Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Teatr im. Hansa Christiana Andersena w Lublinie – historia instytucji

Teatr Teatr im. H.Ch. Andersena to jedyny w Lublinie teatr dziecięcy prowadzący regularną, repertuarową działalność. Od powstania w 1954 roku (pod nazwą Teatr Lalki i Aktora) do dzisiaj nieprzerwanie wprowadza w magiczny świat teatru najmłodszych mieszkańców miasta. Jego siedziba mieści się w budynku Centrum Spotkania Kultur w Lublinie. 

Skan Negatywu, 1 - 4 Mgr Irena Dudzik, 5 - 12 Akademia Pana Kleksa w Teatrze Lalki i Aktora
Akademia Pana Kleksa w Teatrze Lalki i Aktora, fot. Jan Trembecki

Spis treści

[RozwińZwiń]

Teatr Lalki i Aktora w Lublinie Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Powstanie teatru w 1954 roku odnotował „Sztandar Ludu": Starania Zrzeszenia Lalkarzy Lubelskich przyniosły nareszcie pomyślny rezultat. W Lublinie powstaje stały teatr kukiełkowy pod nazwą Teatr Lalki i Aktora. Mieści się on przy ul. Klonowica 11

Lubelski teatr dziecięcy rozpoczął swoją działalność 6 grudnia 1954 roku premierą przedstawienia Andrzeja Ejsmunda pod tytułem Złota Kula, w reżyserii Maryli Kedry.

Rok październikowej odwilży przyniósł w Teatrze Lalki i Aktora cztery premiery. Wszystkie w reżyserii dyrektor Kędry i w scenografii aktora Freda Kosmali, którego predyspozycje plastyczne zostały dostrzeżone i wykorzystane. Teatr lubelski stawał się programowo samowystarczalny2.

Teatr Lalki i Aktora – bo pod taką nazwą startował dzisiejszy teatr im. Andersena – swoją siedzibę znalazł przy ulicy Dominikańskiej na Starym Mieście, w jednym ze skrzydeł klasztoru Dominikanów. Od 1957 roku, kiedy ostatecznie otwarto wyremontowaną i przystosowaną do wymogów teatru zabytkową klasztorną salę, teatr rozpoczął aktywną działalność. Jego założycielką i pierwszą dyrektorką (w latach 1954–1958) była Maryla Kędra. W latach 1958–1974 funkcję dyrektora i głównego reżysera Teatru Lalki i Aktora pełnił Stanisław Ochmański.

Gdy na scenach polskich na początku lat sześćdziesiątych wszechwładnie panowały wielkie [...] widowiska, teatr lubelski pierwszy zaproponował kameralne formy lalkarskie, wysuwając na plan pierwszy aktorskie działania lalką – pisał o długiej i owocnej kadencji dyrektora historyk teatru lalek Henryk Jurkowski3.

Ważnym nurtem pracy artystycznej był repertuar ludowy i staropolski. Dzięki staraniom Ochmańskiego z lubelskim teatrem związało się wielu wybitnych autorów i artystów (m.in. Jan Wilkowski, Bohdan Butenko, Henri Poulain, Adam Kilian, Jan Dorman, Zenobiusz Strzelecki, Henryk Jurkowski), muzykę do przedstawień pisali m.in. Krzysztof Penderecki i Stanisław Radwan, a Teatr Lalki i Aktora w 1960 roku stał się instytucją państwową.

Teatr im. H.Ch. AndersenaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1964 roku Teatr Lalki i Aktora przyjął imię Hansa Christiana Andersena.

Ogłoszony konkurs, chociaż przyniósł 305 odpowiedzi, a w tym 302 odrębne projekty nazw, nie dał pożądanych rezultatów. Wyłoniona na podstawie konkursu nazwa „Radość” wzbudziła sprzeciw dzieci i samych aktorów. Okazało się, że nazwanie teatru lalkowego wcale nie jest sprawą błahą. Dyrekcja teatru zorganizowała więc na przestawieniu bezpłatnym Profesor i pchły (prem. 5 grudnia 1964) dodatkowe głosowanie. W jego wyniku ustalono, że lubelski Teatr Lalki i Aktora będzie nosił imię wielkiego duńskiego pisarza, poety, przyjaciela dzieci, Jana Chrystiana Andersena4.

Po długoletniej kadencji Stanisława Ochmańskiego kolejne jego dyrekcje sprawowali: Mieczysław Ciesielski (1974–1980), Włodzimierz Fełenczak (kierownik artystyczny, 1974–1979).

