Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Lublin 1918 – Legiony Polskie

Polskie oddziały wojskowe, walczące w I wojnie światowej po stronie państw centralnych, dowodzone przez Józefa Piłsudskiego.

Komenda Naczelna POW podczas ćwiczeń w 1917 r.
Komenda Naczelna POW podczas ćwiczeń w 1917 r. (Autor: nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Powstanie Legionów PolskichBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Gdy w 1914 roku wybuch wojny był już tylko kwestią czasu, większa część polskich stronnictw niepodległościowych (m.in. PPS-Frakcja Rewolucyjna, PPSD) podjęła decyzję o wspieraniu Niemiec i Austrii. Józef Piłsudski nawiązał kontakt z władzami Austrii. Zmobilizował Polskie Drużyny Strzeleckie i rozpoczął tworzenie oddziałów wojskowych.

Początek Legionom dała Pierwsza Kompania Kadrowa, złożona z członków drużyn strzeleckich. Jej zadaniem było wkroczenie na teren zaboru rosyjskiego jako „wojsko Polski”, wykorzystanie efektu propagandowego i wywołanie powszechnego powstania. Rachuby te jednak zawiodły, ludność Kielecczyzny nie paliła się do zrywu niepodległościowego. W związku z tym Piłsudski rozpoczął tworzenie większych oddziałów wojskowych, działających w strukturach armii austriackiej. Planowano utworzenie dwóch Legionów – Wschodniego w Lwowie i Zachodniego w Krakowie. Legion Wschodni nie zdążył jednak powstać, z powodu zdobycia Lwowa przez armię rosyjską. Żołnierze zostali ewakuowani i tylko część z nich, pod komendą ppłk. Homińskiego i kpt. Hallera utworzyła 3 Pułk Piechoty Legionów. Legion Zachodni został pod koniec 1914 roku przekształcony w I Brygadę Legionów.

Stoczone bitwyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Oddziały pod dowództwem Józefa Piłsudskiego stoczyły wiele bitew i potyczek z wojskiem rosyjskim, wykazując niezwykłą w armii austriackiej dzielność i odwagę na polu bitwy. Słynna stała się bitwa pod Łowczówkiem, gdzie mimo sprzecznych rozkazów sztabu austriackiego i morderczego ognia przeważających sił wroga Polacy nie tylko wytrwali na stanowiskach, ale przeprowadzili kilkanaście kontrataków, biorąc do niewoli 600 żołnierzy rosyjskich.

Na początku 1915 roku Legiony wkroczyły na Lubelszczyznę, ścigając wycofujące się siły rosyjskie. Po stoczeniu bitwy pod Jastkowem, 30 lipca ułani polscy wkroczyli do Lublina, witani entuzjastycznie przez ludność. Kolejne walki toczyły się na Podlasiu, gdzie Legiony wyróżniły się w bitwie pod Raśną. Utworzona w marcu 1915 roku II Brygada Legionów wzięła udział w walkach na Bukowinie. W październiku zorganizowano także III Brygadę Legionów. W czasie ofensywy rosyjskiej jesienią 1915 roku wszystkie oddziały legionowe wzięły udział w bitwie pod Kostiuchnówką. Udało im się zatrzymać napór wroga i osłonić odwrót armii austriackiej. Za cenę wielkich strat utrzymano ciągłość frontu – 5500 Polaków powstrzymało atak 100. rosyjskiej dywizji piechoty, liczącej 13 000 żołnierzy. Ta demonstracja wywarła wielkie wrażenie na austriackich i niemieckich dowódcach. Ich opinie i nadzieja na pozyskanie większej liczby polskich żołnierzy stały się jedną z przyczyn wydania „aktu 5 listopada”, zapowiadającego utworzenie państwa polskiego.

Kryzys przysięgowyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1916 roku Legiony otrzymały nazwę Polskiego Korpusu Posiłkowego. Po utworzeniu Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego planowano włączyć te oddziały do Polskiej Siły Zbrojnej. Dowództwo niemieckie zażądało od oddziałów Piłsudskiego złożenia nowej przysięgi na wierność cesarzowi Wilhelmowi II. Dziewiątego lipca 1917 roku I i III Brygada demonstracyjnie uchyliły się od złożenia przysięgi. Legioniści zostali rozbrojeni i internowani w obozach w Szczypiornie i Beniaminowie, zaś Józef Piłsudski osadzony w twierdzy magdeburskiej.

Przysięgę złożyła tylko II Brygada, która została wcielona do wojska austriackiego. Gdy na początku 1918 roku podpisano akt pokoju brzeskiego, który miał uczynić z Galicji oddzielny kraj, nie związany z Polską, żołnierze ogłosili bunt. Większość z nich, dowodzona przez płk. Józefa Hallera, przebiła się przez front austriacko-rosyjski i połączyła z II Korpusem Polskim w Rosji. Te oddziały, którym się to nie udało, zostały wysłane na front włoski.

Część legionistów, która wstąpiła w szeregi Polskiej Siły Zbrojnej, została wysłana do Lublina, gdzie odegrali znaczną rolę w wydarzeniach 6–7 listopada.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści