Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Krystyna Modrzewska - kalendarium życia

Kalendarium życia i twórczości Krystyny Modrzewskiej.

Krystyna Modrzewska
Krystyna Modrzewska (Autor: nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Dzieciństwo i młodośćBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

14 września 1919 – w Warszawie w rodzinie Henryka i Franciszki Mandelbaum (z domu Frenkiel) przychodzi na świat córka – Krystyna.

1927 – Henryk Mandelbaum wraz z matką kupują dom przy ulicy Bernardyńskiej 9 w Lublinie. W tym domu niebawem zamieszka z rodziną.

1929 – Franciszka Mandelbaum przeprowadza się z córką do Lublina. Jej mąż jest znanym lekarzem i społecznikiem. W Lublinie mieszka też Rebeka Mandelbaum, babcia Krystyny.

1929 – Krystyna Mandelbaumówna rozpoczyna naukę w Państwowym Gimnazjum im. Unii Lubelskiej przy ul. Kapucyńskiej 6 w Lublinie (przeniesionym wkrótce na ulicę Narutowicza 12).

1935 – w maju w Warszawie umiera dziadek Krystyny, Adam Frenkiel. Ojciec Krystyny, Henryk Mandelbaum zostaje dyrektorem Szpitala Żydowskiego w Lublinie.

1937 – Krystyna zdaje eksternistycznie egzamin maturalny w Gimnazjum Heleny Czarneckiej (do tego gimnazjum uczęszczała formalnie od drugiego semestru siódmej klasy; naukę w „Unii” musiała przerwać z powodu oceny niedostatecznej z matematyki).

1937–1939 – Krystyna rozpoczyna studia przyrodnicze na Uniwersytecie w Bolonii pod kierunkiem prof. Fabio Frassetto. We Włoszech przyjmuje też chrzest. Wybuch wojny przerywa edukację.

Okres okupacjiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1 września 1939 – wybuch wojny. Ojciec Krystyny, Henryk Mandelbaum, zostaje zmobilizowany. Krystyna z matką rozpoczynają pracę w szpitalu i pomagają rannym. Krystyna próbuje uciec z Polski, ale wszystkie próby kończą się niepowodzeniem.

5 października 1939 – w więzieniu w Dreźnie, zatrzymany za działalność antyfaszystowską, umiera brat Krystyny, Marian Mandelbaum (ur. 10 października 1911), absolwent berlińskiej politechniki.

1 grudnia 1939 – Krystyna i Franciszka Mandelbaum zostają zmuszone do opuszczenia mieszkania przy ulicy Bernardyńskiej 9. Przez kilka tygodni mieszkają w małym pokoju w Szpitalu Żydowskim. Podczas krótkiego pobytu w Warszawie Krystyna Mandelbaum zmienia nazwisko, wyrabia sobie fałszywe aryjskie papiery. Od tego momentu będzie nazywała się Modrzewska.

1940 – Modrzewska przebywa u sióstr betanek. Miejsce to znajduje jej ksiądz Paweł Dziubiński – proboszcz  parafii św. Pawła, przyjaciel rodziny.

Marzec 1940 – luty 1942 – Krystyna Modrzewska pracuje w Urzędzie Gminy w Mełgwi na stanowisku tłumaczki.

Luty 1941 – Krystyna Modrzewska zostaje zaprzysiężona i przydzielona do Kwatermistrzostwa Komendy Obwodu Armii Krajowej „Gołąb” w Garwolinie. Przybiera pseudonim „Kret”. Jako starszy strzelec AK współpracuje z AK aż do momentu wkroczenia wojsk sowieckich w lipcu 1944 roku. W 1985 roku Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej w Londynie wystawia jej zaświadczenie weryfikacyjne, z którego wynika, że prowadziła sabotaż gospodarczy i dostarczała karty zaopatrzenia dla Oddziałów Leśnych AK.

Luty 1942 – grudzień 1942 – Modrzewska pracuje w Urzędzie Gminy w Uścimowie jako tłumacz gminny.

Marzec 1942 – matka Krystyny, Franciszka Mandelbaum, do końca wojny ukrywa się w domu zakonnym (prawdopodobnie ss. betanek) w Międzylesiu pod Warszawą.

Sierpień 1942 – Modrzewska próbuje uratować z warszawskiego getta swoją babkę i ukochaną ciotkę, Helenę Frenkiel, siostrę matki, malarkę. Niestety, spóźnia się o jeden dzień.

8 sierpnia 1942 – w Treblince ginie Helena Frenkiel. Prawdopodobnie razem z nią umiera też jej matka, babka Krystyny.

Styczeń 1943 – 22 lipca 1944 – Modrzewska pracuje w Garwolinie w Starostwie Powiatowym jako referent w Wydziale Zaopatrzenia.

Czerwiec 1944 – w połowie czerwca w wieku 62 lat w szpitalu Budapeszcie umiera na raka ojciec Krystyny Modrzewskiej, Henryk Mandelbaum, uprzednio internowany i osadzony w obozie jenieckim nad Balatonem.

Wrzesień 1944 – w połowie września Krystyna Modrzewska wraca do Lublina, szybko dołącza do niej matka. Zamieszkują w domu przy ulicy Bernardyńskiej 9.

Okres powojenny i życie naukoweBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

15 października 1945 – Krystyna Modrzewska zostaje przyjęta na IV rok studiów antropologicznych na Wydziale Przyrodniczym UMCS w Lublinie. Równocześnie z podjęciem studiów uczy przyrody w Żydowskiej Szkole Powszechnej w Lublinie.

1947 – Modrzewska przekazuje do Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej swój pamiętnik dotyczący przeżyć podczas okupacji.

27 czerwca 1947 – Modrzewska zostaje absolwentką studiów wyższych w zakresie antropologii. Rada Wydziału Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie na podstawie pracy Metody badania małżowiny usznej człowieka nadaje Krystynie Modrzewskiej tytuł magistra filozofii. Praca, napisana pod kierunkiem prof. Jana Mydlarskiego, została oceniona bardzo dobrze.

1947–1949 – pierwszy etap pracy na UMCS. Od kwietnia do września 1947 roku Krystyna Modrzewska pracuje jako młodszy asystent w Zakładzie Antropologii UMCS, a w październiku obejmuje stanowisko starszego asystenta w tym zakładzie. W latach 1947–1948 w ramach swojej pracy Modrzewska prowadzi badania eksploracyjne na cmentarzysku na Podgrodziu w Lublinie. Do celów badawczych zabezpieczono i przygotowano serię czaszek.

12 czerwca 1948 – Krystyna Modrzewska zdaje egzamin doktorski z antropologii i genetyki na Wydziale Przyrodniczo-Matematycznym UMCS z wynikiem dobrym. Egzamin przeprowadzali: prof. Jan Mydlarski, prof. A. Malicki i prof. L. Kaufman. Krystyna Modrzewska otrzymała tytuł doktora nauk matematyczno-przyrodniczych z zakresu antropologii na podstawie rozprawy Parafia Mełgiew jako biologiczny krąg izolacyjny.

24 czerwca 1948 – w Lublinie przy ulicy Lubartowskiej 57 w budynku Collegium Maius o godzinie 16 odbyła się uroczysta promocja doktorska Krystyny Modrzewskiej. Podczas tej uroczystości wręczono też absolutoria pierwszym absolwentom UMCS.

1949–1950 – w październiku Modrzewska wyjeżdża do Poznania na zaproszenie prof. Jana Czekanowskiego. Rozpoczyna pracę na stanowisku starszego asystenta Instytutu Antropologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego. Mieszka przy ulicy Piekary 9/3.

1950 – w październiku Modrzewska rozpoczyna studia medyczne na Akademii Medycznej w Białymstoku. Jednocześnie od listopada 1950 roku rozpoczyna pracę w Akademii Medycznej w Białymstoku na stanowisku adiunkta w Katedrze Anatomii Prawidłowej Człowieka. W Akademii Medycznej w Białymstoku Krystyna Modrzewska pracuje do października 1956 roku.

1955 – w grudniu Modrzewska kończy studia lekarskie. W tym roku ukazuje się także, napisany wspólnie z prof. T. Dzierżykrayem-Rogalskim, podręcznik Zarys antropologii dla medyków.

19 lutego 1955 – Krystyna Modrzewska otrzymuje tytuł docenta.

1956–1963 – w kwietniu 1956 roku Modrzewska wraca do Lublina i rozpoczyna pracę na stanowisku docenta w Zakładzie Antropologii Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej.

1956 – podpisanie kontraktu na trzypokojowe mieszkanie w budującym się Współdomie na ulicy Ogrodowej 8 w Lublinie. Pod ten adres przeniosą się wraz z matką.

1957–1958 – Krystyna Modrzewska decyduje się rozpocząć pracę w Szpitalu Powiatowym w Bełżycach, aby nie utracić prawa do wykonywania zawodu lekarza. Pracuje tam przez rok. To doświadczenie zaowocuje napisaniem książki Rok w miasteczku, w której przedstawi ówczesne realia pracy lekarza na prowincji. Książka wywoła skandal.

1958–1962 – prof. Józef Parnas proponuje Krystynie Modrzewskiej pracę w Instytucie Medycyny Pracy i Higieny Wsi. Modrzewska organizuje tam Pracownię Demografii.

10 sierpnia 1958 – Modrzewska zdobywa III nagrodę w konkursie na pamiętniki lekarzy, ogłoszonym przez tygodnik „Służba Zdrowia”.

1959–1960 – w trzech kolejnych numerach (31, 32, 33) „Biuletynu Żydowskiego Instytutu Historycznego” ukazuje się Pamiętnik z okresu okupacji Krystyny Modrzewskiej.

1962 – wydawnictwo Czytelnik publikuje pierwszą książkę Krystyny Modrzewskiej Rok w miasteczku. Autorka przyjmuje pseudonim Adam Struś. W tym samym roku przy Wydziale Antropologii UMCS Krystyna Modrzewska tworzy Pracownię Genetyki Człowieka, która oprócz charakteru naukowego ma także cel usługowy. W pracowni tej przeprowadza się ekspertyzy o ustalenie ojcostwa.

1963 – ukazuje się Zarys demografii województwa lubelskiego praca napisana wspólnie z mgr Birutą Martyniuk-Skrętowicz.

1964 – od października Krystyna Modrzewska pełni funkcję kierownika Zakładu Antropologii UMCS.

1964 – w wydawnictwie Czytelnik ukazuje się kolejna książka – Jestem kim innym (opublikowana również pod pseudonimem Adam Struś).

1965 – w maju umiera matka Modrzewskiej – Franciszka Mandelbaum. Zostaje pochowana na cmentarzu przy ulicy Lipowej w Lublinie.

10 grudnia 1956 – Rada Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS wnioskuje do Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego o nadanie doc. dr Krystynie Modrzewskiej tytułu profesora nadzwyczajnego nauk przyrodniczych.

1966 – w wydawnictwie Czytelnik ukazuje się książka Prostokąty (pod pseudonimem Adam Struś).

1967 – w grudniu Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego odrzuca wniosek Rady Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS o nadanie doc. dr Krystynie Modrzewskiej tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego nauk przyrodniczych. W tym samym miesiącu nakładem Instytutu Wydawniczego PAX ukazuje się książka Słowa pierwsze i ostatnie (pod pseudonimem Adam Struś).

30 września 1969 – Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego Wit Drapich na prośbę Krystyny Modrzewskiej zwalnia ją z pracy w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Emigracja do SzwecjiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

5 czerwca 1970 – problemy w pracy i narastające nastroje antysemickie powodują, że Krystyna Modrzewska decyduje się wyemigrować do Szwecji. Po przypłynięciu do Szwecji zamieszkuje w obozie dla uchodźców w Växjö.

27 listopada 1970 – po pięciu miesiącach intensywnej nauki języka szwedzkiego Krystyna Modrzewska bardzo dobrze zdaje wieloetapowy egzamin z tego języka. 

Styczeń 1971 – zostaje zatrudniona w archiwum Instytutu Genetyki Klinicznej Uniwersytetu w Uppsali jako arkivarbetare (posada przydzielana przez państwo szwedzkie imigrantom mającym trudności z zatrudnieniem).

Maj 1972 – rozpoczyna badania nad genetycznymi uwarunkowaniami schizofrenii. Materiał do badań będzie zbierać na północy Szwecji w Pajali. Badania będą prowadzone do 1978 roku. Ich owocem będą liczne publikacje w czołowych medycznych czasopismach.

Październik 1974 – na Międzynarodowym Sympozjum Europejskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka w Umeå Krystyna Modrzewska wygłasza referat podsumowujący wyniki badań, które prowadziła przez ostatnie lata na Uniwersytecie w Uppsali. Wygłoszony referat przywrócił Krystynę Modrzewską do czynnego życia naukowego.

1978 – w londyńskim wydawnictwie Aneks ukazuje się książka Gaudeamus w cyrku cieni, czyli opowiastki uniwersyteckie pod pseudonimem Adam Struś. Książka jest gorzkim i bardzo emocjonalnym rozliczeniem się Modrzewskiej ze środowiskiem naukowym w Polsce. 

22 lutego 1980 – Krystyna Modrzewska broni rozprawę doktorską Epidemiological Investigations in a North Swedish Isolate with high Prevalence of Schizophrenia. Promotorem pracy jest prof. Jan Arvid Böök. 

6 czerwca 1980 – Krystyna Modrzewska odbiera dyplom doktora podczas uroczystej promocji na Uniwersytecie w Uppsali. 

1981 – Modrzewska uzyskuje habilitację na Uniwersytecie w Uppsali.

Maj 1984 – Krystyna Modrzewska zmienia nazwisko na nazwisko panieńskie swojej matki –  Frenkiel. Odtąd w dokumentach będzie figurować jako Krystyna Frenkiel, natomiast książki będzie podpisywała swoim poprzednim nazwiskiem. 

1985 – Krystyna Modrzewska przechodzi na emeryturę. Wolny czas poświęca na twórczość pisarską. 

12 września 1987 – pierwszy przyjazd do Polski po 17 latach emigracji. Modrzewska przyjechała do Białegostoku na zaproszenie kolegów z Akademii Medycznej. Przedtem kilkakrotnie starała się odwiedzić Polskę, jednak władze konsekwentnie odmawiały jej przyznania wizy. Po 1989 roku Modrzewska będzie odwiedzała Polskę regularnie. 

1991 – w Lublinie w wydawnictwie Panta zostaje wydana książka Krystyny Modrzewskiej Trzy razy Lublin. Jest to pierwsza część wspomnień autorki, dotycząca jej rodziny i Lublina. W książce Modrzewska koncentruje się na okresie przedwojennym i czasach powojennych, kiedy pracowała w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Niezwykły dar zapamiętywania szczegółów wyrażający się w precyzyjnym opisie przedwojennego Lublina spowodował, że książka ta jest jedną z ważniejszych wspomnieniowych ilustracji przedwojennego Lublina i jego mieszkańców.

1992 – w Lublinie w wydawnictwie Izan zostaje wydana książka Krystyny Modrzewskiej Czas przedostatni. W drugiej części wspomnień Krystyna Modrzewska w bardzo poruszający i dramatyczny sposób opisuje swoje emigracyjne przeżycia. W książce nie brakuje także rozliczeń z okupacyjną przeszłością. 

1993 – w Lublinie w wydawnictwie Izan zostaje wydana książka Krystyny Modrzewskiej Pasjans noworoczny – zbiór dziesięciu opowiadań: autorka przywołuje z pamięci osoby, które nadesłały do niej karty noworoczne. 

1994 – w Lublinie w wydawnictwie Izan zostaje wydana książka Krystyny Modrzewskiej Na krawędzi chaosu. Książka stanowi ostatnią część tryptyku wspomnień Krystyny Modrzewskiej. Autorka koncentruje się na emigracyjnych doświadczeniach życia w Szwecji. Opowieść przeplata także wspomnieniami o swojej rodzinie i o wydarzeniach w Polsce, których była uczestniczką.

1999 – w Lublinie w wydawnictwie Morpol zostaje wydana książka Krystyny Modrzewskiej Dom przy Bernardyńskiej. Jest to opowieść o losach rodzinnego domu Krystyny Modrzewskiej, który znajduje się w Lublinie przy ulicy Bernardyńskiej 9. 

2000 – w Lublinie w wydawnictwie Morpol zostaje wydana książka Krystyny Modrzewskiej Pamiętam jeszcze... W zbiorze piętnastu opowiadań autorka wspomina przeszłość, szczególnie koncentrując się na dramatycznych wydarzeniach z okresu II wojny światowej.

2002 – w Lublinie w wydawnictwie Morpol zostaje wydana książka Krystyny Modrzewskiej Z Bolonii do Uppsali. Jest to opowieść o ciekawej drodze naukowej autorki.

2007 – w Lublinie ukazuje się książka Krystyny Modrzewskiej Zabłąkani w rzeczywistości. Książka wydana zostaje nakładem autorki. Ostatnia książka Modrzewskiej stanowi zbiór poruszających refleksji na temat problemu starości i przemijania. W książce opublikowano także wiele interesujących, rodzinnych fotografii.

27 sierpnia 2008 – Krystyna Modrzewska umiera w Uppsali we śnie.

19 września 2008 – w kościele St. Lars w Uppsali odbywa się pogrzeb Krystyny Modrzewskiej. Zgodnie z jej życzeniem prochy zostały wrzucone do morza.