujemy się, że kierownikiem muzycznym operetki był wówczas A. Cichoń, zaś kierownictwo literackie spoczywało w rękach dr E. Gołębiowskiego. Reżyserem był K. Dembowski. A więc nowa placówka kulturalna rusza pełną parą! Lublin leży u jej stóp! Kosze róż dla solistek! Szał na widowni, gdy na scenie pojawia się „corps de balet”! Na głównych placach Lublina – pojedynki na białą broń pomiędzy wielbicielami poszczególnych artystek! Feeria i fajerwerki!!!

Mirosław Derecki1

W 1947 zorganizowano stały zespół (funkcjonujący do tej pory jako Teatr Domu Żołnierza) przyjmuje nazwę Teatru Muzycznego im. Żołnierza Polskiego. 24.05.1947 r. odbyła się sensacyjna premiera, a właściwie prapremiera, widowiska poetycko-muzycznego „Miłość wśród wieków" – łańcuch w 14 ogniwach2.

W sezonie 1948/49 dokonano nieudanego eksperymentalnego połączenia Teatru Miejskiego (obecnego Teatru im. Juliusza Osterwy) i Teatru Muzycznego. W latach 1949–1952 kierowana przez Antoniego Niemczynowskiego scena Teatru Muzycznego była – jak pisze historyk teatru – bodajże najlepszą sceną operetkową w Polsce, o tak wysokim poziomie artystycznym, jakiego przedtem ani potem w całej swojej 40-letniej historii nie osiągnęła. Niestety, jej późniejsze losy nie ułożyły się dobrze. W 1953 roku teatr został zlikwidowany – i do stycznia 1956 roku scena nie istniała (zespół grał w objazdach i występował gościnnie w Warszawie). Po wznowieniu działalności, 1 lipca 1957 roku teatr przeszedł pod państwowy mecenat (jako piąty tego typu teatr w Polsce), przyjmując nazwę Państwowej Operetki w Lublinie.

Mirosław Derecki w 1968 roku napisał:

Już jako Państwowa Operetka, posiadająca nie przesadne co prawda, ale wystarczające do egzystowania dotacje. Można było w takiej sytuacji pozwolić sobie na angażowanie znanych solistów i realizatorów, na znaczne powiększenie zespołu artystycznego. Rozpoczęto od wystawienia „Swobodnego wiatru” Dunajewskiego, a potem poszły premiery prawie wszystkich bardziej znanych operetek. Od momentu upaństwowienia teatr dał ich ponad trzydzieści. Do najbardziej znanych zalicza się przedstawienie musicalu „My Fair Lady” Friedericka Loewego i Alana Jay Lernera w inscenizacji i reżyserii Romana Sykały oraz scenografii Lecha Zaharskiego. Współpracowało i współpracuje nadal z Państwową Operetką w Lublinie szereg wybitnych osobistości artystycznych. Reżyserowali tutaj m.in. Beata Artemska, Bronisław Dąbrowski, Barbara Kostrzewska, Tadeusz Wołowski, Jerzy Ukleja, scenografię tworzyli Adam Kilian i Lech Zahorski.

Mirosław Derecki

Działalność instytucji Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Przez dziesięciolecia zespół grał na scenie Garnizonowego Klubu Oficera, przy ulicy Żwirki i Wigury (w budynku Domu Żołnierza).

Garnizonowy Klub Oficerski - Dom Żołnierza im. J. Piłsudskiego w Lublinie
Garnizonowy Klub Oficerski - Dom Żołnierza im. J. Piłsudskiego w Lublinie (Autor: nieznany)

Kolejnymi dyrektorami Teatru Muzycznego byli: Antoni Niemczynowski (1946–1947; 1949–1952; 1956–1957; 1959–1964), Maksymilian Chmielarczyk (1948–1949), Czesław Pręgowski (1957–1959), Tadeusz Chabros (1964–1969), Andrzej Chmielarczyk (1969–2001). Podczas rekordowo długiej, bo trwającej 33 sezony, dyrekcji Andrzeja Chmielarczyka teatr zmienił nazwę z Państwowej Operetki na Teatr Muzyczny (1977). W 1986 roku w Domu Kultury LSM funkcjonowała Scena Kameralna (1986, 2 premiery).

Wyjścia z mamą do teatru – Stefan Szaciłowski, fragment relacji świadka historii 

Siedziby instytucjiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W czterdziestą rocznicę otwarcia Teatr Muzyczny stracił swoją wieloletnią siedzibę w Domu Żołnierza. Przez dwa lata (1987–1989) artyści pracowali bez stałej sceny (premiery przygotowywano w Puławach w Domu Chemika). W latach 1989–2000 siedzibą Teatru Muzycznego był Dom Kultury Kolejarza przy ulicy Kunickiego. W 2000 roku zakończyła się ponad pięćdziesięcioletnia tułaczka Teatru Muzycznego, który otrzymał własną scenę, w Teatrze w Budowie przy ulicy Skłodowskiej.

Obecnie (2019) gmach Teatru Muzycznego mieści się w południowej części Centrum Spotkania Kultur w Lublinie, a funkcję dyrektora naczelnego pełni Kamila Lendzion.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Nowak A., Czterdzieści lat sceny muzycznej w Lublinie, Lublin 1988.
  • Żuchowski H.R., Gwiazdy i kometki lubelskiej operetki, Lublin, bez daty wydania.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia M.Derecki, Życzenia dla Operetki, „Kamena”, 1968, nr 7, s.10.
  2. Wróć do odniesienia A.Koperwas, Początki sceny muzycznej w Lublinie [w:] A.Nowak [red.] Czterdzieści lat sceny muzycznej w Lublinie, 1988, s. 11.