Dziennikarz Mirosław Derecki w 1978 roku pisał nie tylko o sztukach wystawianych na deskach teatru w tym okresie, ale zwrócił także uwagę na wiele działań parateatralnych, akcji na rzecz upowszechniania sztuki, jakie teatr lubelski prowadził wśród młodzieży, o współpracy z placówkami oświatowymi i z samorządem mieszkańców Starego Miasta, gdzie mieściła się jego siedziba.

Teatr Andersena w Lublinie. Fotografia
Teatr Andersena w Lublinie. Fotografia (Autor: Sztajdel, Piotr (1968- ))

Siedziba Teatru im. Andersena mieściła się przez wiele lat na Starym Mieście, w jednym ze skrzydeł klasztoru Dominikanów. 

Kolejnymi dyrektorami i kierownikami teatru byli: Tomasz Jaworski (dyrektor i kierownik artystyczny, 1980–1990), Zdzisław Rej (dyrektor 1991–1999 i kierownik artystyczny 1990–1991).

W kolejnych latach z Teatrem im. H.Ch. Andersena współpracowali m.in. Andrzej Szulc, Rajmund Strzelecki, Wiesław Jurkowski, Teresa Targońska, Leszek Mądzik, Edward Lutczyn, Mikołaj Malesza, Kain May, Jarosław Koziara (scenografowie) i Tomasz Jaworski, Ewa Sokół-Malesza, Alina Gielniewska, Jerzy Bielunas (reżyseria).

Swoją współpracę z teatrem wspomina Anna Bocian-Czyż: 

Przez parę lat pracowałam jednocześnie w [Gazecie] Wyborczej i w teatrze. W Wyborczej byłam krótko, może z półtora roku. Przyszłam pod koniec lat '80 i zaraz potem pojechałam do Kazimierza. Usłyszałam od kogoś, że teatr lalkowy szuka osoby na stanowisko kierownika [literackiego], poszłam więc i zapytałam czy mnie nie wezmą. Kierownik literacki to postać bardzo potrzebna, ktoś inteligentny kto musi siedzieć na schodach, kiedy aktorzy przychodzą na próbę i to właśnie było moim głównym zajęciem. Teatr lalkowy to zupełnie inna bajka i świat bez konkretu. Jak Mirek się dowiedział, że idę do teatru to powiedział, że chyba zgłupiałam, ale tam wszystko było szczególne. Zupełnie inna rzeczywistość. Praca tam była bezszelestna i bezkolizyjna. Oczywiście, że miały miejsca różne zdarzenia natury towarzyskiej, ale to był zupełnie inny świat.

Anna Bocian-Czyż

Od 1999 roku pod kierownictwem Włodzimierza Fełenczaka Teatr im. H.Ch. Andersena twórczo kontynuował swój wyrazisty program artystyczny. W jego repertuarze teksty o współczesnej problematyce (takie jak: Opowieści z Królestwa Lailonii Leszka Kołakowskiego, albo poetyckie sztuki Joanny Kulmowej) sąsiadowały z realizacjami klasycznych baśni i bajek. Jesteśmy teatrem dialogu po obu stronach rampy – mówią o swoich założeniach artyści. – Współczesny Teatr Andersena to teatr konsekwentnie wprowadzający nową dramaturgię i nie bojący się różnorodności tematycznej ani mieszania konwencji. Syntetyczny teatr poetycki oparty na korczakowskim myśleniu, że «dziecko to też człowiek»5.

Od 2001 roku teatr organizuje międzynarodowy festiwal spektakli bożonarodzeniowych Betlejem Lubelskie.

Od 1 września 2007 roku funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego pełnił Arkadiusz Klucznik, związany do tej pory z Teatrem Dzieci Zagłębia w Będzinie. Od 2019 roku funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego pełni Krzysztof Rzączyński.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Frankowska B., Czterdzieści lat twórczości Włodzimierza Fełenczaka, https://www.aict.art.pl/2005/04/09/teatr-mypli-i-poezji/, [dostęp: 11.05.2022].

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia "Teatr Lalki i Aktora" powstał w Lublinie, "Kultura i Życie. Tygodniowy dodatek "Sztandaru Ludu" 1954, nr 37, s. 3.
  2. Wróć do odniesienia Henryk Rogacki, Teatru Andersena żywot czterdziestoletni, Państwowy Teatr Lalki i Aktora im. Hansa Chrystiana Andersena 1994.
  3. Wróć do odniesienia H. Jurkowski, Dzieje teatru lalek. Od wielkiej reformy do współczesności, Warszawa 1984, s. 187, [za:] H.I. Rogacki, Teatru Andersena żywot czterdziestoletni, Lublin 1994.
  4. Wróć do odniesienia „Kurier Lubelski", R. 9 nr 3 (5 stycznia 1965).
  5. Wróć do odniesienia www.teatrandersena.pl, [dostęp: 2017].

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe